THE RESCUE DUTY OF INSURER IN GERMAN AND TURKISH PRIVATE INSURANCE

Yıl 2005, Cilt: IX Sayı: 1-2, 513 - 541, 01.06.2005

Şaban Kayıhan

Öz

ALMAN VE TÜRK ÖZEL SİGORTA HUKUKUNDA SİGORTA ETTİRENİN KURTARMA ÖDEVİ

Öz

Karşılıklı edimleri içeren (sinallagmatik = tam iki taraflı) sözleşmelerden biri olan sigorta sözleşmesinde* 1, sigorta ettirenin asıl borcu prim ödemek, sigortacının asıl borcu ise sigorta himayesini üzerine almaktır. Bunun yanısıra kanun özellikle sigorta ettirene bizim ödev olarak isimlendirmiş olduğumuz2 ihbar ödevleri, muayene ettirme ödevi gibi bir takım ek yükümlülükler de yüklemektedir3. İşte, gerek Türk ve gerekse Alman özel sigorta hukuklarında, zarar sigortalarına ilişkin olarak getirilen sigorta ettirenin kanunla düzenlenmiş ödevlerinden biri de konumuzu oluşturan kurtarma ödevidir. Riziko gerçekleşirken (veya gerçekleşme olasılığı çok yakın iken) sigorta ettirenin sigorta menfaatini korumak için alması gereken önlemler olarak tanımlayabileceğimiz kurtarma ödevi, özel sigorta kurumunun tarihsel gelişiminin en başından beri var olmuş ve varlığı o kadar doğal kabul edilmiştir ki, kimi sigorta sözleşmelerinde bu konuda özel düzenlemeler öngörülmesine bile ihtiyaç duyulmamıştır4. Alman sigorta sözleşmesi hukukunda sigorta ettirenin bu ödevi genel olarak WG.§ 62, 63 hükümlerinde düzenlenmiştir. Söz konusu bu düzenlemeler, yangın sigortası, bina sigortası, taşıma sigortası, özel hastalık sigortası, mali mesuliyet sigortası, hukuki koruma sigortası gibi tüm zarar sigortalan açısından geçerlidir. Zarar sigortası türünün aktif veya pasif olmasının, bu ödevin varlığını koruması yönünde herhangi bir önemi yoktur5. Yani gerek aktif ve gerekse pasif zarar sigortalarında sigorta ettirenin kurtarma ödevi yürürlüktedir6. Alman hukukunda VVG.§ 62 ve 63*deki düzenlemelerle7 * TTK. m. 1293 hükmünün hayat sigortalarında uygulama alanı yoktur.

Anahtar Kelimeler

sigorta sözleşmesi, koruma tedbirleri, sigortacı edimi

Kaynakça

• Arseven, Haydar, Sigorta Hukuku, Ana Prensipler, Genel hükümler, Yenilenmiş 2. Baskı, İstanbul 1991.
• Bozer, Ali, Sigorta Hukuku, Ankara 1965. (Sigorta Hukuku).
• Bozer, Ali, Sigorta Hukuku, Genel Hükümler - Bazı Sigorta Türleri, Batider Yayınları, 4. Baskı, Ankara 1999. (Genel). Bruck/Möller (Herausgeber), Kommentar zum Versicherungsvertragsgesetz und zu den Algemeinen Versicherungsbedingungen unter Einschluss des Versicherungsvermittlerrechtes, 8. Auflage Berlin 1961.
• Creifelds Rechtswoörterbuch, 14, Auflage, C.H. Beck, München 1997.
• Franko, Nişim, Sigorta Ettirenin Mukavele Yapılırken İhbar Mükellefiyeti, (TTK. m. 1290), Ticaret Hukuku ve Yargıtay Kararları Sempozyumu, Bildiriler, Tartışmalar, XIV, 4 -5 Nisan, Ankara 1997.
• Hatemi, Hüseyin / Serozan, Rona / Arpacı, AbdUlkadir, Borçlar Hukuku, Özel Bölüm, İstanbul, 1992.
• Honsell, Heinrich (Herausgeber), Beri iner Kommentar zum Versicherungs - vertragsgesetz, Berlin und Heidelberg 1999.
• Kayıhan, Saban, Sigorta Sözleşmesinde Prim Ödeme Borcu, Ankara 2004.
• Kender, Rayegan, Türkiye’de Hususi Sigorta Hukuku I, Gözden Geçirilmiş 7. Bası, İstanbul 2001.
• Memiş, Tekin, Yangın Sigortasında Riziko, Ankara 2001.
• Memiş, Tekin, “Sigorta Hukukunda Ağır Kusur ve Kırmızı Işık İhlali Konulu Bir Hukuk Genel Kurul Kararı Değerlendirmesi, Reasürör, Ekim 2004.
• Omağ, Merih Kemal / Kuntalp, Erden, Banka ve Sigorta Hukuku, AÖF. Yayınları, Eskişehir 1994.
• Öztan, Fırat, Sigorta Akdinin In’ikadında İhbar Mükellefiyeti, Ankara 1966.
• Pröllss, Jürgen / Martin, Anton..., Versicherungsvertragsgesetz, 26., völlig neubearbeitete Auflage, München 1998.
• Schimikowski, Peter, Versicherungs - vertragsrecht, München 1999.
• Siebeck, Wolfgang, Die Schadensabwendungs- und minderungspflicht des Versicherungsnehmers, Karlsruhe 1963.
• Stange, Volker, Rettungsobliegenheiten und Rettungskosten im Versicherungsrecht, Karlsruhe 1996.
• Şenocak, Kemal, Mal Sigortalarında Sigorta Ettirenin Zararı Önleme ve Azaltma Vecibesi (TTK. m. 1293), AÜHFD. C.44, S.l - 4, sh.365 vd..
• Taşyürek, Hayri, Kasko Sigortası, Ankara 2001,
• Ulaş, Işıl, Uygulamalı Sigorta Hukuku, Mal ve Sorumluluk Sigortalan, Genişletilmiş 3. Bası, Ankara 2002.
• Ünan, Samim, Kara Sigortalannda Sigorta Ettirenin Görevleriyle İlgili Bazı Sorunlar, Sigorta Hukuku Dergisi, Yıl: 1998, S.l, İstanbul 1998.
• Wilkens, Eckhardt, Die Rettungspflicht, Karlsruch 1970.
• Woesner, Fritz Viktor, Die Pflicht des Versicherers zum Ersatz der Aufwendungen des Versicherungsnehmers zwecks Abwendung und Minderung des
• Versicherungsschadens ZverWiss 1960, sh. 399-439.
• Yavuz, Cevdet, Türk Borçlar Hukuku, Özel Hükümler, 5. Baskı, İstanbul 1997.