İslam Hukukunda Özel Hayatın Gizliliği

Yıl 2021, Cilt: 25 Sayı: 2, 281 - 332, 31.12.2021

Muhammed Necat Artukoğlu

Öz

Kişinin, başkalarının duyup bilmesini istemediği, bir başka ifadeyle gizli tuttuğu hayatı, özel hayat olarak ifade edilir. İslam hukukunda, Kur’an-ı Kerim ve hadis-i şeriflerle özel hayata müdahale edilmemesi gerektiği, müdahale edildiği takdirde müeyyideler uygulanacağı ve kişinin korunacağı belirtilmiştir. Kişinin şerefi, namusu ve haysiyeti koruma kapsamındadır. Çalışmada Kur’an-ı Kerim, hadis-i şerifler ve ilgili düzenle-melerden yararlanılmıştır.

Bu çalışma, İslam’da özel hayat kapsamına giren durumları özel hayatı güvence altına almak için tanınmış hakları ve dolaylı koruma sağlayan ilkeleri harmanlayarak ele alması ve İslam hukukunu uygulayan bazı ülkelerin birtakım düzenlemelerine değinmesi açısından nispeten farklılıklar arz etmektedir. Araştırma sonucunda varılan sonuçlar ise şöyledir: İslam dini, insanların özel hayatlarının araştırılmaması ve konuşulmaması gerektiğine vurgu yapmıştır. Dolayısıyla, gizli olanı sakla, ayıp olanı ört prensibi geçerlidir. İslam’ın temel kaynakları açısından özel hayatın gizliliğinin korunması ahlaki-hukuki bir meseledir. Günümüzde, kamu güvenliğini bozacak yeni suç tiplerinin oluşması, özel hayatın gizliliğine getirilecek istisnaların yeniden gözden geçirilmesini zorunlu kılabilir. Kur’an-ı Kerim ve hadis-i şerifler esas alınarak özel hayatın gizliliği kavramı ve bu gizliliğin korunması hukuk sisteminde belirli normlara bağlanabilir. Kur’an-ı Kerim ve hadis-i şeriflerde ayrıntısıyla ele alınan özel hayatın gizliliği, İslam hukukunu yaşayan bazı ülkelerin Anayasalarında da daha belirgin hale getirilebilir.

Anahtar Kelimeler

İslam’da Özel Hayat, Mesken Dokunulmazlığı, Haberleşme Hürriyeti ve Gizliliği, Özel Eşyanın Gizliliği, Özel Hayatın Gizliliğinin Sınırlandığı Durumlar.

Privacy of Private Life in Islamic Law

Öz

Private life is the life of a person that s/he does not want others to hear and know, in other words, that s/he keeps secret. In Islamic law, the Qur'an and hadith-i sharifs state that private life should not be interfered with and if it is interfered, sanctions will be applied and the person will be protected. The scope of the protection includes honour, self-esteem and dignity of the person. This study benefits from the Qur'an, hadith-I sharifs and re-lated regulations.
This study is different in its analysis as it deals with the situations that fall under the scope of private life in Islam by blending the recognised rights and principles that provide indirect protection to secure private life, and touches upon the regulations of the countries that implement Islamic law. The conclusions reached as a result of the research are as follows: The religion of Islam emphasised that people's private lives should not be investigated and discussed. Therefore, the principle of hide what is private and cover what is shameful is valid. In terms of the main sources of Islam, protecting the privacy of private life is a moral-legal issue. Today, the emergence of new types of crimes that will impair public security may necessitate a reconsideration regarding the exceptions to the privacy of private life. Based on the Qur'an and hadiths, the concept of privacy and the protection of this privacy can be linked to certain norms in the legal system. The privacy of private life, which is discussed in detail in the Qur'an and hadith-i sharifs, can be made more prominent in the Constitu-tions of some countries that practice Islamic law.

Anahtar Kelimeler

Private Life in Islam, Inviolability of Residence, Freedom and Privacy of Communication, Confidentiality of Private Property, Situations in which the Privacy of Private Life is Restricted.

