Uluslararası Tahkim Yargılamalarında Yapay Zekâ Sistemlerinin Kullanımı

Yıl 2024, Cilt: 28 Sayı: 2, 721 - 741, 24.12.2024

Ahmet Cemal Ruhi

https://doi.org/10.60002/ebyuhfd.1563030

Öz

Günümüzde yapay zekâ sistemlerinin uyuşmazlıkların çözümünde kullanılması bir süredir tartışılmaktadır. Yapay zekâ, hayatın her alanında her geçen gün
etkinliğini daha da artırmaktadır. Yapay zekâ destekli programların kullanımı
yaygınlaşmaktadır. Yapay zekâ, teknolojik gelişmelere paralel olarak sürekli gelişen dinamik bir yapıya sahiptir. Yapay zekâ kullanımı günlük yaşamın bir parçası haline gelmiştir. Yapay zekâ sistemlerinde yaşanan gelişmeler ışığında yapay zekâ araçlarının uluslararası tahkim yargılamalarında özellikle de karar alma süreçlerinde kullanım olanaklarının ve hukuki sınırlarının değerlendirilmesi oldukça önemlidir. Yapay zekâ sistemleri genel olarak, toplanan verileri işleyerek daha doğru ve etkili kararlar almalarına yardımcı olabilecek düzenleyicilerdir. Bu sistemler bilgiyi işleme, sınıflandırma, denetim, ölçeklendirme, düzenleme ve doğru kararlar almak için yapay zekâ sistemlerinin kullanımı yaygınlaşmaktadır.
İnsan zekâsının en önemli göstergesi öğrenebilme becerisidir. İnsan zekâsı örnek alınarak oluşturulmaya çalışılan yapay zekâ sistemlerinin temelinde de makine-
lere öğrenme becerisi kazandırma düşüncesi yatmaktadır. Yapay zekânın en önemli özelliği öğrendiklerini çok hızlı kullanabilmesi ve kalıcı öğrenmeler edinebilmesidir. Bu çalışmada öncelikle yapay zekâ sistemleri hakkında genel bilgiler, yapay zekânın tarihsel gelişi hakkında bilgi verilecektir. Yapay zekâ sistem-
lerinin tanımı ve çeşitleri, yapay zekânın tahkim yargılamasında kullanılması konusu ele alınacaktır. Tahkim yargılamasının kısmen ve tamamen otomatikleştiril-
mesinde farklı kullanım biçimleri ele alınacaktır. Tahkim yargılamasında yapay zekânın katkısı ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Yapay zekâ, Tahkim yargılaması, Tahkim kararının kıs- men otomatikleştirilmesi, Tahkim kararının tamamen otomatikleştirilmesi.

The Use of Artificial Intelligence Systems in International Arbitration Proceedings

Öz

Today, the use of artificial intelligence systems in resolving disputes has been discussed for a while. Artificial intelligence is increasing its effectiveness in every
aspect of life day by day. The use of artificial intelligence-supported programs is becoming widespread. Artificial intelligence has a dynamic structure that cons-
tantly evolves in parallel with technological developments. The use of artificial intelligence has become a part of daily life. In light of the developments in artificial intelligence systems, it is very important to evaluate the possibilities and legal limits of using artificial intelligence tools in international arbitration proceedings,
especially in decision-making processes. Artificial intelligence systems are generally regulators that can help people make more accurate and effective decisions
by processing the collected data. The use of artificial intelligence systems is becoming widespread in these systems to process information, classify, control,
scale, organize and make the right decisions. The most important indicator of human intelligence is the ability to learn. The basis of artificial intelligence systems,
which are tried to be created by taking human intelligence as an example, is the idea of giving machines the ability to learn. The most important feature of artificial intelligence is that it can use what it has learned very quickly and acquire permanent learning. In this study, first of all, general information about artificial intelligence systems and the historical development of artificial intelligence will be given. The definition and types of artificial intelligence systems and the use of
artificial intelligence in arbitration proceedings will be discussed. Different ways of using it in the partial and complete automation of arbitration proceedings will
be discussed. The contribution of artificial intelligence in the arbitration proceedings will be discussed.

