THE PROBLEM OF INTERFERE IN HUNGER STRIKES AND DEATH FASTS OF PRISONERS AND THE PEOPLE UNDER ARREST OR CUSTODY; IN THE LIGHT OF EUROPEAN HUMAN RIGHTS COURT'S DECISIONS

Yıl 2011, Cilt: XV Sayı: 3-4, 83 - 109, 01.12.2011

Ömer Ömeroğlu

Öz

AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİ KARARLARI IŞIĞINDA; HÜKÜMLÜ, TUTUKLU VE GÖZALTINDAKİLERİN AÇLIK GREVİ, ÖLÜM ORUCU VE MÜDAHALE SORUNU

Öz

Bireyler isteklerine ulaşmak ya da beğenmedikleri bir durumu protesto etmek için tarih boyunca birbirinden farklı birçok yöntem denemiştir. Bunlardan biri açlık grevi, diğeri de ölüm orucudur. Eski Roma döneminden günümüze kadar uzanan süreçte, açlık grevleri ve ölüm oruçları özellikle hükümlü, tutuklu ve gözaltındaki kişilerin kullandığı bir protesto biçimine dönüşmüştür. Günümüz demokrasilerinde açlık grevleri ve ölüm oruçlarına eskiye oranla daha hoşgörülü bakılmaktadır. Ancak bu tür eylemlerin yaşam hakkı açısından sorunlar doğurabileceği gerçeği de modern demokrasilerin dikkatinden kaçmamıştır. Bu nedenle günümüz demokrasilerinin konuya bakış açısı, ifade özgürlüğüne saygıyla yaşam hakkını koruma ilkelerinin bir dengesini oluşturmak şeklindedir. Bu yaklaşımdan hükümlü, tutuklu ve gözaltındaki kişilerin açlık grevi ve ölüm orucu eylemlerine müdahale edilebileceği sonucu çıkmaktadır. Bu çalışmada açlık grevi ve ölüm orucunun tanımı, tarihçesi, uluslararası belgelerde, iç hukukta, karşılaştırmalı hukukta konuyla ilgili düzenlemeler, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararlarında-ki bakış açısı ve özellikle buna göre müdahale sorunu incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

