Bir İşlev Olarak Yurttaşlık

Yıl 2022, Cilt: 26 Sayı: 1, 197 - 232, 28.06.2022

Sündüs Gökşen

Öz

Yurttaşlık, belirli bir devletle kişi arasındaki karşılıklı hak, görev ve yükümlülük ilişkilerini belirleyen hukuksal bağ olarak tanımlanır. Batı düşünce tarihinde modern yurttaşlık kavramının iki ayrı kökeni olduğu kabulünden yola çıkılır. Bunlardan daha eski tarihli olan, ideal tip olarak da anılanı Atina demokrasisi örneğindeki ‘aktif yurttaş’ modelidir. Aktif yurttaş için siyaset yapmak görevdir ve buna uygun bilinci gerektirir. Kapitalizmin ortaya çıkmasına paralel olarak aydınlanma döneminde ortaya çıkmış olanı ise ‘birey olarak hak sahibi yurttaş’ modelidir. Devlet ve daha genel olarak siyaset, haklar taşıyan bireyin hizmetinde olan bir kurumdur.
Bazı sosyolog ve antropologlar tarafından kabul edilen işlevselcilik, çeşitli kurumları toplum içinde yerine getirdikleri görevlere göre inceleyen bir yaklaşım tarzıdır. Toplumu çeşitli varlıkların ve kurumların her birinin belirli bir faaliyet üstlendiği karşılıklı ilişkiler düzeni, bir sistem olarak görür. Bu incelemede işlevselci kuram çerçevesinde toplumsal bir öğe, kurum, pratik olarak yurttaşlığın toplumsal düzenin sürekliliğinin sağlanmasında ne şekilde rol üstlendiği irdelenecektir. Çağdaş modern toplumlarda yurttaşlığın bireyin toplulukla bütünleşmesindeki bir başka ifadeyle toplumsal bütünleşmeyi sağlamadaki işlevi araştırılacaktır.
Modern kurumların ivmelenmesi ve yaygınlaşmasında etkili olan kurumsal unsurlardan en önemlileri kapitalizm ve ulus devlettir. Ulus devlet yapısal olarak ülkesel ve siyasal bir bütündür. Bireylerin yurttaşlık sıfatıyla donatılarak siyasi yapıya dahil edilmesi ve ulus adı altında bütünleştirilmesi işlemini kapsar.

Anahtar Kelimeler

yurttaşlık, işlevselcilik, modernite, ulus devlet, kapitalizm

Citizenship as a Function

Öz

Citizenship is defined as the legal bond that determines the mutual rights, duties and obligations between a particular state and a person. It is based on the assumption that the concept of modern citizenship has two separate origins in the history of Western thought. Older than these, also known as the ideal type, is the 'active citizen' model in the example of Athenian democracy. Making politics for active citizens is a duty and requires appropriate consciousness. The one that emerged in the enlightenment period in parallel with the emergence of capitalism is the 'citizen with rights as an individual' model. The state, and politics more generally, is an institution at the service of the rights-bearing individual.
Adopted by some sociologists and anthropologists, functionalism is an approach that examines various institutions according to the tasks they perform in society. It sees society as a system of interrelationships in which various entities and institutions each undertake a specific activity. In this study, within the framework of functionalist theory, it will be examined how citizenship plays a role in ensuring the continuity of the social order as a social element, institution, and practice. In contemporary modern societies, the function of citizenship in the integration of the individual with the community, in other words, in providing social integration will be investigated.
Capitalism and the nation-state are the most important institutional elements that are effective in the acceleration and spread of modern institutions. The nation-state is structurally a territorial and political whole. It covers the process of incorporating individuals into the political structure by equipping them with citizenship and integrating them under the name of a nation.