Anahtar Kelimeler

Artificial intelligence, Arbitration proceedings, Partial automa- tion of arbitration award, Fully automated arbitration award.

Kaynakça

• Adaş, Emin/Erbay, Borabay, “Yapay Zekâ Teknolojisi Üzerine Bir Değerlendirme”, Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 22, S. 1, 2022, s. 326–337.
• Akburakçı, Necip Fazıl, Kamu Düzeni Açısından Yapay Zekâ, 1. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara 2023.
• Akıncı, Ziya, Milletlerarası Özel Hukuk -Ders Kitabı- 1. Baskı, Vedat Kitapçılık, İstanbul 2020.
• Akıncı, Ziya, Milletlerarası Tahkim, Genişletilmiş ve Güncelleştirilmiş 6. Baskı, Vedat Kitapçılık, İstanbul 2021.
• Araalan, Cemal, “Yapay Zekâ Teknolojisinin Sağlık Sektörüne Etkilerine İlişkin Hukuksal Bir Değerlendirme”, Terazi Hukuk Dergisi, C. 17, S. 185, 2022, s. 2–15.
• Arf, Cahit, Makine Düşünebilir Mi ve Nasıl Düşünür? Konferanslar Serisi No: 1, Erzurum Atatürk Üniversitesi, Üniversite Çalışmalarını Muhite Yayma ve Halk Eğitimi Yayınları, Erzurum 1959.
• Ayaz, Sedat, Yapay Zekâ Temelli Akıllı Yargı Sistemi, 1. Baskı, Legal Yayıncılık, İstanbul 2024.
• Aygün, Mesut, Milletlerarası Usul Hukuku ile Kanunlar İhtilafı Hukuku Kuram ve Metodolojisi Çerçevesinde Yapay Zekâ, 1. Baskı, Yetkin Yayınevi, Ankara 2023.
• Başyiğit, Ahmet Semih, Temel İnsan Hakları Bağlamında Risk Temelli Yapay Zekâ, 1. Baskı, Yetkin Yayınevi, Ankara 2024.
• Benli, Erman/Şenel, Gayenur, “Yapay Zekâ ve Haksız Fiil Hukuku”, Ankara Sosyal Bilimler Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 2, S. 2, 2020, s. 296–336.
• Çelikel, Aysel/Erdem, B. Bahadır, Milletlerarası Özel Hukuk, 17. Bası, Beta Yayıncılık, İstanbul 2021.
• CEPEJ, European ethical Charter on the use of Artificial Intelligence in judicial systems and their environment, https://rm.coe.int/ethical-charteren-for-publication-4-december-2018/16808f699c (E.T. 01.10.2024).
• Datatilsynet, The Norwegian Data Protection Authority, Artificial intelligence and privacy, 2018, https://www.datatilsynet.no/globalassets /global /english/ai-and-privacy.pdf, (E.T. 01.10.2024).
• Dost, Süleyman, “Yapay Zekâ ve Uluslararası Hukukun Geleceği”, Süleyman Demirel Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 13, S. 2, 2023, s. 1271–1313.
• Erdoğan, Gökhan, “Yapay Zekâ ve Hukukuna Genel Bir Bakış”, Adalet Dergisi, C. 148, S. 66, 2021, s. 117–192.
• Ergül, Engin, Yapay Zekâ ve Hukuk, 1. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara 2024.
• Ertel, Wolfgang, Grundkurs Künstliche Intelligenz-eine praxisorientierte Einführung, 5. Baskı, Wiesbaden 2021.
• Görentaş, Muhammet Burak, Yapay Zekâ Yöntemleriyle Uyuşmazlık Mahkemesi Kararlarının Tahmini, 1. Baskı, Legal Yayıncılık, İstanbul 2024.
• Gülel, Hazal, Hukuki Açıdan Yapay Zekâ, 1. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara 2023.
• Hacı, Can, Tahkim Hukuku Genel Esaslar, 1. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2024.
