The Innocence Presumption as a Basic Element of The Right to a Fair Trial in The System of the European Convention on Human Rights

Yıl 2005, Cilt: IX Sayı: 1-2, 291 - 328, 01.06.2005

Özen Atlıhan

Öz

AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİ SİSTEMİNDE ADİL YARGILANMA HAKKININ TEMEL UNSURU OLARAK “MASUMİYET KARİNESİ”

Öz

Günümüz ceza muhakemesi hukukunda sanık bir “süje” olarak kabul edilmiştir ve bu nedenledir ki sanığa birtakım haklar tanınmıştır. Bütün bu hakların temelinde aynı felsefe yatmaktadır: “Adil bir yargılanma sonucunda verilecek hüküm kesinleşinceye kadar sanığın masum olduğu varsayımı”. Bu varsayım kabul edilmeden adil bir yargılanmadan söz etmek mümkün olmayacak, sanığın geçici statüsü gereği sahip olduğu haklan “kullanabilme imkânı” ortadan kalkacaktır. Bu önemi nedeniyledir ki, AİHS1 sisteminde, bir yandan, karine Sözleşmenin “Adil yargılanma hakkı”nı düzenleyen 6. maddesinin eksenine (2. fıkraya) oturtulmuş; diğer yandan da, Avrupa İnsan Haklan Mahkemesinin yarattığı içtihadi standartlarla, karinenin içinin doldurulmasına, soyut bir kural olmaktan çıkıp “etkin” hale getirilmesine çalışılmıştır. Bu nedenle, çalışmamızda masumiyet karinesi salt AİHS m.6/2’deki kural olarak değil, doğurduğu sonuçlar ile birlikte, AİHM içti hadi arı ışığında ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

