Uluslararası Yargı Kararları Işığında Estoppel İlkesi

Yıl 2024, Cilt: 28 Sayı: 2, 395 - 430, 24.12.2024

Nesrin Dabanlıoğlu Alanur

https://doi.org/10.60002/ebyuhfd.1516868

Öz

Uluslararası Adalet Divanı Statüsü’nün 38. maddesinde Divan’ın önüne gelen uyuşmazlıkların çözümünde başvurabileceği kaynaklardan biri olarak üçüncü sırada “medeni milletlerce kabul edilmiş genel hukuk ilkeleri”ne yer verilmiştir. Estoppel ilkesi de bir tarafın kendi çelişkili davranışından yararlanmasını önlemeyi amaçlayarak, uluslararası ilişkilerde tutarlılığı, istikrarı, güveni korumayı sağlamaya hizmet eden bir genel hukuk ilkesi olarak karşımıza çıkmaktadır. İyi niyet, hakkaniyet, ahde vefa (söze bağlılık) gibi diğer bazı ilkelerle yakından bağı olan ilke Anglo-Sakson hukuk sistemi kapsamında geliştirilmiş ve daha sonra uluslararası hukukta uygulanabilir hale gelmiş ve dünya çapında da çeşitli hukuk sistemlerinde benimsenmiştir. İlke, bir devletin ortaya koyduğu bir beyana veya takındığı tutuma diğer devletin güvenerek bir pozisyon almasına ve bu durumdan diğer devletin kendisi lehine bir avantaj ya da fayda sağlamasına sebep olduktan sonra bu beyan veya tutuma aykırı davranmasının engellenmesini ifade eder. Bu makale, uluslararası hukuk bağlamında estoppel ilkesinin ulusal hukuktan farklı şekilde uygulandığını vurgulayarak Uluslararası Adalet Divanı (UAD) ve Uluslararası Sürekli Adalet Divanı’nın (USAD) çeşitli içtihatları ışığında uluslararası estoppelin oluşabilmesi için gerekli olan unsurları ele almakta ve bu mahkemelerin estoppel ilkesini uygularken ne derece tutarlı davrandığını ortaya koymaya çalışmakta ve bu ilkenin uygulamadaki sorunlu alanlarını tespit ederek çözüm önerisi sunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

estoppel principle, international law, Anglo-Saxon law, common law, declaration, acquiescence, reliance

