The Legal Nature of Exceeding of Limit in Reasons Excluding Criminal Responsibility

Yıl 2022, Cilt: 26 Sayı: 2, 619 - 671, 28.12.2022

Hasan İba

Öz

Ceza Sorumluluğunu Kaldıran Nedenlerde Sınırın Aşılmasının (TCK m. 27/1) Hukuki Niteliği

Öz

Ceza sorumluluğunu kaldıran nedenlerde sınırın aşılması, 5237 sayılı Kanunun 27. maddesinin birinci fıkrasında düzenlenmiştir. İlgili düzenlemeye göre, “ceza sorumluluğunu kaldıran nedenlerde sınırın kast olmaksızın aşılması halinde, fiil taksirle işlendiğinde de cezalandırılıyorsa, taksirli suç için kanunda yazılı cezanın altıda birinden üçte birine kadarı indirilerek hükmolunur”.
Öğretideki bir görüşe göre, düzenlemede geçen kast ve taksir kavramları, cezalandırılabilir fiilin haksızlık unsuru ile ilgili kavramlardır. Bu yüzden, ilgili düzenlemeyi haksızlığı etkileyen bir neden olarak kabul etmek gerekir. Karşı görüşe göre ise ceza sorumluluğunu kaldıran nedenlerde sınırın aşılması kusuru etkiler. Yargıtay ise bazı kararlarında, sınırın aşılmasını kusuru etkileyen bir neden olarak, bazı kararlarında ise haksızlığı etkileyen bir neden olarak kabul etmektedir.
İlk görüş kabul edilirse TCK m. 27/1’in kapsamı yalnızca hukuka uygunluk nedenlerini içerecek şekilde daralmakta; ikinci görüş kabul edilirse TCK m. 27/1’in kapsamı niteliği icabı sınırın aşılmasına konu olabilecek cebir ve zorunluluk hali gibi kusuru etkileyen nedenleri de içerecek şekilde genişlemektedir.
Bu çalışmada bahse konu tartışma üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Hata, Kast, Meşru Savunmada Sınırın Aşılması, Hukuka Uygunluk Nedenlerinde Sınırın Aşılması, Kusuru Etkileyen Nedenlerde Sınırın Aşılması, Hata, Kast, Meşru Savunmada Sınırın Aşılması, Hukuka Uygunluk Nedenlerinde Sınırın Aşılması, Kusuru Etkileyen Nedenlerde Sınırın Aşılması