açlık grevi, ölüm orucu, protesto, insanlık onuru

Kaynakça

• Akkutay, Ali İbrahim (2007), “Uluslararası Antlaşmaların Türk İç Hukukundaki Konum Ve Etkileri”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C: 11, S: 1-2.
• Aksoy, Cihan/Meriç, Hasan/Emekli, Ufuk/İbrahimoğlu, Davut (2009), Çene ve Boyun Hastalıkları (İstanbul, Hürriyet Gazetesi Yayını).
• Altun, Gürcan/ Altun, Betül Uğur (2009): “Açlık ve Açlık Grevlerinin Kli-nik, Etik ve Hukuki Açıdan Değerlendirilmesi”, Klinik Gelişim Dergisi, C: 22 (Adli Tıp Özel Sayısı).
• Anayurt, Ömer (2009), “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nde İşkence ve Kötü Muamele Yasağı”, İşkencenin Önlenmesi ve İstanbul Protokolü, Editör: İlyas Doğan, (Ankara, Adalet Bakanlığı Eğitim Dairesi Başkanlığı Yayını).
• Başlar, Kemal (2008), Türk Mahkeme Kararlarında Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (Ankara, Avrupa Konseyi Yayını).
• Crosby, S.Sondra/Apovion, M. Caroline/Grodin, A. Michael (2007), “Hun-ger Strikes, Force-feeding, and Physicians Responsibilities”, The Journal of the American Medical Association, Vol: 298, No: 5.
• Çobanoğlu, Nesrin (2009), “Kısıtlılarda ve Özel Gruplarda Klinik Araştırma Etiği”, 7. Ulusal Sempozyum Sağlık Bilimlerinde Süreli Yayıncılık (Türk Tıp Dizini).
• Donay, Süheyl (2007), Türk Ceza Kanunu Şerhi (İstanbul, Beta Yayınevi).
• Erdal, Uğur/Bakırcı, Hasan (2006), Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin Uygulama El Kitabı (Cenevre, OMCT Yayını).
• Erem, Faruk (1978), Ceza Usulü Hukuku, (Ankara, Sevinç Matbaası).
• Feyzioğlu, Metin (1993): “Açlık Grevi”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakül-tesi Dergisi, C: 43, S: 1-4.
• Feyzioğlu, Metin (2006), “Hükümlü ve Tutuklularda: Beslenme ve Tedaviyi
• Engelleme, Zorla Besleme ve Zorla Tedavi, http://www.turkhukuksitesi.com. (Erişim Tarihi 26.03.2012).
• Gözler, Kemal, “Milletlerarası Andlaşmalara Kanun Üstü Bir Değer Tanına-bilir mi? (Anayasa Değişikliği Hakkında Bir Eleştiri), http://www.anayasa.gen.tr (Erişim Tarihi 15.03.2012).
• Gözler, Kemal (2010), Türkiye Cumhuriyeti Anayasası, (Bursa, Ekin Yayınevi).
• Gregory, Bernadette (2005), “Hunger striking prisoners: the doctors’ dilem-ma”, British Medical Journal, Vol: 313, No: 7521.
• Hafızoğulları, Zeki (2009), “Avrupa İnsan Hakları sözleşmesini Sağlamayan Ceza ve Ceza Muhakemesi Hukuku Düzenlemeleri ve Uygulamaları”, http://www.zekihafizogullari.com (Erişim Tarihi 03.02.2012).
• Hakeri, Hakan (2005), “Madde Madde Yeni TCK (5)”, Radikal, 09.06.2005.
• http://insanhaklarımerkezi.bilgi.edu.tr. (Erişim Tarihi 06.04.2010).
• http://www.danistay.gov.tr. (Erişim Tarihi 15.03.2012).
• İnceoğlu, Sibel (1999), Ölme Hakkı Ötanazi, (İstanbul, Ayrıntı Yayını).
• Kalk, WJ/Verieva, Y (1991), “Hospital management of voluntary total fas-ting among political prisoners”, Lancet, March 16, Vol: 337, Issue: 8742.
• Karaca, Süleyman (2001), “F Tipi Cezaevleri ve Ölüm Orucuna Müdahale”, Adalet Dergisi, Y: 92, S: 8.
• Katoğlu, Tuğrul (2006), “Türk Hukukunun Bir Parçası Olarak Avrupa Konseyi İnsan Hakları ve Biyotıp Sözleşmesi”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fa-kültesi Dergisi, C: 55, S: 1.
• Korff, Douwe (2006), Yaşam Hakkı El Kitabı, No: 8, (Avrupa Konseyi Yayını).
