Eşitlik İlkesi Bağlamında Ceza Muhakemesinde Uzlaştırma

Yıl 2024, Cilt: 28 Sayı: 1, 129 - 173, 28.06.2024

Asena Kamer Usluadam

https://doi.org/10.60002/ebyuhfd.1455333

Öz

Geleneksel Kıta Avrupası ceza muhakemesi hukuku yaklaşımından pek çok açıdan farklı olan uzlaştırma usulü, hukuk sistemimize dahil olduğu günden bu yana gerek öğretide gerekse uygulamada yoğun şekilde eleştirilmiş, çok kez Anayasa’ya aykırılık başvurularına konu edilmiştir. Bir kısmı bu eleştiri ve itirazlara paralel olmak üzere çok sayıda değişiklik geçiren uzlaştırmanın, özellikle yargının iş yükünün hafifletilmesi amacıyla yapılan değişikliklerle birlikte uygulama alanı genişlemiştir.
Gelecekte kapsamının daha geniş olması beklenen bu kuruma yönelik itiraz konularından biri olan eşitlik ilkesi özgül bir tanımı yapılamayan, doğası gereği karmaşık ve çok yönlü olması dolayısıyla yoruma muhtaç bir ilkedir. Bu nedenle çalışma eşitlik ilkesi bağlamında sınırlandırılmıştır. Günden güne etki alanı genişleyen uzlaştırmaya yönelik eşitlik itirazlarına, Anayasa Mahkemesi önünde yapılan iptal ve itiraz başvuruları üzerinden yer verilmiş, literatürde gündeme gelen konulara ilişkin açıklamalarda bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Anayasa, Uzlaştırma, Eşitlik İlkesi, Ceza Muhakemesi Hukuku, Anayasa Mahkemesi