Kaynakça

• Acer, Yücel/Kaya, İbrahim, Uluslararası Hukuk, İngilizce Özetli Temel Ders Kitabı, Legal Yayınevi, İstanbul 2012. Blum, Yehuda Z., Historic Titles in International Law, The Hague, Netherlands, 1965.
• Bowett, Derek William, “Estoppel Before International Tribunals and Its Relation to Acquiescence”, British Yearbook of International Law, Vol. 33, 1957.
• Boz, Selman Sacit, “Türk İdare Hukukunda Estoppel Kuramının Uygulanabilirliği”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, S. 34, Y. 9, 2018, s. 231-251.
• Brown, Christopher, “A Comparative and Critical Assessment of Estoppel in International Law”, University of Miami Law Review, Vol. 50 (2), 1995, s. 369-412.
• Brownlie, Ian, Principles of Public International Law, 6. ed, ‎Oxford University Press, 2003.
• Cartwright, John, “Protecting Legitimate Expectations and Estoppel in English Law”, (Report to the XVIIth International Congress of Comparative Law, July 2006), Electronic Journal of Comparative Law, Vol. 10 (3), 2006.
• Cheng Bin, General Principles of Law as Applied by International Courts and Tribunals, Cambridge University Press, Cambridge 1953.
• Crawford, James, Brownlie’s Principles of Public International Law, Eighth Edition, OUP, UK, 2012.
• Crawford, James, Brownlie’s Principles of Public International Law, 9th ed., Oxford University Press, 2019.
• Crozat, Charles, Devletler Umumi Hukuku (Umumi Prensipler ve Tarihçe), Cilt.1, (Çeviren. Edip F. Çelik), İsmail Akgün Matbaası, İstanbul 1950.
• Çağıran, Mehmet Emin, Uluslararası Hukukta Devletin Tek Taraflı İşlemleri, Platin Yayınları, Ankara 2005.
• D’Amato, Anthony, “Consent, Estoppel, and Reasonableness: Three Challenges to Universal International Law, Virginia Journal of International Law, Vol. 10, 1969, s. 1-27.
• Friede, Wilhelm, “Das Estoppel Prinzip im Völkerrecht”, Zeitschrift für Auslandisches Öffentliches Recht und Völkerrecht, Vol. 5, 1935, s. 517-545.
• Friedmann, Wolfgang, Legal Theory, Columbia University Press, 1967.
• Hudson, Alastair, Equity and Trusts, Taylor & Francis, London 2004.
• Jennings, Robert/Watts, Arthur (eds), Oppenheim’s International Law, 9th ed, Longman London 1992.
• Lauterpacht, Hersch, The Development of International Law by the International Court, Cambridge University Press, Cambridge 1958.
• Long, Tran Thang, The Application of Estoppel In International Law And Experiences For Vietnam, Vietnamese Journal of Legal Sciences, Vol. 01 (1), 2019, s. 89-114.
• MacGibbon Ian, “The Scope of Acquiescence in International Law”, British Yearbook of International Law, Vol. 31, 1954, s. 143-186.
• MacGibbon, Ian, “Estoppel in International Law”, International Comparative Law Quarterly, Vol. 7, No. 3, 1958, s. 468-513.
• McNair, Lord , Law of Treaties, Oxford University Press, 1961.
• Mogollón, Moisés Montiel, The Consent-Based Problems Surroundıng The Persıstent Objector Doctrıne, Michigan Journal of International Law, Vol. 43 (2).
• O’Brien, Killian, “Representation in the Doctrine of Estoppel in International Law”, The Irish Yearbook of International Law, Vol. 3, 2008, s. 69-90.
• Ovchar, Alexander, “Estoppel In The Jurisprudence of The ICJ A Principle Promoting Stability Threatens To Undermine It”, Bond Law Review, Vol. 21 (1), 2009, s. 1-33.
• Rubin, Alfred P., “The International Legal Effects of Unilateral Declarations”, American Journal of International Law, 71 (1), 1977, s. 1-30.
• Schwarzenberger Georg, International Law, 3rd. ed, Stevens and Sons Ltd., London 1957.
• Sinclair, Ian, “Estoppel and Acquiescence”, Fifty Years of the International Court of Justice: Essays in Honour of Sir Robert Jennings, Vaughan Lowe and Malgosia Fitzmaurice (eds), 1996.
• Stein, Ted L., “The Approach of the Different Drummer: The Principle of the Persistent Objector in International Law”, Harvard International Law Journal, Vol. 26 (2), 1985, s. 457-482.
• Sur, Melda, Uluslararası Hukukun Esasları, 3.bs., Beta Yayınevi, İstanbul 2008.
• Tarı, Duygu Didem, Güney Kuril Adaları’nın Hukuki Statüsü, Ankara Üniversitesi Yayınları, Ankara 2023.
• Toluner, Sevin, Kıbrıs Uyuşmazlığı ve Milletlerarası Hukuk, Fakülteler Matbaası, İstanbul 1977.
• Uzun, Elif, “Uluslararası Hukukta Bildirimin Tek Taraflı Devlet İşlemi Niteliği Üzerine Bir İnceleme”, Yıldırım Beyazıt Hukuk Dergisi, S. 2, Y. 4, 2019, 1-22.
• Wagner, Megan L., “Jurisdiction by Estoppel in the International Court of Justice”, California Law Review, Vol. 74 (5), 1986, s. 1777-1804.