Kaynakça

• Akgündüz, Ahmed. Eski Anayasa Hukukumuz ve İslam Anayasası. OSAV Yayınları, İstanbul 1997.
• Akgündüz, Ahmed. İslam ve Osmanlı Hukuku Külliyatı Kamu Hukuku. C. 1, OSAV Yayınları, İstanbul 2011.
• Akgündüz, Ahmed. İslam’da İnsan Hakları Beyânnamesi. OSAV Yayınları, İstanbul 2017.
• Akgündüz, Ahmed. Osmanlı Kanunnameleri ve Hukukî Tahlilleri. C. 2, 5, 9, OSAV Yayınları, İstanbul 1990.
• Akyürek, Güçlü. Özel Hayatın Gizliliğini İhlal Suçu. 2. bs., Seçkin Ya-yıncılık, Ankara 2013.
• Anadol, Cemal. “İnsan Hakları Beyannamesi ve İslam’da İnsan Hakları”. Diyanet Aylık Dergi, Mayıs 1993, ss. 54-68.
• Antalya, Gökhan/ Topuz, Murat. Medeni Hukuk. Genişletilmiş 3. bs., C. 1, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2019.
• Armağan, Servet. “İslam Hukukunda Özel Hayatın Gizliliği (Mahfuziyet’i)-Bir İzah Tecrübesi-”. İslâm Tetkikleri Dergisi, C. 6, İstanbul 1976, ss. 141-168.
• Armağan, Servet. İslam Hukukunda Temel Hak ve Hürriyetler, DİB Ya-yınları. 8. bs., Ankara 2015.
• Atar, Yavuz. Türk Anayasa Hukuku. Genişletilmiş ve Güncellenmiş 11. bs., Seçkin Yayıncılık, Ankara 2017.
• Aydın, Mehmet Âkif, Osmanlı Devleti’nde Hukuk ve Adalet, 3. Bs., Klasik Yayınları, İstanbul 2020, s. 22-24.
• Aydın, Mehmet Âkif. “Anayasa” maddesi. TDVİA, C. 3, İstanbul 1991, ss. 153-164.
• Aydın, Mehmet Âkif. Türk Hukuk Tarihi. Gözden Geçirilmiş 17. bs., Beta Yayıncılık, İstanbul 2020.
• Bardakoğlu, Ali. “Fıkıh” maddesi. TDVİA, C. 15, İstanbul 1997, ss. 139-151.
• Belgesay, Mustafa Reşit. Kur’an Hükümleri ve Modern Hukuk. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, İstanbul 1963.
• Beşer, Faruk. İslam’da Sosyal Güvenlik. DİB Yayınları, Ankara 1987.Bilgin, Ahmet. İslam Hukukunda Gerçek Kişilerin Ehliyeti, (Danışman: Prof. Dr. Halil Cin), Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdür-lüğü, Doktora Tezi, Diyarbakır 1989.
• Bilmen, Ömer Nasuhi. Hukukı İslamiyye ve Istılahatı Fıkhiyye Kamusu. C. 8, Bilmen Yayıncılık, İstanbul 1985.
• Bilmen, Ömer Nasuhi. Hukukı İslâmiyye ve Istılahatı Fıkhiyye Kamusu. C. 1, Bilmen Yayıncılık, İstanbul 1991.
• Bozkurt, Nebi/ Küçükaşçı, Mustafa Sabri. “Medine” maddesi. TDVİA, C. 28, Ankara 2003, ss. 305-311.
• Cin, Halil/ Akyılmaz, Gül. Türk Hukuk Tarihi. 10. bs., Sayram Yayıncılık, Konya 2018.
• Çağrıcı, Mustafa. “Gıybet” maddesi. TDVİA, C. 14, İstanbul 1996, ss. 63-64.
• Çağrıcı, Mustafa. “Hak” maddesi. TDVİA, C. 15, İstanbul 1997, ss. 151.
• Çağrıcı, Mustafa. “İzin” maddesi. TDVİA, C. 23, İstanbul 2001, ss. 509-510.
• Çağrıcı, Mustafa. “Nemîme” maddesi. TDVİA, C. 32, İstanbul 2006, ss. 553.
• Çağrıcı, Mustafa. “Tecessüs” maddesi. TDVİA, C. 40, İstanbul 2011, ss. 246-247.
• Danışman, Ahmet. Ceza Hukuku Açısından Özel Hayatın Korunması. Selçuk Üniversitesi Basımevi, Konya 1991.