Kaynakça

• Agtaş, Özkan. Ceza ve Adalet. 1. Bası, Metis Yayınevi, İstanbul 2013.
• Ağaoğulları, Mehmet Ali. “Aydınlanma: Düşünceler Yumağı”. Sokrates’ten Jakobenlere Batı’da Siyasal Düşünceler, Editör, Mehmet Ali Ağaoğulları, 1. Bası, İletişim Yayınları, İstanbul 2011, s. 517-540 (Aydınlanma).
• Ağaoğulları, Mehmet Ali. “Fransız Devrimi: Halk Sahneye Çıkıyor”. Sokrates’ten Jakobenlere Batı’da Siyasal Düşünceler, Editör, Mehmet Ali Ağaoğulları, 1. Bası, İletişim Yayınları, İstanbul 2011, s. 597-5631 (Fransız).
• Akbulut, Berrin/Aksan Murat. Ceza Muhakemesi Hukukunda Uzlaştırma. 2. Bası, Seçkin Yayınevi, Ankara 2019. Akın, İlhan F. Kamu Hukuku. 6. Bası, Beta Yayınevi, İstanbul 1990.
• Akyılmaz, Gül. Siyasi Tarih. 3. Bası, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2022.
• Aral, Vecdi. Beklediğimiz ve Bizden Beklenen Adalet. 1. Bası, İstanbul 2014.
• Aristoteles. Nikomakhos’a Etik Bütün Yapıtları 5. Çev. Furkan Akderin, 1. Bası, Say Yayınevi, İstanbul 2014. Arslan, Uğur. “Ceza Hukukunun Metalaşması Olarak Uzlaştırma Kurumu”. 7. Uluslararası Asos Congress Hukuk Sempozyumu (Türkiye, 27-29 Mayıs, 2021).
• Artuk, Mehmet Emin/Çınar, Ali Rıza. “Yeni Bir Türk Ceza Kanunu Arayışları ve Adalet Alt Komisyonu Tasarısı Üzerine Düşünceler”. Türk Ceza Kanunu Reformu İkinci Kitap, Editör, Teoman Ergül, Türkiye Barolar Birliği Yayınları, Ankara 2004, s. 37-85.
• Aşık, Mustafa Aydın. 6763 ve 7188 Sayılı Yasa Değişiklikleri ile Ceza Muhakemesi Hukukunda Uzlaştırma. 1.Bası, Seçkin Yayınevi, Ankara 2020.
• Balan, Arzu. “Neoliberalizmin Sonucu Olarak Arabuluculuk ve Uzlaştırma: Benzerlikler ve Farklılıklar”. 7. Uluslararası Asos Congress Hukuk Sempozyumu (Türkiye, 27-29 Mayıs, 2021).
• Baytaz, Abdullah Batuhan. “Onarıcı Adalete Genel Bir Bakış”. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası. C. 71, S. 1, 2013, s. 117-130.
• Brown, Jennifer Gerarda. “The Use of Mediation to Resolve Criminal Cases: A Procedural Critique”. Emory Law Journal. C. 43, S. 4, 1994, s. 1247-1310.
• Cohen, Amy. “Moral Restorative Justice: A Political Genealogy of Activism and Neoliberalism in the United States”. Minnesota Law Review. C. 7, 2019, s. 889-953.
• Cunneen, Chris. “Restorative Justice, Globalisation and the Logic of Empire”. Borders and Transnational Crime: Pre-Crime, Mobility and Serious Harm in an Age of Globalisation, Editör, J. McCulloch ve S. Pickering, Palgrave Macmillan, 2013, s. 99-113.
• Değirmenci, Olgun. Onarıcı Adalet Uygulaması Olarak Ceza Muhakemesinde Uzlaştırma. 2. Bası, Seçkin Yayınevi, Ankara 2021.
• Dülger, Murat Volkan/Taşkın, Şaban Cankat. Ceza Muhakemesi Hukuku. 1. Bası, Seçkin Yayınevi, Ankara 2023.
• Erdin, Selim. Türk Ceza ve Ceza Muhakemesi Hukukunda Önödeme. 1. Bası, Adalet Yayınevi, Ankara 2021.
• Ersoy, Uğur. “Ceza Hukukunda Uzlaşma”. Hukuk Gündemi Dergisi. S. 2, 2005, s. 64-68.
• Eser, Albin. “Ceza Muhakemesi Hukuku İlkelerindeki Değişme: Ceza Muhakemesi Tekrar Özelleşiyor mu?”. Çev. Feridun Yenisey, Selami Kuran, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi 10. Yılı Adliye ve Çocuk Suçluluğu Sempozyumu, Marmara Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi Döner Sermaye İşletmesi Matbaası, İstanbul 1993, s. 19-64.
• Evren, Orhan. Neoliberalizm ve Onarıcı Adaletin Politik Rasyonalitesi. Yüksek Lisans Tezi, T. C. Selçuk Üniversitesi SBE, 2023.
• Gazier, François/Gentot, Michel/Genevois, Bruno. “1789 İlke ve Düşüncelerinin, Anayasa Konseyi ve Conseil D’etat Kararlarına Etkisi”. Çev. Celal Erkut, İdare Hukuku ve İlimleri Dergisi. C. 10, S. 1-3, 1989, s. 78-123.
