Takviye Edici Gıdalara İlişkin Aldatıcı Reklamlar Karşısında Tüketicinin Korunması

Yıl 2024, Cilt: 28 Sayı: 2, 677 - 720, 24.12.2024

Ayşe Nur Kılınç

https://doi.org/10.60002/ebyuhfd.1536242

Öz

Literatürde gıda takviyesi ya da besin takviyesi şeklinde de ifade edilen takviye edici gıdalar, Türk hukukunda ne “ilaç” ne de klasik anlamda “gıda” olarak kabul edilmektedir. Takviye edici gıdalar bir ara ürün olup üretimi, ithalatı ve satışındaki reklamlar açısından ilaçtan ziyade gıdaya benzer hukuki rejime tabi tutulmuştur. Bununla birlikte takviye edici gıdalar sağlığa ilişkin ürünler olduğundan buna ilişkin reklamların tüketici menfaatini dikkate alarak düzenlenmesi gerekir. Bu çalışmada ise, tüketicilerin takviye edici gıdalara ilişkin aldatıcı reklamlara muhatap olmaları hâlinde başvurabilecekleri hukukî yollar ve söz konusu yolların elverişliliğinin değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Zira literatürde tüketicilerin bu tür ürünlerle ilgili karşılaştıkları en önemli sorunlardan birinin aldatıcı reklamlar olduğuna işaret edilmiştir. Türk hukukunda tüketicinin, takviye edici gıdalara ilişkin aldatıcı reklamlara karşı bir yandan 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun m. 8/II’ye dayanarak ayıba karşı tekeffül hükümlerine bir yandan da m. 61 vd. hükümlerinde düzenlenen Reklam Kuruluna başvurması mümkündür. Anılan hükümler dışında tüketicinin ayrıca 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu ve 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu çerçevesinde hukukî koruma araması da mümkündür.

Anahtar Kelimeler

Takviye edici gıda, İlaç, Gıda, Aldatıcı Reklam, Tüketici, Başvuru Yolları

The Protection of the Customer Against Deceptive Advertising Regarding Dietary Supplements

