14 ARALIK 1995 DAYTON ANLAŞMASI İLE OLUŞTURULAN HÜKÜMET BİÇİMİNİN BOSNA PRATİĞİNDEKİ SORUNLARI VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

Yıl 2014, Cilt: XVIII Sayı: 1-2, 25 - 61, 01.06.2014

Ömer Gedik İsmail Köküsarı

Öz

Kadim Bosna Hersek toprakları tarihin çok eski dönemlerinden itibaren çok dinli ve çok kültürlü yapısını sürdüre gelmiştir. Sosyalist Yugoslavya döneminde federal birim olan Bosna Hersek diğer Federe Devletler gibi çok güçlü yerel yetkilerini korumuşlardır. Anayasadan kaynaklanan bu yetkiler soğuk savaş sonrasındaki çözülme neticesinde güçlü devlet yapılarının ortaya çıkmasını sağlamıştır. Bu durum Bosna iç Savaşının önemli nedenlerinden biridir. İç savaş, 1995 yılında imzalanan Dayton Anlaşması’yla sona ermiştir. Anlaşma savaşı sona erdirmekle kalmamış yeni devletin Anayasası’nı da oluşturmuştur. Bosna iç savaşını acilen sona erdirmek için yapılan
bu anlaşma içerisinde kabul edilen anayasa, geçici bir devlet düzeni kurmuştur. Bu devlet düzeni içerisinde oluşturulan hükümet biçimi olağanüstü dönem şartları göz önünde bulundurularak yazılmıştır.
Anayasayla öngörülen hükümet biçimi gerek Avrupa Birliğine üye devletlerin gerekse de BM’ye üye diğer demokratik ülkelerin tercih ettiği hükümet biçimlerinden farklı bir nitelik taşımaktadır. Bu farklılık özellikle ülkedeki siyasal yapılanmanın anayasal yurttaşlık temelinde değil etnik temelde oluşmasından kaynaklanmaktadır. Dolayısıyla Bosna Hersek’te siyasal makamların oluşumunda siyasal etkenlerin yerine, etnik ve dinsel ögeler belirleyicidir. Bu gerçek kalıcı ve sürdürülebilir politikaların inşasını zorlaştırmakta ve hükümet biçimini ve bürokratik yapılanmayı karmaşık hale getirerek devlet kurumlarını çalışamaz kılmaktadır

Anahtar Kelimeler

Bosna Hersek, Kuvvetler Ayrılığı, Anayasa, Hükümet Sistemi

THE ISSUES AND RECOMENDATIONS FOR SOLUTIONS WITHIN THE PRACTICE IN BOSNIA OF THE FORM OF GOVERNMENT CONSISTED OF DAYTEON TREATY ACTED ON 14TH DECEMBER 1995

