Covid-19 Pandemisi ve Bireyin Sağlık Verilerinin Mahremiyeti Hakkı

Yıl 2022, Cilt: 26 Sayı: 1, 61 - 92, 28.06.2022

Burak Erece Yüksel Metin

Öz

2019 yılının son aylarında Çin’in Wuhan kentinde ortaya çıkıp kısa sürede dünya geneline yayılan SARS-CoV-2 virüsünün yol açtığı COVID-19 hastalığı, başlangıcından bugüne devletlerin gündemini meşgul eden konuların başında gelmektedir. Bu süreçte hastalık, hemen her ülkede kendisini göstermiş, Dünya Sağlık Örgütü tarafından küresel salgın olarak ilan edilmiş, birçok kişinin ciddi sağlık sorunlarıyla karşılaşmasına ve hayatını kaybetmesine sebep olmuştur. Özellikle hastalığın bulaşma şekli, seyri, uzun dönemli etkileri ile hastalıktan korunma yolları gibi hususlarda yaşanan belirsizliğin bilim insanları tarafından açıklığa kavuşturulması için geçen süre dikkate alındığında tehlikenin boyutu giderek artan bir grafik izlemiştir. Bu vahim tabloda devletler en kısa süre içerisinde en etkili tedbirleri araştırma ve hayata geçirmeye gayret sarf etmişlerdir. Söz konusu tedbirlerden bazıları bireyin sağlık verilerinin mahremiyetiyle ilgilidir. Bu kapsamda birtakım faaliyetlerin HES Kodu, PCR testi veya aşı bilgisi gibi sağlık verilerinin paylaşılmasıyla elde edilecek icazete tabi kılındığı ve bu verileri paylaşmayı reddedenlerin hak ve özgürlüklerini istifadeden mahrum bırakıldığı görülmüştür. Çalışmamız, bir yandan bireylerin özel hayatlarının korunması hakkı kapsamında yer alıp elde edilmesi, işlenmesi, muhafazası ve paylaşılması ilgili mevzuatla sıkı şartlara bağlanmış olan sağlık verilerini kavramsal ve teorik yönleriyle ele almayı, diğer yandan Covid-19 pandemisi sürecinde bu verilerin paylaşımının talep edilmesinin bireysel hak ve özgürlükler açısından meşruiyetini tartışmayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Covid 19 Pandemisi, Sağlık Verileri, Mahremiyet Hakkı, Ölçülülük İlkesi, Temel Hak ve Özgürlükler

The Covid-19 Pandemic and the Right to the Privacy of the Individual's Health Data

Öz

The COVID-19 disease caused by the SARS-CoV-2 virus, which emerged in Wuhan, China in the last months of 2019 and spread throughout the world in a short time, is one of the issues that occupy the agenda of the states since its beginning. In this process, the disease showed itself in almost every country, was declared as a global epidemic by the World Health Organization, caused many people to face serious health problems and die. Considering the time it took for scientists to clarify the uncertainty in matters such as the mode of transmission, course and long-term effects of the disease, and the ways of protection from the disease, the size of the danger has followed an increasing graph. In this grave situation, the states made an effort to research and implement the most effective measures as soon as possible. Some of these measures are related to the privacy of the individual's health data. In this context, it has been observed that some activities are subject to authorization to be obtained by sharing health data such as HES Code, PCR test or vaccination information, and those who refuse to share these data are deprived of their rights and freedoms. Our study aims, on the one hand to deal with the conceptual and theoretical aspects of health data, which is within the scope of the right of individuals to protect their private lives and whose acquisition, processing, preservation and sharing is bound to strict conditions by the relevant legislation; on the other hand to discuss the legitimacy of demanding the sharing of these data in terms of individual rights and freedoms during the Covid-19 pandemic.

Anahtar Kelimeler

The Covid-19 Pandemic, Health Data, Right to Privacy, Principle of Proportionality, Fundamental Rights and Freedoms

