TEŞHİS VE TEDAVİ SÖZLEŞMESİNDE HEKİMİN HASTAYI AYDINLATMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ

Yıl 2008, Cilt: XII Sayı: 3-4, 347 - 379, 01.12.2008

Hayrunnisa Özdemir

Öz

Günümüzde aydınlatma yükümlülüğünün, kanunlarda ve öğretide hekimin meslekî sorumluğundan olduğu konusunda fikir birliği bulunmaktadır. Söz konusu yükümlülüğün hastanın sağlık hizmeti aldığı özel ya da kamu hastahanelerinde çalışan hekim tarafından yerine getirilmesi gerekmektedir. Teşhis ve tedavi sözleşmesinde, tıbbî teşhis ve tedavi edimini gerçekleştirecek olan hekim ve özel sağlık kurum ve kuruluşları bu edimi icra etmeden önce hastayı veya kanuni temsilcisini (veli veya vasi), uygulanacak teşhis ve tedavi konusunda aydınlatmak zorundadır. Bu aydınlatma faaliyeti neticesinde, hasta veya kanuni temsilci, uygulanacak tıbbî teşhis ve tedaviye rıza gösterip göstermeyeceğine karar verir. Hekim veya özel sağlık kurum ve kuruluşları ancak bu rızayı aldıktan sonra teşhis ve tedavi edimini yerine getirebilir. Özel sağlık kurum ve kuruluşlarının işleticileri de bunu sağlamak ve gerekli ortamı yaratmakla hasta veya kanuni temsilcisine karşı sorumludurlar. Bu nedenle, hekimin tıbbî teşhis ve tedaviye geçmeden önce hastayı veya kanuni temsilcisini aydınlatması, tıbbî olduğu kadar hukuki bir ödev ve yükümlülüktür.