Anahtar Kelimeler

citizenship, functionalism, modernity, nation state, capitalism

Kaynakça

• Allan, Kenneth. Çağdaş Sosyal ve Sosyolojik Teori. 1. Baskı, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2020.
• Aristoteles. Politika. Remzi Kitabevi Yayınları, İstanbul 1975.
• Aybay, Rona/Özbek, Nimet. Vatandaşlık Hukuku. 4. Baskı, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2015.
• Balibar, Etienne. Yurttaşlık. MonoKL Yayınları, İstanbul 2016.
• Berger, Arthur Asa. Kültür Eleştirisi Kültürel Kavramlara Giriş. 2. Baskı, Pinhan Yayıncılık, İstanbul 2014.
• Bookchin, Murray. Kentsiz Kentleşme Yurttaşlığın Yükselişi ve Çöküşü. 2. Baskı, Sümer Yayıncılık, İstanbul 2017.
• Brubaker, Rogers. Fransa ve Almanya’da Vatandaşlık ve Ulus Ruhu. Dost Kitabevi Yayınları, Ankara 2009.
• Burger, Thomas. Talcott Parsons, the Problem of Order in Society and the Program of an Analytical Sociology. American Journal of Sociology. Vol. 83, No. 2, Sep. 1977, s. 320- 339.
• Coenen-Huther, Jacques. Durkheim’ı Anlamak. İletişim Yayınları, İstanbul 2013.
• Cohen, Jean L./Arato, Andrew. Sivil Toplum ve Siyasal Teori. 1. Basım, Efil Yayınevi, Ankara 2013.
• Cotterrell, Roger. Hukuk Sosyolojisi. 1. Basım, Pinhan Yayıncılık, İstanbul 2020.
• Deflem, Mathieu. Hukuk Sosyolojisi. 1. Baskı, Adres Yayınları, Ankara 2019.
• Doytcheva, Milena. Çokkültürlülük. 3. Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul 2016.
• Durkheim, Emile. Sosyoloji Dersleri. 5. Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul 2016.
• Ehrenberg, John. Sivil Toplum Bir Fikrin Eleştirel Tarihi. 1. Baskı, Koç Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2022.
• Giddens, Anthony. Siyaset, Sosyoloji ve Toplumsal Teori. 6. Basım, Metis Yayınları, İstanbul 2020.
• Gülalp, Haldun. Laiklik, Vatandaşlık Demokrasi. Metis Yayınları, İstanbul 2018.
• Gülalp, Haldun. Vatandaşlık ve Etnik Çatışma. 2. Basım, Metis Yayınları, İstanbul 2015.
• Heater, Derek. Yurttaşlığın Kısa Tarihi. 1. Baskı, İmge Kitabevi Yayınları, Ankara 2007.
• Jansen, Th./Chioncel, N./Dekkers, H.. Social Cohesion and Integration: Learning Active Citizenship. British Journal of Sociology of Education. Vol. 27, No. 2, Apr. 2006, s. 189-205.
• Kadıoğlu, Ayşe. Vatandaşlığın Dönüşümü Üyelikten Haklara. 2. Basım, Metis Yayınları, İstanbul 2012.
• Kivisto, Peter. Parsons and Beyond. Acta Sociologica. Vol. 47, No. 3, Sep. 2004, s. 291-297.
• Kongar, Emre. Toplumsal Değişme Kuramları ve Türkiye Gerçeği. 20. Basım, Remzi Kitabevi, İstanbul 2017.
• Kuçuradi, İoanna/Peker, Bülent. İnsan Hakları. 2. Baskı, Türkiye Felsefe Kurumu Yayınları, Ankara 2004.
• Kymlicka, Will. Çokkültürlü Yurttaşlık. 2. Basım, Ayrıntı Yayınları, İstanbul 2015.
• Leca, Jean. Uluslar Ve Milliyetçilikler. Metis Yayınları, İstanbul 1998.
• Lechner, Frank J. Parsons on Citizenship. Citizenship Studies. Vol. 2, No.2, 1998, s. 179- 196.
• Marshall T. H./Bottomore T.. Yurttaşlık ve Toplumsal Sınıflar. Gündoğan Yayınları, Ankara 2000.
• Neocleous, Mark. Sivil Toplumu Yönetmek. 1. Baskı, Nota Bene Yayınları, Ankara 2013.
• Öktem, Niyazi/Türkbağ, Ahmet Ulvi. Felsefe, Sosyoloji, Hukuk ve Devlet. 5. Baskı, Der Yayınları, İstanbul 2012.
• Özbudun, Sibel/Şafak, Balkı/Altuntek, N. Serpil. Antropoloji. 5. Baskı, Dipnot Yayınları, Ankara 2016.
