SİYASAL MUHALEFETİN ULUSLARARASI İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMELERİNDE KORUNMASI

Yıl 2007, Cilt: XI Sayı: 3-4, 63 - 104, 01.12.2007

Yüksel Metin

Öz

Muhalefet hakkı ve muhalefetin kurumsallaşması çoğulcu demokrasinin temel unsurlarındandır. Muhalefet etme özgürlüğünün fiilen kullanılabilmesi, açık ve alternatif bir karar alma sürecinin doğmasını sağlar. Böyle bir ortamda vatandaşlar sadece seçimlerde söz sahibi olmakla kalmaz, bilakis her zaman siyasi iradenin oluşumuna katılma hakkına sahip olur.
Bundan dolayı çeşitli siyasal muhalefet kanallarının açık olması çok önemlidir. Siyasal muhalefetin üstlendiği demokratik işlevleri tam anlamıyla yerine getirebilmesi için, ifade özgürlüğü, basın özgürlüğü, toplantı ve gösteri yürüyüşü özgürlüğü, dernek özgürlüğü gibi birçok temel hakkın güvence altına alınması gerekir. Siyasal muhalefet, ifade, basın ve örgütlenme özgürlüğünün zorunlu bir gereği ve iktidarın kötüye kullanılmasına karşı en etkili koruyucu set olarak kabul edilmektedir.
Kişisel ve Siyasal Haklar Sözleşmesi ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinde siyasal muhalefetin korunmasına ilişkin çeşitli hükümler yer almaktadır. Her iki Sözleşme’de siyasal muhalefetin korunması ile ilişkili serbest seçim hakkı, ifade özgürlüğü, basın özgürlüğü, örgütlenme özgürlüğü, toplantı özgürlüğü gibi çeşitli hak ve özgürlükler güvence altına alınmıştır. Bununla birlikte getirdiği etkili yargısal denetim mekanizması nedeniyle AİHS, daha fazla önem kazanmıştır. Avrupa İnsan Hakları Sözleşme’sini uygulayan ve yorumlayan Strasbourg Mahkemesi, oluşturduğu içtihatlarla siyasal muhalefetin uluslararası alanda korunmasında önemli katkıları olmuştur.
Her iki Sözleşme’nin getirdiği güvenceler birbirine benzemekle beraber, uygulama alanlarının farklı olması nedeniyle Sözleşme hükümlerinin uygulamaya yansıması da kısmen birbirinden farklı olmaktadır. KSHS, evrensel niteliktedir. AİHS ise, hukuk sistemleri, toplumsal yapıları ve demokrasi anlayışları büyük ölçüde birbirine yakın olan Avrupalı devletlerde uygulanmaktadır. KSHS, sahip olduğu bu özelliğinden dolayı AİHS’nden daha farklı bir bakış açısıyla yorumlanmaktadır. Her ne kadar KSHS, AİHS’nden daha kapsamlı bir haklar listesine sahip olsa da, etkili bir denetim mekanizması öngörmediğinden, AİHS karşısında daha geri planda kalmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Demokrasi, Siyasi Muhalefetin Korunması, Kişisel ve Siyasal Haklara Dair Uluslararası Sözleşme, İnsan Hakları Komitesi, Politik Düşünce Açıklamalarının Korunması, Toplanma ve Örgütlenme Özgürlükleri Yoluyla Siyasi Katılımın Korunması

THE SAFEGUARD OF POLITIC DEFIANCE IN INTERNATIONAL HUMAN RIGHTS

Öz

Kaynakça

• Nükhet Turgut, Siyasal Muhalefet, Birey ve Toplum Yayınları, Ankara 1984.
• Abdulhâlık Mustafa Nevin, İslâm Siyâsî Düşüncesinde Muhalefet (çev. Vecdi Akyüz), İstanbul 1985.
• Hasan Tunç, Parlamento İçi Muhalefet, Günay Ofset Matbaacılık, Konya 1997.
• Leslie Lipson, Politika Biliminin Temel Sorunları (çev. Tuncer Karamustafaoğlu), Ankara 1973.
• Walter Euchner, “Einleitung: Opposition als Gegenstand politikwissenschaftlicher Forschung”, in: Walter Euchner (Hrsg.), Politische Opposition in Deutschland und im internationalen Vergleich, Göttingen 1993.
• Heinz Brahm, “Der Niedergang der Opposition in der KPdSU”, in: Heinz Brahm (Hrsg.), Opposition in der Sowjetunion, Düsseldorf 1972.