Öz

Kaynakça

• Akipek Öcal, Şebnem, “6502 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun Kapsamında Tüketici İşlemi ve Usul Hukuku Bakımından Etkileri”, Tüketici Hukukunda Uyuşmazlık Çözümüne İlişkin Güncel Sorunlar ve Çözüm Önerileri Sempozyumu, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2018, s. 17-27.
• Altunkaya, Mehmet, “Sözleşmenin Kuruluşundan Önce Tüketicinin Korunması”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 8, S. 1-2, 2004, s. 95-118.
• Ankara, İbrahim, “Takviye Edici Gıdalar ve Yasal Sorunlar”, Legal Tıp Hukuku Dergisi, C. 10, S. 20, 2021, s. 271-317.
• Aslan, İ. Yılmaz, 6502 Sayılı Kanuna Göre Tüketici Hukuku, 4. Bası, Ekin Yayınevi, Bursa 2014.
• Aslan, Mustafa/Orhan, İ. Erdoğan, “Takviye Edici Gıdaların Türkiye’deki Durumu”, I. Uluslararası İlaç ve Eczacılık Hukuku Kongresi Bildiri Kitabı, 04-05 Eylül 2021, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2021, s. 727-734.
• Atila Yörük, Pelin, Reklamların Haksız Rekabet Boyutu Karşısında Tüketicilerin Korunması, Savaş Yayınevi, Ankara 2020.
• Aydın, Tuğçe, “Ecza Depolarının Yasal Sorumlulukları”, I. Uluslararası İlaç ve Eczacılık Hukuku Kongresi Bildiri Kitabı, 04-05 Eylül 2021, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2021, s. 929-941.
• Aydoğdu, Murat/Kahveci, Nalan, Tüketici Hukuku Dersleri, Adalet Yayınevi, Ankara 2021.
• Atalay, Derya/Erge, H. Selen, “Gıda Takviyeleri ve Sağlık Üzerine Etkileri”, Food and Health, C. 4, S. 2, 2018, s. 98-111, http://jfhs.scientificwebjournals.com/tr/download/article-file/408491, E.T. 30.03.2024.
• Baş Süzel, Ece, “Tüketici Hukukunda İş Görme (Hizmet) Sözleşmelerinde Ayıplı İfa”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, C. 24, S. 2, 2018, s. 966-998.
• Budak, Derya Nil, “Takviye Edici Gıda Reklamlarında Kadının Annelik Rolü ve Toplumsal Cinsiyet Bağlamında Ünlü Desteğinin Alımlanması: Ceyda Düvenci’nin Sosyal Medyadaki İzleyici Yorumlarının Analizi”, Academic Journal of Information Technology, C. 14, S. 54, 2023, s. 274-297.
• Çabri, Sezer, Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun Şerhi, 2. Bası, Adalet Yayınevi, Ankara 2021.
• Doğan, Neva, “OTC (Over the Counter) Reklamlarındaki Sağlık Çekiciliği: Nitel Bir Çalışma”, Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, C. 12, S. 3, 2023, s. 1032-1041.
• Doğan, Serkan/Okumuş, Emine/Bakkalbaşı, Emre/Cavidoğlu, İsa, “Tüketicilerin Takviye Edici Gıdaları Kullanım Amacı, Satın Alma Tercihleri, Ürünlere Olan Güveni ve Yasal Düzenlemeler Hakkındaki Düşünceleri: Van İli Örneği”, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Tarım Bilimleri Dergisi, C. 30, S. 4, 2020, s. 821-831.
• Doğan, Şeyhmus/Ünalan, Duygu, “Sosyal Medyada Reçetesiz (OTC) İlaç Pazarlaması: Pharmaton ve Supradyn Reklamlarının Göstergebilimsel Analizi”, The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication (TOJDAC), C. 11 S. 1, 2021, s. 247-267, https://dergipark.org.tr/tr/ pub/tojdac/issue/59046/814638, E.T. 15.03.2024.
• “Directive 2002/46/EC of the European Parliament and of the Council of 10 June 2002 on the approximation of the laws of the Member States relating to food supplements”, https://eur-lex.europa.eu/legal-content/ EN/TXT/?uri=CELEX%3A32002L0046&qid=1723802545462, E.T. 16.08.2024.
• “Directive 2006/114/EC of the European Parliament and of the Council”, https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=celex%3A32006L0114, E.T. 06.08.2024.
• Dönmez, Zeynep, “Avrupa Birliği’nde Tüketici Hukuku Alanında Kanunlaştırma Hareketleri ve Tüketicinin Korunması Modelleri”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, C. 22, S. 3, 2016, s. 953-968.
• Durak, Yasemin, “Eczacıların Jenerik İlaç Verme Hakkı”, Tıp Hukuku Dergisi, S. 23, s. 79-90.
• Durna, Doğan, “Türk Yargı Kararları Işığında Takviye Edici Gıdaların Denetimi”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, C. 1, S. 41, 2020, s. 243- 274.