• Kök, Ahmet Nezih (2009) “İstanbul Protokolü Bağlamında Hekime Ulaşma Hakkı ve Hekimin Uygulamakla Yükümlü Olduğu Etik İlkeler” İşkencenin Önlenmesi ve İstanbul Protokolü, Editör: İlyas Doğan, (Ankara, Adalet Bakanlığı Eğitim Dairesi Başkanlığı Yayını).
• Kürtüncü, Murat/Aydın, Şenay (2010), “Geçici Bilinç Kaybı: Ayırıcı Tanı ve Klinik Yaklaşım”, Klinik Gelişim Dergisi, S: 1.
• Murdoch, Jim (2006), The treatment of prisoners European standarts, (Stras-bourg, Council of Europe Publishing).
• Nursal, Necati (2002), Uluslararası Cezaevi Standart Kuralları Ve İlgili Söz-leşmeler, (Ankara, Adalet Bakanlığı Yayını).
• Oğuz, Y.N/Miles S.H (2005), “The physician and prison hunger strikes: reflecting on the experience in Turkey”, Journal of Medical Ethics, Vol: 31, No: 3.
• Ömeroğlu, Ömer (2009), “Hukuksal Açıdan Ölme Hakkı ve Kabul Edilebi-lirliği Sorunu”, Erzincan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C: XIII, S: 3-4.
• Ömeroğlu, Ömer (2010), “İntihar, 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun İntihara Bakış Açısının ve İntihara Yönlendirme Suçuna İlişkin Düzenlemesinin Değerlendirilmesi”, Bahçeşehir Üniversitesi Hukuk Fakültesi Kazancı Ha-kemli Hukuk Dergisi, S: 67-68.
• Önok, R.Murat (2006), Uluslararası Boyutuyla İşkence Suçu, (Ankara, Seç-kin Yayını).
• Örsal, Metin/Katkıcı, Ufuk (1990), “Adli Tıp Adli Raporlarda Hayati Tehlike”, Türkiye Klinikleri Tıp Bilimleri Dergisi, C: 10, S: 4.
• Özkalıpçı, Ö-Çolak, B-Biçer, Ü: “4 Olayda Açlık Grevine Bağlı Ölümlerin Adli Tıp Açısından İrdelenmesi”, 8. Ulusal Tıp Günleri, Poster Sunuları Kitabı, Antalya 1995, s.201-208.
• Öztürk, Hafize (1997), “Gözaltı, Tutukluluk ve Hükümlülük Durumlarında Hasta Hakları”, Türkiye Klinikleri Tıbbi Etik Dergisi, S: 5. Reyes, Hernan (1998), “Tutukluluk Halindeki Açlık Grevlerinin Tıbbi ve Etik Yönleri ve İşkence Meselesi”, http://www.ttb.org.tr (Erişim Tarihi 05.01.2012).
• Sarıca, Emine/Bahar, Mois (2010), “Enternal Nütrisyonnin Etik ve Yasal Yönleri”, http://kepan.org.tr (Erişim Tarihi 14.04.2010).
• Savcı, Bahri (1980), Yaşam Hakkı ve Boyutları, (Ankara, Ankara Üniversitesi Siyasal Fakültesi Yayını).
• Sevinç, Murat (2002): “ Bir İnsan Hakları Sorunu Olarak: Açlık Grevleri”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, C: 57, S: 1.
• Soyaslan, Doğan (1990): “Türk Hukuk Düzeni ve Açlık Grevi Yapanlara Müdahale Sorunu”, Yargıtay Dergisi, C: 16, S: 3, s.269-290.
• Soyer, Ata (2001): “Açlık Grevleri / Ölüm Oruçları Türk Tabipleri Birliği ve Son Tartışmalar” , http://www.ttb.org.tr (Erişim Tarihi 15.03.2012).
• Sözer, Ali Nazım (1997), “Ceza Hukuku ve Sosyal Devlet”, Kamu-İş Dergi-si, C: 4, S: 2.
• Şahin, Cumhur/Özgenç, İzzet (2007), Türk Ceza Hukuku Mevzuatı (Ankara, Adalet Bakanlığı Yayını).
• Taşkın, Ahmet (2002), “Ceza İnfaz Kurumlarında Açlık Grevleri”, Adalet Dergisi, Y: 93, S: 11.
• Tezcan, Durmuş/Erdem, M.Ruhan/ Sancakdar, Oğuz (2004), Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Uygulaması, (Ankara, Adalet Bakanlığı Eğitim Dairesi Başkanlığı Yayını).
• Toroslu, Nevzat (2009), Ceza Hukuku Genel Kısım, (Ankara, Savaş Yayınevi).
• Ünver, Yener (2005), “Avrupa Biyo-Hukuk Sözleşmesi’nin Türk Hukuku’na Etkileri”, Kamu Hukuku Arşivi Dergisi, Kasım Sayısı.
• Yenidünya, Caner (2009), “Türk Ceza Kanununda İnsan Ticareti Suçu”, Türk Hukukunda İnsan Ticareti El Kitabı, (Ankara, Uluslararası Göç Örgütü Yayını).