Kaynakça

• Akbulut, Berrin. Ceza Hukuku Genel Hükümler. 6. Bası, Adalet Yayınevi, Ankara 2019.
• Akdağ, Hale. Ceza Hukukunda Kusurluluğu Kaldıran ve Azaltan Nedenler. 1. Bası, Adalet Yayınevi, Ankara 2020. Alacakaptan, Uğur. Suçun Unsurları. 1. Bası, Sevinç Matbaası, Ankara 1970.
• Alexander, Larry. “Mistakes and The Fact/Law Distinction: An Essay in Memory of Myke Balyes”. Law and Philosophy. Vol. 12, No. 1, 1993, s. 33-70.
• Artuk, Mehmet Emin/Gökcen, Ahmet/Alşahin, Mehmet Emin/Çakır, Kerim. Ceza Hukuku Genel Hükümler. 12. Bası, Adalet Yayınevi, Ankara 2018.
• Bekar, Elif. Türk ve Amerikan Ceza Hukukunda Zorunluluk Hali. 1. Bası, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2013.
• Bozbayındır, Ali Emrah. “Meşru Savunmada Sınırın Aşılması”. Ceza Hukuku Dergisi. C. 7, S. 18, 2012, s. 113-135.
• Bozbayındır, Ali Emrah. Olası Kast Kavramı ve Sınırları. 1. Bası, Adalet Yayınevi, Ankara 2018.
• Brudner, Alan. Punishment and Freedom: A Liberal Theory of Penal Justice. Oxford University Press, New York, 2009.
• Bulygin, Eugenio. Essays in Legal Philosophy. Oxford University Press, New York 2015.
• Centel, Nur/Zafer, Hamide/Çakmut, Özlem. Türk Ceza Hukukuna Giriş. 11. Bası, Beta Yayıncılık, İstanbul 2020.
• Çataklı, Hasan. “Kişisel Haksızlık Öğretisini İkna Edici Kılan Suç Dogmatiği ve Norm Teorisine İlişkin Argümanlar”.
• Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. C. 23, S. 3-4, 2019, s. 277-306.
• Dan-Cohen, Meir. “The Actus Reus and Offences of Situation”. Israel Law Review. Vol:7, No:2, 1972, s. 186-194.
• Demirbaş, Timur. Ceza Hukuku Genel Hükümler. 16. Bası, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2021.
• Dönmezer, Sulhi/Erman Sahir. Nazari ve Tatbiki Ceza Hukuku Genel Kısım Cilt 2. 12. Bası, Beta Yayıncılık, İstanbul 1999.
• Dursun, Selman/Bozbayındır, Ali Emrah. “Ceza Hukukunda Hukuka Uygunluk Nedenlerinin Manevi Unsurları Meselesi”. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası. C. 73, S. 1, 2015, s. 63-90.
• Erdin, Selim. Hukuka Uygunluk Sebeplerinde Sübjektif Unsur Sorunu. 1. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara 2021.
• Erem, Faruk. Ümanist Doktrin Açısından Türk Ceza Hukuku Cilt 2. 12. Bası, Seçkin Yayıncılık, Ankara 1985.
• Ersan, Aykut. Ceza Hukukunda Meşru Savunma ve Meşru Savunmada Sınırın Aşılması. 1. Bası, On İki Levha, İstanbul 2013.
• Fletcher, George P.. Rethinking Criminal Law. Oxford University Press, New York 2000.
• Göktürk, Neslihan Haksızlık Yanılgısının Ceza Sorumluluğuna Etkisi. 1. Bası, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2016.
• Göktürk, Neslihan. “Hukuka Uygunluk Nedenleri Objektif Nitelikte midir?”, Ceza Hukuku Dergisi. C. 10, S. 27, 2015, s. 7-28.
• Göktürk, Neslihan. “Hukuka Uygunluk Nedenlerinin Maddi Koşullarında Yanılgının Hukuki Niteliği”. Ceza Hukuku Dergisi. C. 9, S. 26, 2014, s. 7-30.
• Göktürk, Neslihan. “Suçun Yasal Tanımında Yer Alan ‘Hukuka Aykırılık’ İfadesinin İcra Ettiği Fonksiyon”. İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. C. 7, S. 1, 2016, s. 407-450.
• Hafızoğulları, Zeki/Özen, Muharrem. Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler. 13. Bası, Us-A Yayıncılık, Ankara 2021.
• Huigens, Kyron. “Fletcher's Rethinking: A Memoir”. Tulsa Law Review. Vol: 39, No: 4, 2004, s. 803-817.
• Husak, Douglas. “Justifications and the Criminal Liability of Accessories”. The Journal of Criminal Law and Criminology. Vol. 80, No. 2, 1989, s. 491-520.