• Gökcen, Ahmet. Tanzimat Dönemi Osmanlı Ceza Kanunları ve Bu Kanunlardaki Ceza Müeyyideleri. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi SBE, 1987.
• Gören, Zafer. “Genel Eşitlik İlkesi”. Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi Cevdet Yavuz’a Armağan. C. 22, S. 3, 2016, s. 3279-3300.
• Güriz, Adnan. Hukuk Felsefesi. 11. Bası, Siyasal Kitabevi, Ankara 2015.
• Güzelsarı, Selime. Küresel Kapitalizm ve Devletin Dönüşümü Türkiye’de Mali İdarede Yeniden Yapılanma. Sosyal Araştırmalar Vakfı Yayınları, İstanbul 2008.
• Haubrich, Dirk. “Equality”. International Encylopedia of the Social Sciences Volume 2, 2. Bası, Macmillan Reference ,USA 2008, s. 616-619.
• İba, Şeref. Anayasa Dersleri Genel Esaslar ve Türk Anayasa Hukuku. 4. Bası, Turhan Kitabevi, Ankara 2022. İnceoğlu, Sibel. “Mahkeme Kararlarında Eşitlik İlkesi ve Ayrımcılık Yasağı”. Çalışma ve Toplum Dergisi. C. 4, S. 11, 2006, s. 45-62.
• Karakehya, Hakan. Ceza Hukuku Genel Hükümler. 2. Bası, Adalet Yayınevi, Ankara 2023.
• Kaymaz, Seydi/Gökcan, Hasan Tahsin. Uzlaşma ve Önöndeme. 2.Bası, Seçkin Yayınevi, Ankara 2007.
• Ketizmen, Muammer. “Uzlaşmanın Sirayet Etmezliği İlkesinin Bir Sonucu Olarak Mağdurun Yargılanacak Kişiyi Seçebilme Yetkisi”. Hacettepe Hukuk Fakültesi Dergisi. C. 2, S. 1, 2012, s. 1-10, (Sirayet).
• Ketizmen, Muammer. Cezalandırıcı Adaletten Onarıcı Adalete: Türk Ceza Hukukunda Uzlaştırma.1. Bası, Adalet Yayınevi, Ankara 2022, (Uzlaştırma).
• Kilchling, Michael, “ Victim-Offender Mediation with Juvenile Offenders in Germany”, Victim-Offender Mediation with Youth Offenders in Europe, Editörler, Anna Mestitz/Simona Ghetti, Springer, Hollanda 2005, s. 229-258.
• Kili, Suna/Gözübüyük, A. Şeref. Sened-i İttifak’tan Günümüze Türk Anayasa Metinleri. 3. Bası, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2006.
• Luchaire, François. “1789 Beyannamesinin Güncelleştirilmiş Anlamı”. Çev. Aydın Gülan, İdare Hukuku ve İlimleri Dergisi. C. 10, S. 1-3, 1989, s. 126-142.
• O’Regan, Kate/Friedman, Nick. “Equality”. Comparative Constitutional Law, Editörler Tom Ginsburg, Rosalind Dixon, Edward Elgar Publishing, Cheltenham UK 2011.
• Öden, Merih. Türk Anayasa Hukukunda Eşitlik İlkesi. Yetkin Yayınevi, Ankara 2003.
• Özbek, Mustafa. “Çağdaş Ceza Adaleti Sistemlerinde Alternatif Çözüm Arayışları ve Arabuluculuk Uygulaması”. Ceza Muhakemesi Hukukunda Uzlaşma, Haz. Feridun Yenisey, 1. Bası, Arıkan Basım Yayım, İstanbul 2005, s. 85-158.
• Özbek, Veli Özer/Doğan, Koray/Bacaksız, Pınar. Ceza Muhakemesi Hukuku. 15. Bası, Seçkin Yayınevi, Ankara 2022.
• Özbudun, Ergun. Türk Anayasa Hukuku. 21. Bası, Yetkin Yayınevi, Ankara 2021.
• Özdek, Yasemin. Şirket Egemenliği Çağı Sosyal Devletten Ceza Devletine. 1. Bası, Notabene Yayınları, Ankara 2011.
• Öztürk, Bahri. “Galatasaray Üniversitesi, İstanbul Kültür Üniversitesi ve İstanbul Barosu Tarafından Düzenlenen TCK Tasarısı Çalışma Grubu Toplantı Notları”. Türk Ceza Kanunu Reformu İkinci Kitap, Editör, Teoman Ergül, Türkiye Barolar Birliği Yayınları, Ankara 2004, s. 319-327.
• Öztürk, Bahri/Tezcan, Durmuş/Erdem, Mustafa Ruhan/Sırma Gezer, Özge/Saygılar, Yasemin Filiz/Alan, Esra/Erden Tütüncü, Efser/Özaydın, Özdem/Tok, Mehmet Can. Ana Hatlarıyla Ceza Muhakemesi Hukuku. Editör, Bahri Öztürk, 10. Bası, Seçkin Yayınevi, Ankara 2023.
• Öztürk, Namık Kemal. Anayasa Hukuku. 3. Bası, Seçkin Yayınevi, Ankara 2021.
• Sattler, Patricia L. “Suç Mağdurları Hakları Yasası: Laf Kalabalığı Mı, Hakikat Mi?”. Çev. Jülide Yaşar, Ceza Muhakemesi Hukukunda Mağdur ve Suçtan Zarar Görenin Hakları, Editörler, Yener Ünver ve Kerem Öz, 1. Bası, Karşılaştırmalı Güncel Ceza Hukuku 23 Prof. Dr. Osman İsfen’e Armağan, Seçkin Yayınevi, Ankara 2023, s. 483-503.