• Özcan, Mehmet Tevfik. Hukuk Sosyolojisine Giriş. 5. Baskı, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2015.
• Özcan, Mehmet Tevfik. Modern Toplum ve Hukuk Devleti. 2. Baskı, Tekin Yayınevi, İstanbul 2017.
• Özenç, Berke. Hukuk Devleti Kökenleri ve Küreselleşme Çağındaki İşlevi. 1. Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul 2014.
• Öztürk, Armağan. Cumhuriyetçilik ve Liberalizm. 1. Baskı, Doruk Yayımcılık, İstanbul 2016.
• Parsons, Talcott. Full Citizenship for the Negro American? A Sociological Problem. The MIT Press on behalf of American Academy of Arts & Sciences Daedalus. Vol. 94, No. 4, The Negro American, Fall, 1965, s. 1009- 1054.
• Parsons, Talcott. The System of Modern Societies. New Jersey: Prentice Hall, Inc., Englewood Cliffs, 1971.
• Poggi, Gianfranco. Modern Devletin Gelişimi Sosyolojik Bir Yaklaşım. 9. Baskı, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2019.
• Prager, Jeffrey. Moral Integration and Political Inclusion: A Comparison of Durkheim's and Weber's Theories of Democracy. Oxford University Press, Social Forces, Vol. 59, No. 4, Special Issue, Jun. 1981, s. 918-950.
• Rıtzer, George/Stepnisky, Jeffery. Modern Sosyoloji Kuramları. 2. Baskı, De Ki Basım Yayım Ltd. Şti., Ankara 2018.
• Sarıbay, Ali Yaşar. Siyasal Sosyoloji. 1. Basım, Gündoğan Yayınları, Ankara 1992.
• Schnapper, Dominique. Sosyoloji Düşüncesinin Özünde Öteki İle İlişki. İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2005.
• Schnapper, Dominique. Yurttaşlar Cemaati Modern Ulus Fikrine Dair. Kesit Yayıncılık, İstanbul 1995.
• Sciortino, Giuseppe. ‘A Single Societal Community With Full Citizens-hip For All’ : Talcott Parsons, Citizenship and Modern Society. Journal of Classical Sociology. 10 (3), 2010, s. 239-258.
• Skinner, Quentin/Strath, Bo. Devletler ve Yurttaşlar. 1. Baskı, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2011.
• Swıngewood, Alan. Sosyolojik Düşüncenin Kısa Tarihi. 4. Basım, Agora Kitaplığı, İstanbul 2014.
• Touraine, Alain. Demokrasi Nedir?. 7. Baskı, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2019.
• Touraine, Alain. Eşitliklerimiz ve Farklılıklarımızla Birlikte Yaşayabilecek miyiz?. 5. Baskı, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2017.
• Touraine, Alain. Modernliğin Eleştirisi. 4. Baskı, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2002.
• Turner, Bryan S.. Klasik Sosyoloji. 2. Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul 2015.
• Turner, Bryan S./Rojek Chris. Toplum ve Kültür. 1. Baskı, Islık Yayınları, İstanbul 2019.
• Turner, Bryan S.. Sosyoloji Sözlüğü. 1. Basım, Pinhan Yayıncılık, İstanbul 2020.
• Turner, Bryan S.. Talcott Parsons, Universalism and the Educational Re-volution: Democracy versus Professionalism. The British Journal of Soci-ology. Vol. 44, No. 1, Mar. 1993, s. 1-24.
• Üstel, Füsun. Yurttaşlık ve Demokrasi. 1. Baskı, Dost Kitabevi Yayınları, Ankara 1999.
• Wallace, Ruth A./Wolf, Alison. Çağdaş Sosyoloji Kuramları Klasik Geleneğin Geliştirilmesi. 7. Baskı, Doğu Batı Yayınları, Ankara 2018.
• Wood, Ellen Meiksins. Yurttaşlardan Lordlara Eskiçağdan Ortaçağa Batı Siyasi Düşüncesinin Toplumsal Tarihi. 3. Basım, Yordam Kitap, İstanbul 2017.
• Yoldaş, Yunus. Sistem Kuramı. 3. Basım, Derin Yayınları, İstanbul 2013.