Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminde Bakanlıkların Statüsü (Önceki Hükümet Sistemi ile Mukayeseli Olarak)

Yıl 2020, Cilt: XXIV Sayı: 1-4, 41 - 69, 01.12.2020

Mustafa Oğuzhan Bölükbaşı

Öz

Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminin yürürlüğe girmesinden sonra Türk İdari Teşkilatında köklü değişiklikler meydana gelmiştir. Bu kapsamda, bakanlar ile bakanlıkların statüsünde de değişiklikler olmuştur. Yeni sistemde bakanlar, idarenin bir parçası olarak Anayasada düzenlenmiştir. Atanmalarındaki usul yeni sistemde değişmiştir. Bakanlar Kurulu ve Başbakan yeni sistemde yer almamaktadır. Cumhurbaşkanı yürütme yetkisinin sahibi ve merkezi idarenin en üst hiyerarşik amiridir. Bakan ise görev yaptığı bakanlığın en üst hiyerarşik amiridir. Bakanlıkların teşkilat yapısı ile bakanlıklarda görev yapacak üst düzey kamu yöneticilerinin atanmasına ilişkin usul ve esaslar Cumhurbaşkanınca çıkartılan Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle düzenlenmiştir. Bakanlıkların teşkilatı 1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinde, üst düzey kamu yöneticilerinin kimlerden oluştuğu ve atanması usulü 3 Sayılı Üst Kademe Kamu Yöneticileri İle Kamu Kurum ve Kuruluşlarında Atama Usullerine Dair Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinde yer almaktadır. Bu kararnamelerde bakana merkezi idarenin parçası olarak yetkiler verildiği görülmektedir. Yetkinin ilk ve esas sahibi Cumhurbaşkanıdır. Cumhurbaşkanı bu yetkisini inisiyatifiyle bakanlarla paylaşmaktadır. Eski sistemde bakanların bakanlıktaki görevleri dışında tüm ülke düzeyindeki uygulamalarda Bakanlar Kurulu üyesi olarak söz sahibi olduğunu görmekteyiz. Bu yetki yeni sistemde Cumhurbaşkanınca kullanılmaktadır. Makalede bakanlar ile bakanlıkların Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminin yürürlüğe girmesinden önceki ve sonraki statüsü değerlendirilmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Cumhurbaşkanı, Bakanlar Kurulu, bakan, kararname, hiyerarşi, onay

The Status of the Ministres in the Presidential Government System (Comparison with the Previous Government System)

Öz

After the Presidential government system came into force, radical changes took place in the Turkish Administrative Organization. In this context, there have been amendments in the status of ministers and ministries. In the new system, ministers are regulated in the Constitution as part of the public administration. The procedure of their appointment has been changed in the new system. The Council of Ministers and the Prime Minister are not included in the new system. The president is the owner of executive power and the highest hierarchical superior of the central government. The minister is the top hierarchical superior of his ministry. The organizational structure of the ministries and the procedures and principles regarding the appointment of senior public officials in the ministries are regulated by the Presidential Decree. The organization of the ministries is regulated in the Presidential Decree No. 1 about the Presidential Organization, the Appointment Procedures for Senior Public officials are regulated the Presidental Decree No. 3. It is seen in these decrees that the minister was given powers as a part of the central administration. The first and main owner of the executive power is the President. The President shares this authority with the ministers on his initiative. In the previous system, we see that ministers have a voice as a member of the Council of Ministers in all country level practices, besides their duties in the ministry. This authority is used by the President in the new system. This article will attempt to assess the status of ministers and ministries before and after the Presidential Government System entered into force.