Öz

Kaynakça

• 12.11.2000 tarihli karar, http://www.ohr.int/decisions/judicialrdec/ default.asp?content _id=5228, erişim 24.02.2015.
• Akad, Mehmet /Vural Dinçkol, Bihterin/Bulut, Nihat, Genel Kamu Hukuku, Der Yayınları, Gözden Geçirilmiş 4. Basım, İstanbul 2014.
• Akgül, Mehmet Emin, “Kuvvetler Ayrılığı İlkesinin Dönüşümü ve Günümüz Demokratik Rejimlerindeki Anlamı”, Ankara Barosu Dergisi, C. 68, S. 4, Y. 2010.
• Akipek, İlhan, “Kuvvetler Ayrılığı Nazariyesinin Doğmasına Amil Olan Fikirler”, AÜHFD, C. 9, S. 1-2, Y. 1952.
• Arap, Erdal/Bayün, Selcen, “Josip Broz Tito”, Hukuk Gündemi, Ankara Barosu Yayını, 2014/2.
• Arslan, Zühtü, Anayasa Teorisi, Seçkin, Ankara 2005. Constitution of Bosnia and Herzegovina (in DPA),
• Çetres, Ömer, “Bosna'da SDA'nın Son Şansı”, Diriliş Postası, 02.04.2015.
• Demir, Hakan, “Federalizm – Üniterizm İkileminde Sırp-Hırvat-Sloven Krallığı’nda Siyasal Yaşam (1918-1929)”, Balkan Araştırma Enstitüsü Dergisi, C. 2, S. 2, Aralık/December 2013.
• Döner, Ayhan, “Yeni Anayasa Sürecinde Hükümet Sistemi Sorunu”, Başkanlık Sistemi ve Türkiye, Alfa Aktüel, Ankara 2013.
• Döner, Ayhan, İnsan Haklarının Uluslararası Alanda Korunması ve Avrupa Sistemi, Seçkin, Ankara, 2003.
• Dursun, Hakan, “Erkler Ayrılığı ve Yargıç Bağımsızlığı”, TBB Dergisi, 80, Y. 2009.
• Dümmel, Karsten, Positivees and negatives: Dayton Peace Agreement 20 Years on, KAS International Reports, 8, Y. 2015.
• Erbesler, Esat Ertaç, Bosna’da Egemenlik Sorunu Dayton Antlaşması, Biyografi Net, İstanbul 2014.
• Erdoğan, Koray, Yugoslavya’nın Dağılma Sürecinde ABD ve Bosna Hersek Krizi, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Uluslararası İlişkiler Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli 2004.
• Eren, Abdurrahman, “Yeni Anayasa ve Hükümet Sistemleri”, bkz. http://kanuniesasi.com/index.php/kose-yazilari/21-yeni-anayasa-vehukumet-sistemleri, E.T. 18.02.2015.
• Ergül, Ozan, Yeni Kurumsalcı Yaklaşımla Türk Anayasa Mahkemesi ve Demokrasi, Adalet Yayınevi, Ankara 2007.
• Gavric, Sasa/Banovic, Damir/Barreiro, Marina, The Political System of Bosnia and Herzegovina: Institution- Actors- Process, Sarajevski otvoreni centar (publisher), Sarayevo 2013.
• Gedik, Ömer, Anayasa Mahkemesi Kararlarının Yorum Yöntemleri Açısından İncelenmesi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi, İstanbul 2013.
• General Framework Agreement for Peace in Bosnia and Herzegovina and Its Annexs,
• Gözler, Kemal, “Anayasa Yargısının Meşruluğu Sorunu”, AÜSBF Dergisi, Cilt 61, Sayı 3, Temmuz-Eylül 2006.
• Gül, Cengiz, “Saf Başkanlık Modelinden Başkancı Rejim Tipolojilerine Geçişin Ampirik Yansımaları”, http://www.kazanci.com/kho2/hebb/files/makale-cengizgul-2.htm, erişim 12.02.2015.
• Hodziç, İsmajil, Bogomilizm ve Bosna - Hersek Bogomilleri, Ondokuzmayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe ve Din Bilimleri Anabilim Dalı, Samsun 2007.
• İzzetbegoviç, Aliya, Tarihe Tanıklığım (Çev. Alev Erkilet, Ahmet Demirhan, Hanife Öz), Klasik Yayınları, İstanbul, 2003.
• Kaboğlu, İbrahim Ö., “Neden Anayasal Yurttaşlık”, Birgün Gazetesi, 5 Aralık 2007.
• Kaboğlu, İbrahim Ö., Anayasa Hukuku Dersleri (Genel Esaslar), Legal, Gözden Geçirilmiş ve Güncellenmiş 9. Baskı, İstanbul 2014.
• Kalyvas, Stathis N./Sambanis, Nicholas, “Bosnia's Civil War: Origins and Violence Dynamics”, http://stathis.research.yale.edu/documents/Bosnia.pdf, erişim 02.02.2015.
• Kapadan, Gonca, Bosnalı Sırplara Göre Bosna-Hersek Sorunu, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Uluslararası İlişkiler Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli 2009.
• Karic, Mirsad, Political System Of Bosnia And Herzegovina, 1995-2005:
• Power-Sharing In Theory And Practice, Ph.D. Thesis, International Islamic University, Malaysia, 2007.
• Karic, Mirsad, “Social Cleavages, Conflict and Accommodation in Bosnian Political History from the Late 19th Century until the 1990s”, Bilgi, Sayı 22, Y. 2011.
• Keil, Soeren, Multinational Federalism in Bosnia and Herzegovina, Ashgate, 2013.
• Kutlu, Mustafa, Kuvvetler Ayrılığı, Temelleri-Gelişimi, Hukuk Devletinin Kökenleri, Seçkin Yayınları, 1. Basım, Ankara 2008.
• Langley, Winston E., Encyclopedia of Human Rights Issues Since 1945, Greenwood Press, Connecticut 1999.
• Larousse Illustrated International Encyclopedia, McGraw-Hill International Book Company, USA 1972.
• Numanoviç, Amin, Dayton Sonrası Bosna Hersek ve Avrupa-Atlantik Entegrasyonu, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi SBE, Ankara 2011.
• Özdemir, Haluk, “Etnik Özgürlükler, Etnik Siyaset ve Demokrasi”, Ankara Strateji Enstitüsü, http://www.ankarastrateji.org/yazar/doc-dr-halukozdemir/etnik-ozgurlukler-etnik-siyaset-ve-demokrasi/, Erişim 29.01.2015.
• Özden, Neşe, “A Few Remarks on the History of Bosnia”, Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, S. 21, Bahar 2007.
• Perkowski, Jan L., “New Light on the Origins of Bulgaria's Catholics and Muslims”, Religion, State and Society, Vol. 22, No. 1, 1994.
• Tekin, Cemile, Bosna-Hersek Kaynaklarına Göre Yugoslavya’nın Dağılmasından Sonra Bosna Hersek Federasyonu’nun Kurulması, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Doktora Tezi, Konya 2011.
• Teziç, Erdoğan, Anayasa Hukuku, 16. Bası, Beta, İstanbul 2013.
• Turan Güneş, Parlamenter Rejimin Bugünkü Manası ve İşleyişi, İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul 1956.
• Turhan, Mehmet, Anayasal Devlet, Naturel Yayınevi, Ankara 2003.
• Uluşahin, Nur, Saf Hükümet Sistemleri Karşısında İki Başlı Yürütme Yapılanması, Yetkin Yayınları, Ankara 2007.
• Uygun, Oktay, “Bosna-Hersek; İç Savaştan Konsensüs Demokrasisine”, in Kamu Hukuku İncelemeleri, İnsan Hakları, Demokrasi, Hukuk Devleti, Egemenlik, XII Levha Yayınları, İstanbul 2013.
• Woehrel, Steven, “Bosnia and Herzegovina: Current Issues and U.S. Policy”, https://fas.org/sgp/crs/row/R40479.pdf, erişim 02.02.2015.
• Yürür, Pınar, Uluslararası Toplumun Bosna-Hersek’i Yeniden Yapılandırma Süreci ve Modeli, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Uluslararası İlişkiler Anabilim Dalı Doktora Tezi, Ankara 2007.