• Erişen, Mehmet Akif/Yılmaz, Fatma Özlem, “COVID-19 Pandemisi Döneminde Bireylerin Harcamalarının İncelenmesi”, Gaziantep University Journal of Social Sciences, -Özel sayı- 2020, s. 340-353, https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1264265. E.T. 21.03.2024.
• “Gıda ve Takviye Edici Gıdalarda Sağlık Beyanı Kullanımı Kılavuzu”, https://www.titck.gov.tr/mevzuat/gida-ve-takviye-edici-gidalarda-saglikbeyani-kullanimi-kilavuzu-26042023123448, E.T. 09.08.2024.
• “Gıda ve Takviye Edici Gıdalarda Sağlık Beyanı Kullanımı Görüş Talep Başvurusu”, https://www.titck.gov.tr/duyuru/ilgili-firmalarin-dikkatine16012024162717, E.T. 09.08.2024.
• Göle, Celal, Ticaret Hukuku Açısından Aldatıcı Reklamlara Karşı Tüketicinin Korunması, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara 1983.
• Gülbağ Pınar, Sıla, “Reçete Türleri ve Beşeri İlaç Şekillerin Kavramsal Yaklaşım”, I. Uluslararası İlaç ve Eczacılık Hukuku Kongresi Bildiri Kitabı, 04-05 Eylül 2021, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2021, s. 51-54.
• Gültekin, Esra, “Aldatıcı Reklamlara Karşı 6502 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun Kapsamında Ayıp Hükümlerine Başvurulması”, Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 18, S. 2, 2021, s. 1177-1198.
• Güven, Koray, “Reklam Hukuku Perspektifinden Avrupa Birliği, Alman ve Türk Hukuklarında Tüketici Ölçütü: Avrupa Birliği Adalet Divanı’nın ‘Gut Springenheide’ Kararı Üzerinden Bir İnceleme”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, S. 120, 2015, s. 493-508.
• Güzel, Yakup, Reklam Hukuku, Seçkin Yayınevi, Ankara 2022.
• “Health Products Compliance Guidance”, https://www.ftc.gov/system/files/ftc_gov/pdf/Health-Guidance-508.pdf, E.T. 13.08.2024.
• Hakeri, Hakan, İlaç Hukuku, İkinci Bası, Astana Yayınları, Ankara 2018.
• Hakeri, Hakan, Tıp ve Sağlık Hukuku El Kitabı, İkinci Bası, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2022.
• Hoffman, Diane E./Shwartz, Jack, “Stopping Deceptive Health Claims: The Need for a Private Right of Action under Federal Law”, American Journal of Law & Medicine, C. 42, S. 1, 2016, s. 53-84, HeinOnline.
• İnal, Emrehan, Reklam Hukuku ve Aldatıcı Reklamlar, Beta Yayıncılık, İstanbul 2000.
• İnal, Emrehan/Baysal, Başak, Reklam Hukuku ve Uygulaması, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2008.
• İnal, Tamer, 6502 Sayılı Tüketicinin Koruması Hakkında Kanun’a Göre Hazırlanmış Tüketici Hukuku, 3. Bası, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2014.
• Kart, Erdal/Doğan, Doğukan/Türe, İpek, “İlaç Reklamlarının Mukayeseli Hukuk Açısından Türkiye, Avrupa Birliği ve Amerika Birleşik Devletleri Bağlamında Değerlendirilmesi”, I. Uluslararası İlaç ve Eczacılık Hukuku Kongresi Bildiri Kitabı, 04-05 Eylül 2021, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2021, s. 249-259.
• Kazaz, Arzu/Gençyürek Erdoğan, Merve, “Takviye Edici Gıda Reklamlarında Aldatıcı Unsurlar”, Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi (e-gifder), C. 8, S. 2, 2020, s. 930-960, https://doi.org/10.19145/e-gifder.722025, E.T. 14.03.2024.
• Keskin, Ayşe Dilşad, “Influencer Sözleşmesi”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 13, S. 1, 2022, s. 129-147.
• Kırca, Çiğdem, “Tüketicinin Korunmasına İlişkin Modeller, TKHK’un Amacı ve Avrupa Birliği Tüketici Yönergelerinin Kapsamı (6502 Sayılı TKHK’un Yorumu ve TKHK’da Düzenleme Bulunmayan Konularda Tüketici İşlemlerinden Kaynaklanan Uyuşmazlıklarda Görevli Mahkeme- I)”, Yargıtay Dergisi, C. 43, S. 2, 2017, s. 285-342, (Kırca, I, şeklinde kısaltılmıştır).
• Kırca, Çiğdem, “6502 Sayılı TKHK’daki Düzenlemelerin Yorumlanması ve Görevli Mahkeme (6502 Sayılı TKHK’un Yorumu ve TKHK’da Düzenleme Bulunmayan Konularda Tüketici İşlemlerinden Kaynaklanan Uyuşmazlıklarda Görevli Mahkeme-II)”, Yargıtay Dergisi, C. 43, S. 2, 2017, s. 343-418.
• Kıran, Bülent, “Toplum Eczanelerinde Deontolojik Rekabet Suçları”. I. Uluslararası İlaç ve Eczacılık Hukuku Kongresi Bildiri Kitabı, 04-05 Eylül 2021, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2021, s. 397-404.
