TURKEY'S DYNAMICS OF ELECTRIC POWER INTENSITY: VAR ANALYSIS

Yıl 2021, Cilt: 3 Sayı: 2, 33 - 45, 31.12.2021

Ali İrfan Özeren , Sefa Özbek , Mustafa Naimoğlu

Öz

Turkey's total electricity consumption in 2019 compared to 1991. 402% electrical energy fossil fuel share used to produce 356% (coal 425% natural gas decreased oil 78% increased by 352%), the proportion of renewable energy% 468 (% hydro 292 and wind, solar, geothermal et al. increased by 49638%), and the share of biofuels and waste increased by 8540%. In addition, Turkey has carried out for 2019 realized 202.7 billion in imports about 74% as energy imports. Therefore, the difference from other studies of this work Turkey by electricity investigate the dynamic relationship on the electric power intensity of the energy source used in production. In doing so, Turkey's economy started using annual data for the 1990-2019 period in order to measure the factors determining the intensity of electric energy in Turkey, Vector Autoregression (VAR) analysis was performed. Coal, petroleum, natural gas, hydro, biofuel and waste variables were used in this analysis. Findings show that the electrical energy intensity is mostly affected by biofuels and waste, hydro and natural gas.

Anahtar Kelimeler

Energy Intensity, Renewable Energy, Non-Renewable Energy, VAR Analysis, Turkey

Türkiye'de Elektrik Enerjisi Yoğunluğunun Dinamikleri: VAR Analizi

Öz

Türkiye’ de 1991 yılına göre 2019 yılında toplam elektrik kullanımı %402, elektrik enerjisi üretiminde kullanılan fosil yakıt payı %356 (kömür %425, doğalgaz %352 artarken petrol %78 azalmış), yenilenebilir enerji payı %468 (hidro %292 ve rüzgâr, güneş, jeotermal vd. %49638 artmış), biyoyakıt ve atık payı ise %8540 artış göstermiştir. Ayrıca Türkiye 2019 yılı için gerçekleştirdiği 202.7 milyar dolarlık ithalatın yaklaşık %74’ ünü enerji ithalatı olarak gerçekleştirmiştir. Dolayısıyla bu çalışmanın diğer çalışmalardan farkı Türkiye’ de elektrik enerjisi üretiminde kullanılan enerji kaynaklarının elektrik enerjisi yoğunluğu üzerindeki dinamik ilişkisini araştırmaktır. Bunu yaparken Türkiye ekonomisine ait 1990-2019 dönemi yıllık veriler kullanılarak Türkiye’de elektrik enerjisi yoğunluğunu belirleyen faktörleri ölçmek adına, Vektör otoregresyon (VAR) analizi yapılmıştır. Söz konusu analizde kömür, petrol, doğalgaz, hidro, biyoyakıt ve atık değişkenler kullanılmıştır. Bulgular elektrik enerjisi yoğunluğunun en fazla biyoyakıt ve atık, hidro ve doğalgazdan etkilendiği elde edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Enerji Yoğunluğu, Yenilenebilir Enerji, Yenilenemez Enerji, VAR Analizi, Türkiye