• Demir, Hilmi. “İslam’da Özel Hayat ve Özel Hayatın Gizliliği”. Türk Akademisi Siyasal Sosyal Stratejik Araştırmalar Vakfı, Kasım 2013, ss. 1-7.
• Demirci, Muhsin. “Kur’an’a Göre Temel Hak ve Özgürlükler”. Din Eği-timi Araştırmaları Dergisi, ss. 49-68.
• Döner, Ayhan. Türk Anayasa Hukuku. 1. bs., Yetkin Basımevi, Ankara 2021.
• Dursun, Davut. “İslam Konferansı Teşkilatı” maddesi. TDVİA, C. 23, İstanbul 2001, ss. 49-53.
• Erdoğan, Mustafa. Anayasal Demokrasi. 4. bs., Siyasal Yayınevi, Ankara 2001.
• Erdoğan, Mustafa. Fıkıh ve Hukuk Terimleri Sözlüğü. 5. bs., Ensar Neşriyat, İstanbul 2015.
• Erdoğan, Mustafa. Türk Anayasa Hukuku. Hukuk Yayınları, Ankara 2018.
• Eren, Abdurrahman. Anayasa Hukuku Ders Notları. 1. bs., On İki Levha Yayınları, İstanbul 2018.
• Esirgen, Seda Örsten. “Osmanlı Hukukunda Konut Dokunulmazlığını İh-lal Suçu”. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, S. 4, C. 65, 2016, ss. 2305-2329.
• Fayda, Mustafa. “Câhiliye” maddesi. TDVİA, C. 7, İstanbul 1993, ss. 17-19.
• Fayda, Mustafa. “Zimmî” maddesi. TDVİA, C. 44, İstanbul 2013, ss. 428-434.
• Gökmenoğlu, Hüseyin Tekin. İslam’da Şahsiyet Hakları. 4. bs., Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 2010.
• Gözübüyük, Şeref. Açıklamalı Türk Anayasaları. 9. bs., Turhan Kitabevi, Ankara 2017.
• Güngör, Nurullah. “İslam Hukuku’nda Özel Hayat Kavramı ve Günümüz Uygulamaları”. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. 4, 2016, ss. 69-94.
• Hafızoğulları, Zeki/Özen, Muharrem. “Özel Hayata ve Hayatın Gizli Alanına Yönelik Suçlar”. Ankara Barosu Dergisi, Y. 67, S. 4, Güz 2009, ss. 9-22.
• Hamidullah, Muhammed. “Usul al-Fıkıh’ın Tarihi”. çev. Fuad Sezgin, İstanbul 1956-1957.
• Helvacı, Serap. Türk ve İsviçre Hukuklarında Kişilik Hakkını Koruyucu Davalar. Seçkin Yayıncılık, İstanbul 2001.
• Hira, Ayhan. “Özel Hayatın Korunması: Türk Ceza Kanununda Özel Ha-yata ve Hayatın Gizli Alanına Karşı İşlenen Suçlarla İlgili Düzenlemenin İslam Hukuku ile Mukayesesi”. Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S. 13, Bahar 2014, ss. 75-102.
• Hökelekli, Hayati. “Irz”, maddesi. TDVİA, C. 19, İstanbul 1999, ss. 133-134.
• İba, Şeref. Türk Anayasa Hukuku. Turhan Kitabevi, Ankara 2018.İbn Mace. Sünen-i İbn-i Mace Tercemesi. haz. Abdullah Parlayan, C. 2, Konya Kitapçılık, İstanbul 2017.
• Jalil, Faridah /Musa, Nurhafilah.“Searching for The Benchmark in The Administration of Islamic Criminal Law: Malaysia Experience”, Refik Korkusuz/Abdurrahman Eren (edts), Islamic Criminal Law (154-171), Ni-san 2017.
• Kahraman, Abdullah. İslam Hukuk ve Ahlak İlkeleri Işığında Özel Ha-yatın Gizliliği-Mahremiyet-. 1. bs., Ebabil Yayıncılık, Ankara 2008.
• Kalabalık, Halil. İnsan Hakları Hukuku, Güncellenmiş 5. bs., Seçkin Ya-yıncılık, Ankara 2017.
• Karaman, Hayreddin. Mukayeseli İslam Hukuku. C. 1, İz Yayıncılık, İstanbul 2016.
• Karaman, Hayrettin/Çağrıcı, Mustafa/Dönmez, İbrahim Kâfi. Kur’an Yolu Türkçe Meal ve Tefsir. DİB Yayınları, C. 5, 2020.