sanık, vicdani kanaat sistemi, In Dubio Pro Reo, Susma hakkı

Kaynakça

• Centel, Nur, “Adil Yargılanma Hakkı ve Savcının Tarafsızlığı”, Prof. Dr. Çetin Özek Armağanı, Galatasaray Üniversitesi Yayınlan: 32, İstanbul, Haziran 2004, ss. 199-210
• Doğru, Osman, İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi İçtihadları, Cilt 1, Beta, İstanbul, 2002
• Doğru, Osman vd., İnsan Hakları Kararlar Derlemesi, Cilt 1, İstanbul Barosu Yayınlan, İstanbul, Mayıs 1998
• Doğru, Osman vd., İnsan Haklan Kararlar Derlemesi, Cilt 3, İstanbul Barosu Yayınları, İstanbul, 2000
• Dönmezer, Sulhi, “ Suçsuzluk Karinesi Üzerine Düşünceler”, Prof Dr. Nurullah Kunter’e Armağan, Beta, İstanbul, 1998, ss. 67-74.
• Evik, Ali Hakan, “Susma Hakkı”, Güncel Hukuk Dergisi, Sayı: 12, Doğan Burda Rizzoli Dergi Yayıncılık ve Pazarlama A.Ş., İstanbul, Aralık 2004, ss.48-49
• Evik, Vesile Sonay, “Ceza ve Ceza Yargılaması Hukuku Bağlamında Adil Yargılanma Hakkı”, Adil Yargılanma Hakkı ve Ceza Hukuku, Karşılaştırmalı Güncel Ceza Hukuku Serisi 3, Prof. Dr. Nurullah Kunter’e Armağan, Proje Yöneticisi: Kayıhan İçel, Yayına Hazırlayan: Yener Ünver, Seçkin, Ankara, Ağustos 2004, ss.283-308
• Feyzioğlu, Metin, Ceza Muhakemesinde Vicdani Kanaat, Yetkin, Ankara, 2002.
• Feyzioğlu, Metin, “Suçsuzluk Karinesi: Kavram Hakkında Genel Bilgiler ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi” Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.48, Sayı 1-4, Ankara, 1999., ss. 135-163
• Gemalmaz, Haydar Burak, “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararlarında Çapraz Sorgu”, Adil Yargılanma Hakkı ve Ceza Hukuku, Karşılaştırmalı Güncel Ceza Hukuku Serisi 3, ss.393-426
• Gemalmaz, M. Semih İnsan Hakları Belgeleri, Cilt I, Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi, İstanbul, 2003.
• Gemalmaz, M. Semih, Ulusalüstü İnsan Hakları Hukukunun Genel Teorisine Giriş, 4. Bası, Beta, İstanbul, Nisan 2003
• Gözübüyük, A. Şeref - Gölcüklü, A. Feyyaz, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Uygulaması, 4. Bası, Turhan Kitabevi, Ankara 2003.
• Grabenwarter, Christoph, “Yargılama Güvenceleri- Adil Yargılama Hakkı (İHAS md.6)”, Çev. Osman Can, Adil Yargılanma Hakkı ve Ceza Hukuku, Karşılaştırmalı Güncel Ceza Hukuku Serisi 3, ss. 181-244
• Gropp, Walter, “Masumiyet Karinesinin Ceza Muhakemesini Sınırlayıcı Etkisi”, Çev. Osman İsfen, Adil Yargılanma Hakkı ve Ceza Hukuku, Karşılaştırmalı Güncel Ceza Hukuku Serisi 3, ss.319-334
• Haris, DJ, O’Böyle - M, Warbrİck, C., Law of the European Convention on Human Rights, Butterworths, London, 1995.
• Jacobs, G. Francis - White, Robin C. A. The European Convention on Human Rights, Second Edition, Clarendan Press, Oxford, 1996
• Künhe, Hans-Heiner - Eser, R. “Avrupa insan Hakları Mahkemesinin Tutuklama Konusundaki Yargısı- 2000 ve 2001 Yıllarındaki Gelişim Üzerine Bir İnceleme”, Çev. Oğuz Şimşek, Adil Yargılanma Hakkı ve Ceza Hukuku, Karşılaştırmalı Güncel Ceza Hukuku Serisi 3, ss. 153-180
• Ladewig, Hans-Meyer, “Adil Yargılanma Hakkı-II”, Çev. Hakan Hakeri, Adil Yargılanma Hakkı ve Ceza Hukuku, Karşılaştırmalı Güncel Ceza Hukuku Serisi 3, ss.87-98
• Memiş, Pınar, Adil Yargılanma Hakkının Unsuru Olarak Masumiyet Karinesi, Galatasaray Üniversitesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, Ocak 2003.
• Öztürk, Bahri - Erdem, Mustafa Ruhan - Özbek, Veli Özer, Uygulamalı Ceza Muhakemesi Hukuku, Genişletilmiş 7. Bası, Seçkin, Ankara, 2002
• Peters, Anne, “Adil Yargılanma (m.6 f.l ve 2) ”, Çev.,Mahmut Koca, Adil Yargılanma Hakkı ve Ceza Hukuku, Karşılaştırmalı Güncel Ceza Hukuku Serisi 3, ss. 121-128
• Schroeder, Friedrich - Christian, “Ceza Muhakemesinde Fair Trial İlkesi”, Çev. Feridun Yenisey, Adil Yargılanma Hakkı, IGUL, Yayın No: 4, Nergiz, Aralık 2004, ss. 145-178
• Tezcan, Durmuş - Erdem, Mustafa Ruhan - Sancakdar, Oğuz, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Işığında Türkiye’nin İnsan Hakları Sorunu, Gözden Geçirilmiş 2.Baskı, Seçkin, Ankara, Şubat 2004
• Uluslararası Af Örgütü, Adil Yargılanma Hakkı, Çev. Fadıl Ahmet Tamer, Erol Kaplan, İletişim, İstanbul, 2000.
• Ünver, Yener, “Ceza Hukukunda Objektif Sorumluluk”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Ceza ve Ceza Usul Hukuku Anabilim Dalı, Ceza Hukuku Günleri, 70. Yılında
• Türk Ceza Kanunu -Genel Hükümler- (26-27 Mart 1997), Beta, İstanbul, 1998, ss. 109-195
• Yenidünya, A. Caner, "Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Masumiyet Karinesi” Güncel Hukuk Dergisi, Sayı 5, İstanbul, Mayıs 2004, ss. 20- 21.