Kaynakça

• Akgül, Aydın. Danıştay ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları Işığında Kişisel Verilerin Korunması. 1. Baskı, Beta Basım Yayım Dağıtım, İstanbul 2014.
• Aydın, Sedat Erdem. AİHM İçtihatları Bağlamında Kişisel Verilerin Kaydedilmesi Suçu. On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2015.
• Badur, Emel. Tıbbi Müdahaleye Rızanın Özellik Gösterdiği Haller. 1. Bası, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2017.
• Çekin, Mesut Serdar. Avrupa Birliği Hukukuyla Mukayeseli Olarak 6698 Sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu. 1. Baskı, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2018.
• Deryal, Yahya. Sağlık Hukuku Problemleri. 1. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2012.
• Develioğlu, Hüseyin Murat. Avrupa Birliği Genel Veri Koruma Tüzüğü. 1. Baskı, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2017.
• Dülger, Murat Volkan. “Sağlık Hukukunda Kişisel Verilerin Korunması ve Hasta Mahremiyeti”. Hasta Mahremiyeti, Editörler, İlhan İlkılıç/Cüneyt Kucur/Orhan Önder, 1. Baskı, İsar Yayınları, İstanbul 2020.
• Erol, Gültezer Hatırnaz. Özel Hastanelerin Hukuki Sorumluluğu ve Hasta Hakları. 5. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2017.
• Gökcan, Tahsin. Tıbbi Müdahaleden Doğan Hukuki ve Cezai Sorumluluk. 3. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2017.
• Gülel, İlhan. Tıbbi Müdahaleye Rıza. 1. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2018.
• Henkoğlu, Türkay. Bilgi Güvenliği ve Kişisel Verilerin Korunması. Yetkin Yayınları, Ankara 2015.
• Küzeci, Elif. Kişisel Verilerin Korunması. Turhan Kitabevi, Ankara 2010.
• Şimşek, Oğuz. Anayasa Hukukunda Kişisel Verilerin Korunması. 1. Baskı, Beta Basım Yayım Dağıtım, Ankara 2008.
• Yılmaz, Sabire Sanem. Tıp Alanında Kişisel Verilerin Açıklanması Suçu. 2. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2017.
• Yılmaz, Abdulkadir. Hekimin Hastayı Aydınlatma Yükümlülüğü. 1. Baskı, Lykeion Yayınları, Ankara 2019.
• Yılmazoğlu, Yunus Emre/Perdecioğlu, İsmail Emrah (Hazırlayan). Türkiye Cumhuriyeti Anayasası (Gerekçeli). 3. Baskı, Anayasa Mahkemesi Yayınları, Ankara 2021.
• Uyar, Lema. Birleşmiş Milletler’de İnsan Hakları Yorumları. İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2016.
• Akkurt, Sinan Sami. “Kişisel Veri Kavramının Hukuki Niteliğine İlişkin Yaklaşımlara Mukayeseli Bir Bakış”. Kişisel Verileri Koruma Dergisi. C. 2, S. 1, 2020.
• Akkurt, Sinan Sami. “Kişisel Sağlık Verilerinin İşlenmesine ve Covid-19 Pandemisi Sürecinde Mobil Uygulamalarla Paylaşılmasına Hukuki Bir Bakış”. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. Covid-19 Özel Sayısı, Yıl 19, S. 38, 2020/2 (Covid-19 Özel Eki).
• Aldanmaz, Orhan. “İnsan Onuru Işığında Kişisel Özerklik ve Yerellik İlkesi”. Erzincan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. C. XIV, S. 1-2, 2010.
• Boyar, Oya/Kama Işık, Sezen. “Dördüncü Kuşak Haklar ve Bilişim Teknolojilerinin Doğuşunda Mahremiyet Kavramına Karşılaştırmalı Bir Bakış”. Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi. C. 25, S. 2, Prof. Dr. Ferit Hakan Baykal Armağanı, 2019.
• Bulut, Metin. “Özel Bir Hukuksal Koruma ve Veri Kategorisi Alanı: Hassas Kişisel Veriler”. Ankara Barosu Dergisi. C. 78, S. 3, 2020.
• Erkal, Atila. “Koronavirüs (Covid-19) Tedbirlerinin Hukukiliği Sorunu ve Alman Hukukundaki Durum”. Süleyman Demirel Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. C. XI, S. 2, 2021.
• Ertin, Hakan/Temel, M. Kemal. “İnsan Üzerindeki Deneyler ve İlgili Etik–Yasal Metinler”. Anadolu Kliniği. C. 21, S. 3, Eylül 2016.
• Küzeci, Elif. “Sağlık Bilişim Teknolojileri ve Yeni Hukuksal Soru(n)lar”. İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. C. 9, S. 1, 2018.
• Yücedağ, Nafiye. “Kişisel Verilerin Korunması Kanunu Kapsamında Genel İlkeler”. Kişisel Verileri Koruma Dergisi. C. 1, S. 1, 2019.