• Kangal, Zeynel Temel. Ceza Hukukunda Zorunluluk Durumu. 1. Bası, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2010.
• Kartal, Melik. Meşru Savunmanın Hukuki Esası Bağlamında Gereklilik ve Orantılılık. 1. Bası, On İki Levha, İstanbul 2019.
• Kazaker, Gözde. Ceza Hukukunda Elverişsiz Teşebbüs. 1. Bası, Adalet Yayınevi, Ankara 2019.
• Keçelioğlu, Elvan. “Kusurluluğu Ortadan Kaldıran Sebeplerle Hukuka Uygunluk Sebepleri Arasındaki Ayrımın TCK'nın Uygulanması Bakımından Pratik Sonuçları”. Türkiye Barolar Birliği Dergisi. S. 87, 2010, s. 299-321.
• Koca, Mahmut/Üzülmez, İlhan. “Hukuka Uygunluk Sebeplerinde Sınırın Aşılması (TCK. M.27)”. Erzincan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. C. 11, S. 1-2, 2007, s. 39-53.
• Koca, Mahmut/Üzülmez, İlhan. Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler. 14. Bası, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2021.
• Meraklı, Serkan. Ceza Hukukunda Kusur. 1. Bası, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2017.
• Moore, Michael S.. Act and Crime: The Philosophy of Action and its Implications for Criminal Law A philosophy of Action. Clarendon Press, Oxford, 1993.
• Ozansü, Mehmet Cemil. Ceza Hukukunda Kasttan Doğan Sübjektif Sorumluluk. 1. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2007.
• Önder, Ayhan. Ceza Hukuku Dersleri. Filiz Kitabevi, İstanbul 1992.
• Özbek, Veli Özer/Doğan, Koray/Bacaksız, Pınar. Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler. 12. Bası, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2021.
• Özen, Muharrem. Türk Ceza Hukukunda Meşru Müdafaa. 1. Bası, Seçkin Yayıncılık, Ankara 1995.
• Özgenç, İzzet. Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler. 17. Bası, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2021.
• Öztürk, Bahri/Erdem, Mustafa Ruhan. Uygulamalı Ceza Hukuku ve Güvenlik Tebdirleri Hukuku. 21. Bası, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2021.
• Robinson, Paul H.. “A Theory of Justification: Societal Harm as a Prerequisite for Criminal Liability”. Ucla Law Review, Vol. 23, No:2, 1975, s. 266- 292.
• Robinson, Paul H.. “Rules of Conduct and Principles of Adjudication”, The University of Chicago Law Review. Vol. 57, No. 3, 1990, s. 729-771.
• Segev, Re'em. “Justification, Rationality and Mistake: Mistake of Law Is No Excuse? It Might Be a Justificaton!”. Law and Philosophy. Vol. 25, No. 1, 2006, s. 31-79.
• Soyaslan, Doğan. Ceza Hukuku Genel Hükümler. 6. Bası, Yetkin, Ankara 2018.
• Sözüer, Adem. “Türk Ceza Kanununda Öngörülen Mazeret Sebeplerine İlişkin Soru ve Cevaplar”. Hukuki Perspektifler Dergisi. S. 6, 2006, s. 227-237.
• Stewart, Hamish. “The Role of Reasonableness in Self-Defence”. Canadian Journal of Law and Jurisprudence. Vol. 16, No. 2, 2003, s. 317-336.
• Şahin, Mehmet. “Yasal (Meşru) Savunmada Sınırın Aşılması”. Türkiye Barolar Birliği Dergisi. S. 76, 2008, s. 321-354.
• Şahin, Meral Ekici. Ceza Hukukunda Rıza. 1. Bası, On İki Levha, İstanbul 2012.
• Taner, Tahir. Ceza Hukuku Umumi Kısım. Ahmet Sait Matbaası, İstanbul 1949.
• Toroslu, Nevzat/Toroslu, Haluk. Ceza Hukuku Genel Kısım. 26. Bası, Savaş Yayınevi, Ankara 2021.
• Ünal, Ertuğrul. “Heyecan, Korku veya Telaş Sebebiyle Meşru Savunmada Sınırın Aşılmasının Türk ve Alman Hukukundaki Uygulaması”. İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. C. 12, S. 2, 2021, s. 671-684.
• Williams, Glanville. Criminal Law: The General Part, Stevens and Sons. London 1961.
• Zafer, Hamide. Ceza Hukuku Genel Hükümler TCK m. 1-75. 7. Bası, Beta Yayıncılık, İstanbul 2019.