• Kasapoğlu, Abdurrahman. “Kur’an’da Gıybet Olgusu Bir Davranım Bozukluğu Olarak Dedikodu ve Korunma Yolları”. Fırat Üniversitesi İlahi-yat Fakültesi Dergisi, S. 11, 2006, ss. 51-70.
• Kaya, Süleyman. “Kur’an’da İnsanın Değeri”. İlahiyat Dergisi, S.1, C.1, 2018, ss. 51-64.
• Keklik, Ramazan. Özel Hayatın Gizliliğini İhlal Suçları. Adalet Yayınları, Ankara 2012.
• Kılıç, Sadık. “Kur’an ve Sünnete Göre Temel İnsan Hakları”. Tartışmalı İlmi Toplantı, İstanbul 2014, ss. 351-374.
• Kılınç, Ahmet. “İslam Hukukunun Evrenselliği Bağlamında Hukuk-ı Aile Kararnamesi ile Malezya İslam Aile Hukuku Kanunu 1984’ün Mukayesesi”, Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 14, S. 2, 2019, ss. 623-662.
• Kılınç, Ahmet. Kanun-i Esasi’nin İnsan Hakları Yönünden Analizi, (Danışman: Prof. Dr. Ahmet Bilgin), Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Kırıkkale 2005.
• Korkmaz, Ali. “İnsan Hakları Bağlamında Özel Hayatın Gizliliği ve Korunması”. Karamanoğlu Mehmet Bey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 2014, ss. 99-103.
• Kur’an-ı Kerim. (https://kuran.diyanet.gov.tr/Tefsir/).Küçük, Raşit. Hz. Peygamber ve Birlikte
• Yaşama Ahlakı, “Asrı Saadette Birlikte Yaşama Ahlakı Bazı Tespitler ve Örnekler”. 1. bs., DİB Yayınları, Ankara 2015.
• Mevdudi, Ebu’l Â’lâ. İslam’da İnsan Hakları. çev. Sezgin Baş, 1. bs., Düşün Yayınları, İstanbul 2017.
• Mohamed Yusoff, Zuryati. Protection of Privacy in Malaysia: A Law for the Future, Victoria University of Wellington, 2014.
• Muhammed Ebû Zehra. İslam Hukuku Metodolojisi Fıkıh Usûlü. çev. Abdulkadir Şener, 13. bs., Fecr Yayınları, Ankara 2017.
• Muhammed Ebû Zehra. İslam Hukukunda Suç ve Ceza. çev. İbrahim Tü-fekçi, C. 1, 1. bs., Kitabevi Yayınları, İstanbul 1994.
• Öresin, Hüseyin. Günümüz Hukukuyla Mukayeseli Olarak İslam Hukukunda Özel Hayatın Korunması. (Danışman: Prof. Dr. Ahmet Yaman), Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmış Yüksek Li-sans Tezi, Konya 2007.
• Özafşar, Mehmet Emin/Ünal, İsmail Hakkı/Erul, Bünyamin (edt.). Hadislerle İslam. C. 3, 4, 5, 2. bs., Ankara 2013.
• Özbek, Veli Özer/Doğan, Koray/Bacaksız, Pınar. Türk Ceza Hukuku Özel Hükümler. Güncellenmiş ve Genişletilmiş, 14. bs., Seçkin Yayıncılık, Ankara 2019.
• Özel, Ahmet. “Dârülİslâm” maddesi. TDVİA, C. 8, İstanbul 1993, ss. 541-543.
• Rahmdel, Mansour. “The Right to Privacy in the Iranian Criminal Justice System”, Journal of Penal Law and Criminology, İstanbul 2018, ss. 197-219.
• Sherwani, Mariam. “The Right to Privacy under International Law and Islamic Law: A Comparative Legal Analysis”, Kardan Journal of Social Sciences and Humanities, Volume 1, Issue 1, June 2018, ss. 30-48.
• Şaban, Zekiyüddin. İslam Hukuk İlminin Esasları. çev. İbrahim Kâfi Dönmez, DİB Yayınları, Ankara 1990.
