TÜRK CEZA MUHAKEMESİNDE SANIĞIN DOSYA İNCELEME HAKKI

Yıl 2007, Cilt: XI Sayı: 3-4, 131 - 147, 01.12.2007

Hakan Karakehya

Öz

Cezai uyuşmazlıklar çözüme kavuşturulurken maddi gerçeğe ve hukuka uygun bir karar verilebilmesi, ancak muhakeme sırasında savunmaya iddia makamıyla eşit imkanların tanınması ve sanık haklarına riayet edilmesi ile mümkün olabilecektir. Bu bağlamda muhakeme sırasında sanığın adil yargılanma hakkına ilişkin gerekler göz önünde bulundurulmalı ve muhakeme bu gerekler doğrultusunda gerçekleştirilmelidir.
Muhakeme sırasında savunma bakımından önem arz eden haklardan bir tanesi de dosya inceleme hakkıdır. Nitekim uyuşmazlık konusu olaya ilişkin olarak gerçekleştirilen faaliyetlerin belgelendiği tutanakların incelenebilmesi, iddianın ortaya koyacağı tezlere karşı savunmanın ileri süreceği antitezlerin hazırlamasında önemli bir rol oynayacaktır. Bu nedenle savunma bakımından büyük önem arzeden dosya inceleme yetkisi, Ceza Muhakemesi Kanununun (CMK) 153. maddesinde müdafi bakımından düzenleme altına alınırken; sanığın dosya inceleme yetkisine ilişkin bir düzenleme muhakeme kanununda bulunmamaktadır. Dolayısıyla hukukumuzda sanığın bizatihi dosya inceleme yetkisinin olup olmadığı bir belirsizlik arz etmektedir. Bu konuda doktrindeki ağırlıklı görüş ise, CMK’ da açık düzenleme olmaması nedeniyle sanığın dosya inceleme yetkisinin bulunmadığı, savunmanın bu hakkı sadece müdafi aracılığı ile kullanabileceği yönündedir.
Biz bu çalışmamızda, Türk ceza muhakemesinde sanığın dosya inceleme yetkisinin bulunup bulunmadığını, kanunda ve uluslararası sözleşmemelerdeki düzenlemeleri göz önünde bulundurarak değerlendirmeye çalıştık. Bu bağlamda çalışma içerisinde öncelikli olarak dosya inceleme yetkisinin içeriği, bu hakkın savunma bakımından arz ettiği önem ve dosya inceleme yetkisine ilişkin hukuki düzenlemeler ele alınmış; daha sonra ise dosya inceleme yetkisine ilişkin düzenlemelerin normlar hiyerarşisindeki yeri incelenerek, bu düzenlemelerden çıkan sonuçlar tespit edilmiştir. Son olarak ise çalışma neticesinde ulaşılan sonuçlar özetlenerek çalışma tamamlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Dosya İncelemesi, Kamusal Menfaat, Avrupa insan hakları sözleşmesi, Ceza muhakemesi kanunu, Savunma hakkı

RIGHT TO EXAMINATION OF JUDICIAL RECORDS OF THE ACCUSED

Öz

Kaynakça

• AKBAŞ, Kasım. “Hans Kelsen: Hukukun Saf Kuramı” Çağdaş Hukuk Felsefesine Giriş (Editör: Ahmet Haluk Atalay) Teknik Yayıncılık, İstanbul 2004.
• AMBOS, Kai. “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Yargılama Hakları- Silahların Eşitliği, Çelişmeli Önsoruşturma ve AİHS m.6-”, Adil Yargılanma Hakkı ve Ceza Hukuku, Çev. Yener Ünver, Seçkin Yayınevi, Ankara 2004.
• ARAL, Vecdi. Kelsen’in Saf Hukuk Teorisinin Metodu ve Değeri, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayını, İstanbul 1978.
• BAŞLAR, Kemal. “Uluslararası Antlaşmaların Onaylanması, Üstünlüğü ve Anayasal Denetimi Üzerine”, Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni (Sevin Toluner’e Armağan), 2004/1-2.
• BOBBİO, Norberto. “Kelsen ve Hukukun Kaynakları” (Çev. Bilge Açımuz) Devlet Kuramı, (Derleyen: Cemal Bali Akal), Dost Yayınevi, Ankara 2000.
• CENTEL Nur-Hamide Zafer, Ceza Muhakemesi Hukuku, Beta Yayınevi, İstanbul 2006.
• CENTEL, Nur Başar. Ceza Muhakemesi Hukukunda Müdafi, Kazancı Hukuk Yayınları, İstanbul 1984.
• DEMİRBAŞ, Timur. Sanığın Hazırlık Soruşturmasında ifadesinin Alınması, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayını, İzmir 1996.