• Hoffmann-Riem, Wolfgang, Verhaltenssteuerung durch Algorithmen, AöR 142 (2017), s. 1–42.
• Jensen, Ole, Tribunal Secretaries in International Arbitration, Oxford 2019.
• Kaplan, Jerry, Künstliche Intelligenz. Eine Einführung, Frechen 2017.
• Karaca, Uğur/Karataş, Esra, “Yapay Zekâ Tarafından Meydana Getirilen Fikri Ürünlerin 5846 Sayılı Fikri ve Sanat Eserleri Kanunu’na Göre Korunması”, Maltepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 21, S. 1, 2022, s. 17–50.
• Kasap, Atilla, “Güncel Gelişmeler Işığında Türk Hukukunda Yapay Zeka Varlıkları ve Hukuki Kişilik”, Türk Alman Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 4, S. 2, 2022, s. 485–556.
• Kaulartz, Marcus/Braegelmann, Tom, Rechtshandbuch Artificial Intelligence und Machine Learning, 1. Baskı, C. H. Beck; München 2020.
• Kaulartz, Markus, Smart Contract Dispute Resolution, Ed. Martin Fries/ Boris P. Paal, Smart Contracts, Tübingen 2019, s. 73-83.
• Kaulartz, Markus/Kreis, Falco, Smart Contract Dispute Resolution, in: Tom Braegelmann/Markus Kaulartz (Hrsg.), Rechtshandbuch Smart Contracts, München 2019, s. 249–263.
• Kreis, Falco, KI und ADR-Verfahren, Ed. Kaulartz/Braegelmann, Rechtshandbuch Artificial Intelligence und Machine Learning, München 2020, s. 633–650.
• Krüger, Wolfgang/Rauscher, Thomas, Ed. Münchener Kommentar zur Zivilprozessordnung mit Gerichtsverfassungsgesetz und Nebengesetzen, 6. Baskı, München 2022.
• Lenzen, Manuela, Künstliche Intelligenz, Was sie kann und was uns erwartet, München 2018.
• McCarthy, John/Minsky, Marvin/Rochester, Nathaniel/Shannon, Claude, A proposal for the Dartmouth Summer Research Project on Artificial Intelligence, http://jmc.stanford.edu/articles/dartmouth /dartmouth.pdf (E.T. 01.10.2024).
• Mittelstand-Digital Zentrum Fokus Mensch, Algorithmus, KI und die menschliche Intelligenz, https://www.digitalzentrum-fokusmensch.de/kos /WNetz?art=News.show&id=2231 (E.T. 01.10.2024).
• Mücahit Küçük, Çolpan, “Yapay Zekâ Tarafından Gerçekleştirilen İdari İşlemlerde Sorumluluk”, Başkent Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 10, S. 1, 2024, s. 169–215.
• Nickl, Afra, ChatGPT als Rechtsdienstleister? Praxistest: Rechtsberatende Leistung durch KI am Beispiel eines Softwarekaufvertrags, MMR 2023, s. 328-333.
• Nomer, Ergin, Devletler Hususi Hukuku, Yenilenmiş 23. Baskı, Beta Yayıncılık, İstanbul 2021.
• Okumuş, Nagehan, “Tahkimde Çevrimiçi Duruşma Yapılması”, Dijital Çağda Hukuk, Editörler, Kerem Batır, Cansu Atıcı Kabalak, Elif Çağla Yıldız, 1. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara 2023, s. 429–439.
• Önet, Nimet/Bayraktar, Özde, Yapay Zekâ ve Hukuk, Yapay Zekânın Hukuk ve Yargı Alanında Kullanılması Yöntemi ile Değerlendirme, 1. Baskı, Yetkin Yayınevi, Ankara 2024.
• Özel, Sibel/Erkan, Mustafa/Pürselin, Hatice Selin/Karaca, Hüseyin Akif, Milletlerarası Özel Hukuk, 3. Baskı, Onikilevha Yayıncılık, İstanbul 2024.