Anahtar Kelimeler

Kendi Geleceğini Belirleme Hakkı, Rıza, Tıbbi Müdahale, Vücut Bütünlüğü

THE DOCTORS OBLIGATION OF CLARIFYING THE PATIENT IN CONTRACT OF DIAGNOSIS AND TREATMENT

Öz

Kaynakça

• ARPACI, Abdulkadir: Kişiler Hukuku (Gerçek Kişiler), 2.Bası, İstanbul 2000.
• AŞÇIOĞLU, ÇETİN: Tıbbî Yardım ve El Atmalardan Doğan Sorumluluklar, Ankara 1993.
• ATABEK, R./SEZEN, M: Hekimin Mesuliyeti, İBD. 1954. C.XXVIII, S.2.
• AYAN, Mehmet: Tıbbî Müdahalelerden Doğan Hukukî Sorumluluk, Kazancı Hukuk Yayınları, Ankara 1991.
• BAŞPINAR, Veysel: Organ Nakli Hakkında Hekimin Aydınlatma Yükümlülüğü, I. Uluslar arası Tıp etiği ve Tıp Hukuku Kongresi Organ ve Doku Naklinde Tıp Etiği ve Tıp Hukuku Sorunları Sorunları, 17–20 Ekim 2007, Antalya.
• …………………….: Hekimin Özen Borcu, Sağlık Hukuku Sempozyumu, Erzincan, 15-16 Mayıs 2006 (Başpınar, Özen Borcu).
• BAYRAKTAR, Köksal: Hekimin Tedavi Nedeniyle Cezaî Sorumluluğu, İstanbul 1972.
• …………………: “Tıp Etik Kurallarının Hukuka Etkisi”, Türk – Alman Tıp Ceza Hukuku Sempozyumu, Ankara 28 Şubat -1 Mart 2008, (Bayraktar, Tıp Etik).
• BIGGS, Hazel: Aydınlatma ve Sır Saklama Yükümlülüğü, Uygulama ve Malpraktis, A.Ü Hukuk Fakültesi Sağlık Hukuku Kurultayı, 1-3 Kasım 2007, Ankara.
• BORAN, Bedia: Aydınlatılmış Rıza, AÜ. Hukuk Fakültesi, Sağlık Hukuku Kurultayı, 1–3 Kasım 2007, Ankara. s. 85–103.
• BUDAK, A. Cem: Türk Medeni Usul hukunda Tıbbi Deliller, YÜHFD. C. III, S. 2.
• BÜYÜKAY, Yusuf: İstenmeden Dünyaya Gelen Çocukların Bakım ve Eğitim Giderlerinin Tazmin Edilmesi Sorunu, İstanbul 2006.
• BÜYÜKSAĞİŞ, Erdem: “Yaşama Şansının Yitirilmesi Sonucu Uğranılan Kayıplar Açısından Hekimin Tazminat Sorumluluğunun Kapsamı – Uygun İlliyet Bağı Teorisine Değişik Bir Yaklaşım, AÜHFD, s. 119–148.
• CONTİ, Christian: Aufklärungspflicht bei Medikamentenabgabe. Neues Bundeserichtsurteil, Schweizerische Ärzte Zeitung, 2002; 83s.1185-1186.
• ÇAKMUT, (YENERER), Ö: Tıbbî Müdahaleye Rızanın Ceza Hukuku Açısından İncelenmesi, İstanbul 2003.
• ÇİLİNGİROĞLU, Cüneyt: Tıbbî Müdahaleye Rıza, İstanbul 1993.
• DEMİRHAN/OĞUZ/ELÇİOĞLU/DOĞAN: Klinik Etik, İstanbul 2001.
• DERYAL YAHYA: Tıbbî Müdahale İçin Hastanın aydınlatılması ve Onayının Açıklanması” www. haksay.org/files/yahya02.doc. Erişim tarihi. 23.09.2008.
• DEUTSCH, Erwin: Der Zeitpunkt der ärztlichen Aufklärung und die antizipireite Einwillung des Patienten, NJW 1978, sh. (1905–1912). (Deutsch, Zeitpunkt).
• …………… :Das therapeutische Privileg des Arztes: Nichtaufklärung des Patienten, NJW 1978, sh.1305–1314 (Deutsch, Privileg)
• …………… :Neu Aufklärungsprobleme im Arztrecht, NJW 1982, sh. 2585 – 2588. (Deutsch, Aufklärungsprobleme)
• ………….. :”Haftungsfreistellung von Arzt oder Klinik und Verzicht auf Auklärung durch Unterschrift des Patienten” NJW., 36. Jahegang, 1983/I, Heft 24, S. 1–1448.(Haftungsfreistellung).
• DİTTMANN; S: Zur Aufklärungspflicht des Arztes vor Impfungen, Bundesgesundheitsbl-Gesundheitsforsch-Gesundheitsschutz, 12–2004, s. 1175- 1181.
• DOĞAN, Murat: Hukuki Sorumluluk Bakımından Hekimin Kusuru ve İspatı, Sağlık Hukuku Sempozyumu, Erzincan 15-16 Mayıs 2006, Ankara 2007.
• EICHENBERGER Thomas: Die Rechtsstellung des Arztes am öffentlichen Spital, Bern/Stuttgart/Wien 1995.
• ERMAN, Barış. Ceza Hukukunda Tıbbî Müdahalenin Hukuka Uygunluğu, İstanbul 2003.
• ERMAN, Hasan: Hekimin Hukuki Sorumluluğu, Bülent Davran’a Armağan, İstanbul 1988. (Erman, H).
• ERTAŞ, Şeref: Alman Hukukunda Hekimin Meslekî Kusurdan Sorumluluğu, EÜHFD 1980, S. 1, s. 173 – 275.
• Gauch/Aepli,/Stöckli: Präjudizienbuch zum OR, 6.Aufl. Rechtssprechung des Bundesgerichts, 2006 Zürich.