• Sokullu-Akıncı, Füsun/Dursun, Selman. Viktimoloji (Mağdurbilim). 3. Bası, Beta Yayınevi, İstanbul 2016. Soygüt Arslan, Mualla Buket. “Ceza Muhakemesinde Uzlaşma: Temel Sorunlar ve Öneriler”. Suç ve Ceza Dergisi. S. 3, 2008.
• Soysal, Tamer. “Türk Ceza Hukukunda Uzlaşma”. Ceza Muhakemesi Hukukunda Uzlaşma, Haz. Feridun Yenisey, 1. Bası, Arıkan Basım Yayım, İstanbul 2005, s. 203-246.
• Sürmeli Kale, Hazal. Metalaşma Bağlamında Hukukta Yapısal Dönüşüm ve Uzlaştırma. Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi SBE, 2023.
• Şahin, Cumhur. “Ceza Muhakemesinde Uzlaşma”. Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Prof. Dr. Süleyman Arslan’a Armağan. C. 6, S. 1-2, 1998, s. 221-297.
• Şahin, Cumhur/Göktürk, Neslihan. Ceza Muhakemesi Hukuku II. 12. Bası, Seçkin Yayınevi, Ankara 2022.
• Tan, Hülya. Ceza Muhakemesi Hukukunda Uzlaştırma. 1. Bası, Seçkin Yayınevi, Ankara 2020.
• Taşkın, Ozan Ercan. “Ceza Muhakemesi Hukukunda Eşitlik İlkesi”. Terazi Hukuk Dergisi. C. 11, S. 122, 2016, s. 24-33.
• Temiz Gül, Yağmur. “Mağdur Haklarında Yaşanan Güncel Gelişmelerin Türk Ceza Hukukuna Etkileri”. Ceza Muhakemesi Hukukunda Mağdur ve Suçtan Zarar Görenin Hakları, Editörler, Yener Ünver, Kerem Öz, 1. Bası, Karşılaştırmalı Güncel Ceza Hukuku 23 Prof. Dr. Osman İsfen’e Armağan, Seçkin Yayınevi, Ankara 2023, s. 383-410.
• Toroslu, Nevzat/Ersoy, Yüksel. “Kanunlaşmaması Gereken Bir Tasarı”. Türk Ceza Kanunu Reformu İkinci Kitap, Editör, Teoman Ergül, Türkiye Barolar Birliği Yayınları, Ankara 2004, s. 1-21.
• Tosun, Öztekin. “Ceza Davasının Açılmasında Sistemler”. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası. C. 3-4, S. 1-4, 1968, s. 42-71.
• Uğur, Hüsamettin. “Ceza Muhakemesinde Kovuşturma Mecburiyeti İlkesinden Maslahata Uygunluk İlkesine”. Türkiye Barolar Birliği Dergisi. S. 73, 2007, s. 256-288.
• Uludağ, Şener. “Onarıcı ve Cezalandırıcı Adalet: Paradigma Değişikliğini Tetikleyen Şartlar”. Polis Bilimleri Dergisi. C. 13, S. 4, 2011, s. 127-151.
• Wahlin, Lottie, “Victim-Offender Mediation in Sweden”, Victim-Offender Mediation with Youth Offenders in Europe, Editörler, Anna Mestitz/Simona Ghetti, Springer, Hollanda 2005, s. 77-100.
• Wergens, Anna. “Devletsiz Suçun Mağdurları için İnsan Hakları: Mağdurları Ciddiye Almak? Bölüm 2 Mağdur Hakları”. Çev. Salim Işık, Yavuz Selim Değerli, Ceza Muhakemesi Hukukunda Mağdur ve Suçtan Zarar Görenin Hakları, Editörler, Yener Ünver, Kerem Öz, 1. Bası, Karşılaştırmalı Güncel Ceza Hukuku 23 Prof. Dr. Osman İsfen’e Armağan, Seçkin Yayınevi, Ankara 2023, s. 79-134.
• Yavuz, Hakan Abdülhamid. “Onarıcı Adalet ve Uzlaştırma Kurumu Bağlamında Ceza Adalet Sisteminde Mağdurun Konumu”. Türkiye Adalet Akademisi Dergisi. S. 23, 2015, s. 85-115.
• Yenisey, Feridun/Nuhoğlu, Ayşe. Ceza Muhakemesi Hukuku. 11. Bası, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2023.
• Yerdelen, Erdal. “Uzlaştırmanın Şartları”. Ceza Muhakemesi Hukukunda Uzlaştırma Eğitim Kitabı, Editörler, Mustafa Serdar Özbek, Orhan Cüni, Merve Özcan, 1. Bası, Alternatif Çözümler Daire Başkanlığı Yayınları, Ankara 2018, s. 55-68.
• Yurtcan, Erdener. Ceza Muhakemesi Kanunu Şerhi (CMK). 9. Bası, Seçkin Yayınevi, İstanbul 2019.
• Yurtcan, Erdener. Ceza Yargılaması Hukuku. 4. Bası, Alfa Basım Yayım Dağıtım, İstanbul 1991.
• Zafer, Hamide. “Ceza Muhakemesi Hukukunda Özelleşme Eğilimi: Uzlaşma”. Prof. Dr. Ergun Önen’e Armağan, Alkım Yayınevi, İstanbul 2003, s. 727-752.