• Özkan, Işıl/Kavlak, Bengül, Yargıtay Kararları Işığında Milletlerarası Tahkim, 1. Baskı, Seçkin Yayınevi, Ankara 2024.
• Pieper, Fritz-Ulli, Künstliche Intelligenz: Im Spannungsfeld von Recht und Technik, InTeR 2018, s. 9–15.
• Queen Mary University/ White & Case, 2021 International Arbitration Survey: Adapting Arbitration to a Changing World, 2021, https://www.qmul.ac.uk/arbitration/research/2021-international-arbitration-survey/ (E.T. 01.10.2024).
• Rühl, Giesela, KI in der gerichtlichen Streitbeilegung, Ed. Kaulartz/Braegelmann, Rechtshandbuch Artificial Intelligence und Machine Learning, München 2020, s. 617-632.
• Russell, Stuart/Norvig, Peter, Artificial Intelligence, 4. Baskı, Harlow 2021.
• Sağlam, İlyas/Girgin, Emre, “Yapay Zekâ ve Sözleşme Dışı Kusursuz Sorumluluk”, Antalya Bilim Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 10, S. 19, 2022, s. 37–87.
• Şanlı, Cemal/Esen, Emre/Ataman-Figanmeşe, İnci, Milletlerarası Özel Hukuk, 11. Baskı, Beta Yayıncılık, İstanbul 2024.
• Sapan, Oğuzhan, Ceza Muhakemesinde Yapay Zekâ Kullanımı, 1. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara 2024.
• Schäfer, Erik, Informationstechnologie in Schiedsverfahren nach 2018 DIS-Schiedsgerichtsordnung – Hinweise zu Art. 27.4(i) und Anlage 3 lit. G 2018 DISSchiedsgerichtsordnung, SchiedsVZ 2019, s. 195–216.
• Schardt, Ramona, Neue Regelungen der DIS-Schiedsgerichtsordnung zur Steigerung der Verfahrenseffizienz, SchiedsVZ 2019, s. 28–35.
• Scherer, Maxi, Artificial Intelligence and Legal Decision-Making: The Wide Open?, J. Int. Arb. 2019, Vol. 36, No. 5, s. 539–574.
• Seyhan, Serkan, “Yapay Zekânın Hukuki Statüsünün Belirlenmesine Yönelik Bir İnceleme”, Fasikül Hukuk Dergisi, C. 12, S. 133, 2020, s. 6-22.
• Singil, Nesrin, “Yapay Zeka ve İnsan Hakları”, Public and Private International Law Bultein, C. 42, S. 1, 2022, s. 121–158.
• Specht, Philip, Die 50 wichtigsten Themen der Digitalisierung, München 2018.
• Turing, Alan, Computing Machinery and Intelligence, Mind 49 (1950), s. 433–460.
• Wagner, Jens, Legal Tech und Legal Robots: Der Wandel im Rechtsmarkt durch neue Technologien und Künstliche Intelligenzen, Wiesbaden 2020.
• Yantaç, Cavit/Falcıoğlu, Mete Özgür, “Yapay Zeka, İnsan ve Hukuk”, Beykent Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 6, S. 11, 2020, s. 31– 56.
• Yazar, Enes, “Uluslararası Hukukta Yapay Zeka Teknolojisi”, Uluslararası Yönetim Akademisi Dergisi, C. 6, S. 2, 2023, s. 537–553.
• Yenice Ceylan, Özge, “Yapay Zekanın Hukuki Statüsünün Değerlendirilmesi”, Anadolu Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 10, S. 1, 2024, s. 35–52.
• Yılmaz, İlay/Sözer, Can/Elver, Ecem, “Yapay Zekâ ile İlgili Güncel Düzenlemeler, Avrupa Birliği ve Amerika Birleşik Devletlerinde Alınan Aksiyonlar Işığında Bir Değerlendirme”, Adalet Dergisi, C. 48, S. 66, 2021, s. 445–469.
• Yücel, Gökçen, Yapay Zekâ Teknolojilerinin Kolluk Faaliyetinde Kullanımı, 1. Baskı, Ankara 2024.