• GEİSER, Thomas: Die Aufklärungspflicht und die Dokumentationpflicht des Artes und das Einsichtsrecht des Patienten aus zivilrechtlicher Sicht, in: SAeZ 1988, s. 1145vd.
• GIESEN, Richard: Aktuelle Probleme des Arzthaftungsrechts, in: MedR 1997, S. 17ff.
• GÜMÜŞ, M. Alper: Türk-İsviçre Borçlar Kanununda Vekilin Özen Borcu, İstanbul 2001.
• HANCI, Hamit: Malpraktis Tıbbî Girişimler Nedeniyle Hekimin Ceza ve Tazminat Sorumluluğu, Ankara 2002.
• HART, Dieter: Organisationsaufklärung, MedR, Heft 2, s. 47-50.
• HELVACI, Serap: Türk ve İsviçre hukuklarında Kişilik Hakkını Koruyucu Davalar, İstanbul 2001.
• İPEKYÜZ (YAVUZ), Filiz: Türk Hukukunda Hekimlik Sözleşmesi, İstanbul 2006.
• KUHN, M: Die Entwicklung der Haftplicht des Arztes, ZSR NF. 105 1986, I. Handband, s. 471 vd.
• KÖPRÜLÜ, Ömer: Hekimin Hukukî Sorumluluğu, İBD. 1984, C. LVIII, S. 10–11, s. 589 vd.
• KRUKEMEYER, M.G/PÜSCHEL, K: Die Aufklärungspflicht des Arztes, www.pabst-publschers.de.
• LAUFS, Adolf: Nicht der Arzt alleine muss bereit sein das Notwendige zu tun, in: NJW 2000, s.1757.
• LAUFS, A/UHLENBRUCK, W: Handbuch des Arztrechts, 3.B., München 2002.
• MAYER-MALY, Theo: Vom Hippokratischen Eid zur Beweislastsumkehr, FS. Für Erwin Deutsch zum 70. Geburtstag, Bonn, München 1999, s. 667– 671.
• OĞUZMAN, M.Kemal: Tıpta Hastanın Muvafakatının Alınmasının Hukuki Yönü, ATD., İstanbul 1989, S. 5, s.81-84.
• OTT, W.E: Voraussetzungen der Zivirechtlichen Haftung des Arztes, Zürich 1978.
• OZANOĞLU, Hasan: Hekimin Hastalarını Aydınlatma Yükümlülüğü, AÜHFD. C.52, S. 3, 2003 s. 55vd.
• ÖZAY, Mehmet: Estetik Amaçlı Tıbbî Müdahalelerde Hekimin Hukukî Sorumluluğu, Ankara 2006.
• ÖZEL, Ç/ÖZCAN, B: Kişilik Hakları-Hasta Hakları Bağlamında Tıbbi Müdahale Dolayısıyla Çıkan Hukuki İlişkide hekimin Hastayı Aydınlatma Yükümlülüğü ve Aydınlatılmış Rızaya İlişkin Bazı Değerlendirmeler, Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, C. 10, S. 1 (2007).s.50–73.
• ÖZKAYA; Eraslan: Vekâlet sözleşmesi ve Kötüye Kullanılması, Ankara 2005.
• ÖZSUNAY, Ergun: Alman ve Türk Hukuklarında Hekimin Hastayı Aydınlatma Ödevi ve İstisnaları, Türk Hukukunda Hekimin Hukuki ve Cezaî Sorumluluğu, Sorumluluk Hukukundaki Gelişmeler V. Sempozyumu, Ankara 12–13 Mart 1982, s. 31 vd, İstanbul 1983.
• POLAT, Oğuz: Tıbbî Uygulama Hataları Klinik, Sosyal, Hukuksal, Etik Boyutları, Ankara 2005.
• REİSOĞLU, Sefa: Hekimlerin Hukuki Sorumluluğu, Sorumluluk Hukukundaki Yeni Gelişmeler V. Sempozyumu, İstanbul 1983.
• ROGGO, Antoine: Aufklärung des Patienten, Bern 2002.
• SARIAL, Enis: Sağlararası Organ Nakillerinden Doğan Hukuksal İlişkiler, İstanbul 1986.
• SCHOLZ, René.: “Zur Arzthaftung bei Verletzung der Aufklärungspflicht”, Monars-schrift für Deutsches Recht, 50. Jahrgang, 7/96, Bonn.
• ŞENOCAK, Zarife: Özel Hukukta Hekimin Sorumluluğu, Ankara 1998.
• ŞENOCAK, Zarife: Küçüğün Tıbbi Müdahaleye Rızası, AÜHFD. C. 50, S. 4, Ankara 2001.(Şenocak, Küçük).
• TANDOĞAN, Halûk: Borçlar Hukuku-(Özel Borç İlişkileri), C.II, 4 Tıpkı Basım 1989.
• TEMPEL, Otto: Inhalt, Grenzen und Durchführung des ärztlicher Aufklärungsplicht unter Zugrundelegung der höchstrichterlichen Rechtsprechung, NJW 1980 s. 609 vd.
• Wegmann, F/von der Crone, HC: Aufklärungspflicht und Haftung bei der Anleihensemission, SZW, 2006, H.4
• Yılmaz, Battal: Açıklamalı- İçtihatlı, Hekimin Hukuki Sorumluluğu, Ankara 2007.
• ZEYTİN, Zafer: Die ärztliche Aufklärung spflicht nach dem türkischen Recht, Zeitschrift für Laufs, Berlin heidelberg 2006, s. 1143- 1165.