• Şahin, Muzaffer/Avşar, Zakir/Safi, İsmail. “İslam İşbirliği Teşkilatı”. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 28, S. 1, Ocak 2018, ss. 231-243.
• Şimşek, Ali. “Humeze Suresinde Ahlâkî Yozlaşma Unsurları”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S. 43, Erzurum 2015, ss. 240-258.Teziç, Erdoğan. Anayasa Hukuku. 21. bs., Beta Yayınları, İstanbul 2017.
• Toksarı, Ali. “Temel Hak ve Özgürlükler Bağlamında Kitap ve Sünnete Göre Özel Hayatın Gizliliği”. Diyanet İlmi Dergi, S. 2, C. 48, ss. 7-30.
• Topaloğlu, Bekir. “Hak” maddesi. TDVİA, C. 15, İstanbul 1997, ss. 152.
• Tunç, Hasan. Anayasa Hukuku Genel Esaslar. Gözden Geçirilmiş 2. bs., Gazi Kitabevi, Ankara 2019.
• Üçok, Coşkun/Mumcu, Ahmet/Bozkurt, Gülnihal. Türk Hukuk Tarihi. Gözden Geçirilmiş ve Güncelleştirilmiş 22. bs., Turhan Kitabevi, Ankara 2020.
• Yakıt, İsmail. “Kur’an ve Sünnette İnanç ve Düşünce Özgürlüğü”. Tartışmalı İlmi Toplantı, Aralık 2014.
• Yavuz, Nuri/Duman, Tayyip/Karakaya, Necmettin. İnsan Hakları ve Demokrasi-Vatandaşlık Bilgisi. 4.bs., Pegem Akademi, Ankara 2020.
• Yeğin, Abdullah. İslami-İlmi-Edebi-Felsefi, Yeni Lügat. Genişletilmiş Baskı, Hizmet Vakfı Yayınları, İstanbul 2013.
• Yıldırım, Celal. Kur’an Ahkâmı ve Mezhep İmamlarının Görüş Farkları. Bahar Yayınevi, İstanbul 1972.
• Yokuş Sevük, Handan. Türk Ceza Hukuku Özel Hükümler. Adalet Yayı-nevi, Ankara 2018.
• Zeydan, Abdülkerim. İslami Uyanışa Doğru İslam Şeriatında Fert ve Devlet. çev. O. Zeki Soyyiğit, Hikmet Gazetecilik, İstanbul 1969.
• Zeytin, Zafer/Ergün, Ömer. Türk Medeni Hukuku, Genişletilmiş ve Göz-den Geçirilmiş. 4. bs., Seçkin Yayıncılık, Ankara 2018.
• Zuhayli, Vehbe. İslam Ansiklopedisi Fıkhı. çev. Ahmet Efe vd., C. 7, Ri-sale Yayınları, İstanbul 2012.
• “Constitution of Malaysia”, https://www.chanrobles.com/malaysia.htm#. YYZ022BBxPY, ET.02.11.2021.
• “Constitution of The Islamic Republic of Iran”, https://www.chanrobles. com/iran.htm#.YYWNMmBBxPY, ET. 01.11.2021.
• “Constitution of The Islamic Republic of Pakistan”, http://www.na.gov.pk /uploads/documents/1549886415_632.pdf, ET. 31.10.2021.
• “Constitution of the Saudi Arabia”, https://www.chanrobles.com/saudia-rabia.htm#.YYWcFGBBxPY, ET. 02.11.2021.
• “Pakistan İslam Cumhuriyeti Anayasası”. https://www.chanrobles.com/ pakistan.htm#.YYRMemBBxPY, ET. 29.10.2021.
• “Stakeholder Report Universal Periodic 28th Session: The Right to Pri-vacy in the Islamic Republic of Pakistan”. https://privacyinternational.org /sites/default/files/2017-11/UPR28_Pakistan.pdf, ET. 29.10.2021.
• “State of Privacy Pakistan”, https://privacyinternational.org/state-pri-vacy/1008/state-privacy-pakistan, ET. 30.10.2021.
• Tahir, Atique. “Privacy in Islam, a sacred human right”, https://www. numl.edu.pk/journals/subjects/156109886911-AL-BASEERA %202%20 (Vol.%201%20-%20Issue.%202)%20DEC-2012.pdf, ET. 30.10.2021.