• Kirkit, Ecem, “Beşeri Tıbbi Ürünlerde Reklam”, I. Uluslararası İlaç ve Eczacılık Hukuku Kongresi Bildiri Kitabı, 04-05 Eylül 2021, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2021, s. 219-237.
• Ozanoğlu, Hasan Seçkin, “Tüketici Sözleşmeleri Kavramı (Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’un Maddi Anlamda Uygulanma Alanı)”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 50, S. 1, 2001, s. 55-90.
• Özdemir, Hayrunnisa, “Aldatıcı Reklamlara Karşı Tüketicilerin Korunması”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 53, S. 3, 2004, s. 61-90.
• Özel, Çağlar, Tüketicinin Korunması Hukuku, 8. Bası, Seçkin Yayınevi, Ankara 2023.
• Özmumcu, Seda, “6502 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’un Hükümleri ve Yargıtay Kararları Çerçevesinde Tüketici Mahkemelerinin Görev Alanına Giren Uyuşmazlıklara Genel Bir Bakış”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 16 -Özel Sayı- 2015, s. 831-871.
• Pekdinçer, Remzi Tamer, Haksız Rekabet Hukukunda Dürüstlük Kuralına Aykırı Reklamlar ve Satış Yöntemleri, Adalet Yayınevi, Ankara 2020.
• Petek, Hasan, “Takviye Edici Gıdalar (Özellikle Zayıflatıcı Haplar ve Çaylar) Sebebiyle Meydana Gelen Zararlardan Sorumluluk”, İstanbul Barosu Dergisi, C. 89, S. 6, 2015, s. 15-54.
• “Regulation (EC) No 178/2002 Of The European Parliament and of The Council”, https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=CELEX%3A02002R0178-20240701, E.T. 16.08.2024.
• Reklam Kurulu Basın Bültenleri, https://ticaret.gov.tr/tuketici/ticari-reklamlar/reklam-kurulu-kararlari, E.T. 19.08.2024.
• Sirmen, A. Lale, “Tüketici Hukukunun Amacı ve Özellikleri”, Yaşar Üniversitesi E-Dergisi, C. 8 -Özel Sayı- 2013, s. 2465-76, doi:10.19168/jyu.66017.
• Serttaş, Samet, “Takviye Edici Gıdalara Sektörel Bakış”, https://www.gidaturk.com.tr/2023/03/takviye-edici-gidalara-sektorel-bakis/, E.T. 15.08.2024.
• Savlak, Nazlı/Çağındı, Özlem/Dedeoğlu, Mustafa/İnce, Ceren/Köse, Ergun, “Türkiye’de ve Dünyada Takviye Edici Gıdalara Genel Bir Bakış”, GIDA (The Journal of Food), C. 47, S. 4, 2022, s. 576-590.
• Sopher, Jodie, “Weight-Loss Advertising Too Good to Be True: Are Manufacturers or the Media to Blame”, Cardozo Arts & Entertainment Law Journal, C. 22, S. 3, 2005, s. 933-964, Heinonline.
• Şimşek, Sümeyye, “Takviye Edici Gıdaların Onay İşlemleri ve İdari Denetimi”, ASBÜ Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 3, S. 1, 2021, s. 125-191.
• Taşpolat Tuğsavul, Melis, “Topluluk Davalarının Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun Bakımından Uygulanması”, Tüketici Hukukunda Uyuşmazlık Çözümüne İlişkin Güncel Sorunlar ve Çözüm Önerileri Sempozyumu, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2018, s. 101-118.
• Tekelioğlu, Numan, Tüketicinin Korunması Açısından Hukuka Aykırı Reklamlar, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2016.
• Tekin, Ufuk, Tüketicilerin Haksız Rekabet Hükümlerine Göre Korunması, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2022.
• Türkmen, Zeynep/Türkdoğru, Serkan/Mercan, Selda/Açıkkol, Münevver, “Bitkisel Ürünlerin ve Gıda Destek Ürünlerinin İçeriklerinin Adli ve Hukuki Boyutu”, Adli Tıp Bülteni, C. 19, S. 1, 2014, s. 38-48.
• Türkmen, Soner/Ataseven, Yener, “Türkiye’de Taklit ve Tağşiş Yapılan Gıdalara İlişkin Yasal Düzenlemelerin ve Uygulamaların Değerlendirilmesi”, Tarım Ekonomisi Araştırmaları Dergisi (TEAD), C. 6, S. 1, 2020, s. 65-75, https://dergipark.org.tr/tr/pub/tead/issue/55432/759987, E.T. 21.03.2024.
• Yıldırım, Abdulkerim, “Arsa Payı Karşılığı İnşaat Sözleşmesinin Tüketici İşlemi Sayılıp Sayılamayacağı Sorunu”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 71, S. 3, 2022, s. 1165-1181.
• Yücel, Özge, “Medeni Hukuk Bakış Açısıyla Tıbbi Müdahalenin Hukuka Uygunluğunun Koşulları”, Sağlık ve Tıp Hukukunda Sorumluluk ve İnsan Hakları, Editörler, Özge Yücel/Gürkan Sert, 2. Bası, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2021, s. 287-329.