Anahtar Kelimeler

President, Council of Ministers, minister, decree, hierarchy, approval

Kaynakça

• Akbulut, Emre. Türk İdare Hukukunda Kanuni İdare İlkesi. Beta Basım, İstanbul 2013.
• Akyılmaz, Bahtiyar/Sezginer, Murat/Kaya, Cemil. Türk İdare Hukuku. 10. Bası, Savaş Yayınevi, Ankara 2019.
• Ardıçoğlu, M. Artuk. “Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi”. Ankara Barosu Dergisi. C. 75, S. 3, 2017, s. 21-51.
• Atay, Ender E. İdare Hukuku. 5. Bası, Turhan Kitabevi, Ankara 2016.
• Bölükbaşı, Mustafa Oğuzhan, “Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemindeki Bakan Yardımcısı ile Önceki Sistemdeki Bakan Yardımcısı ve Müsteşarın Kıyaslanması”. İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. C. 12, S. 1, 2021, s. 287-303.
• Çakır, Hüseyin Melih. “Cumhurbaşkanlığı Sisteminde Cumhurbaşkanı-Bakan İlişkisi”. Cumhurbaşkanlığı Sisteminde Yürütme Sempozyum Kitabı, Marmara Üniversitesi Yayınevi, İstanbul 2019, s. 35-55.
• Gözler, Kemal. İdare Hukuku Cilt I. 2. Bası, Ekin Kitabevi, Bursa 2009.
• Gözler, Kemal. İdare Hukuku Cilt I. 3. Bası, Ekin Kitabevi, Bursa 2019.
• Gözler, Kemal/Kaplan, Gürsel. “Bakan Yardımcıları Bakanlık Hiyerarşisine Dâhil midir?”. Türkiye Barolar Birliği Dergisi. S. 98, 2012, s. 11-24.
• Gözübüyük, Şeref/Tan, Turgut. İdare Hukuku Cilt 1. 8. Bası, Turhan Kitabevi, Ankara 2011.
• Gül, Hüseyin/Kamalak, İhsan/Sallan Gül, Songül. “Amerikan Başkanlık ve Fransız Yarı – Başkanlık Sistemleri Işığında Türkiye’nin Yeni Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi”. Strategic Public Management Journal, C. 3, Özel Sayı, s. 101-120.
• Güler, Tahsin. “Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi ve Kamu Yönetimine Etkileri”. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C. 21, S. 39, 2018, s. 299-322.
• Gülener, Serdar/Miş, Nebi. Cumhurbaşkanlığı Sistemi. Turkuvaz Haberleşme Yayın, Ankara 2017.
• Günday, Metin. İdare Hukuku. 10. Bası, İmaj Yayıncılık, Ankara 2015.
• Kılınç, Doğan. “Türkiye’de Bitmeyen Tartışma: Hükümet Sistemi Üzerine Değerlendirmeler”. Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. XX, S. 1, 2016, s. 447-510.
• Onar, Sıddık Sami. İdare Hukukunun Umumî Esasları Cilt 2. 3. Bası, İsmail Akgün Matbaası, İstanbul 1966.
• Tanör, Bülent/Yüzbaşıoğlu, Necmi. 1982 Anayasasına Göre Türk Anayasa Hukuku. 10. Bası, Beta Basım, İstanbul 2011.
• Ulusoy, Ali. Türk İdare Hukuku. 3. Bası, Yetkin Yayınları, Ankara 2020.
• Uyanık, Halit. “Bakan Yardımcılığı Statüsünün İdare Hukuku Açısından Değerlendirilmesi”. İdare Hukuku ve İlimleri Dergisi, C. 15, S. 2, 2012, s. 101-114.
• Üstün, Gül. “Cumhurbaşkanlığı Ofislerinin İdari Teşkilattaki Yeri”. Cumhurbaşkanlığı Sisteminde Yürütme Sempozyum Kitabı, Marmara Üniversitesi Yayınevi, İstanbul 2019, s. 29-34.
• Yasin, Melikşah. “Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin Türk İdari Teşkilat Hukukuna Etkileri”. Anayasa Yargısı Dergisi, C. 36, S. 1, 2019, s. 315-333.
• Yıldırım, Turan, “İdarenin Kanuniliği İlkesi Bağlamında Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin Anayasal Sınırı”. Anayasa Yargısı, 36, 2019, 293-314.
• Yıldırım, Turan/Yasin, Melikşah/Kaman, Nur/Özdemir, H. Eyüp/Üs-tün, Gül/ Tekinsoy, Okay. İdare Hukuku. 5. Bası, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2013