Kaynakça

• ADAÇAY, F. R. (2014), Türkiye İçin Enerji ve Kalkınmada Perspektifler, Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6(2), 87-103.
• ADRİAN, C., DARNELL, A. (1990), Dictionary of Econometrics, England: Edward Elgar Publications.
• AĞIR, H., KAR, M. (2010), “Türkiye’de Elektrik Tüketimi ve Ekonomik Gelişmişlik Düzeyi İlişkisi: Yatay Kesit Analizi.” Sosyoekonomi, 6(12), 149-175.
• AĞIR, H., ÖZBEK, S. ve TÜRKMEN, S. (2020), “Türkiye’de Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Belirleyicileri: Ampirik Bir Tahmin”. Uluslararası Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 6(4), 39-48.
• AKPOLAT, A.G., ALTINTAŞ, N. (2013), “Enerji Tüketimi İle Reel Gsyih Arasındaki Eşbütünleşme ve Nedensellik İlişkisi: 1961-2010 Dönemi”, Bilgi Ekonomisi ve Yönetimi Dergisi, 8(2), 115-127.
• BİLİM, N. (2016), “Türkiye’nin elektrik enerjisi üretimindeki dışa bağımlılığın azaltılması için uygulanması gereken politikalar” Selçuk Üniversitesi Mühendislik, Bilim ve Teknoloji Dergisi, 4(2), 145-154.
• DİKMEN, A. Ç. (2019), “Türkiye'de Güneş ve Rüzgâr Enerjisinden Elektrik Üretiminin Sera Gazı Emisyonları ve Çevre Maliyetinin Azalmasına Katkıları”, Electronic Turkish Studies, 14(2), 275-293.
• DİNÇER, F. (2011), “Türkiye'de Güneş Enerjisinden Elektrik Üretimi Potansiyeli-Ekonomik Analizi ve AB Ülkeleri ile Karşılaştırmalı Değerlendirme”, Kahramanmaras Sutcu Imam University Journal of Engineering Sciences, 14(1), 8-17.
• DULKADİROĞLU, H. (2018), “Türkiye’de Elektrik Üretiminin Sera Gazi Emisyonlari Açisindan İncelenmesi”, Ömer Halisdemir Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, 7(1), 67-74.
• GENÇOĞLU, M. T. (2002), “Yenilenebilir enerji kaynaklarının Türkiye açısından önemi” Fırat Üniversitesi Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi, 14(2), 57-64.
• GRANGER, C.W.J., NEWBOLD, P. (1974), “Spurious Regressions in Econometrics, Journal of Econometrics, 2, 111-120.
• GUJARATİ, D. (1999), Temel Ekonometri, Literatür yayıncılık, (Çevirenler: Ümit ŞENESEN, Gülay Günlük ŞENESEN), İstanbul.
• GÜRLER, A. Z., BUDAK, D. B., AYYILDIZ, B. ve KAPLAN, U. E.(2020), Enerji Ekonomisi, Nobel Akademik Yayıncılık.
• INTERNATIONAL ENERGY AGENCY (IEA). (2021), Data and statistics, <www.iea.org>, 06/02/2020.
• KAPLUHAN, E. (2014), “Enerji Coğrafyası Açısından Bir İnceleme: Biyokütle Enerjisinin Dünyadaki ve Türkiye’deki Kullanım Durumu”, Marmara Coğrafya Dergisi, (30), 97-125.
• KARACA, O. (2017), “Türkiye’de Para ve Maliye Politikalarının Göreli Etkinliği: Var Analizi” Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 13(13), 227-240.
• KARAYILMAZLAR, S. SARAÇOĞLU, N., ÇABUK, Y. ve KURT R. (2011), “Biyokütlenin Türkiye’de enerji üretiminde değerlendirilmesi” Bartın Orman Fakültesi Dergisi, 13(19), 63-75.
• KEATING, J.W. (1990), “Identifying VAR Models under Rational Expectations”, Journal of Monetary Economics, 25, 453-476.
• KUMAR, V. LEONE, R. P. and GASKINS, J. N. (1995), “Aggregate and Disaggregate Sector Forecasting Using Consumer Confidence Measures”, International Journal of Forecasting, 11(3), 361-377.
• NAİMOGLU, M. (2021), “Fourier Yaklaşımıyla Yenilenebilir Enerji Tüketimi ve Enerji Kayıplarının Ekonomik Büyüme Üzerindeki Etkisi: Almanya Örneği”, Journal of Economics and Research, 2(1), 59-68.
• NAİMOGLU, M., AKAL, M. (2021), “Yükselen Ekonomilerde Enerji Etkinliğini Talep Yanlı Etkileyen Faktörler”, Sosyoekonomi, 29(49), 455-481.
• ÖZBEK, Ö., NAİMOGLU, M. (2021), “Enerji Verimliliğinin Dinamikleri: Var Analizi İle Türkiye Üzerine Ampirik Bir Tahmin. 19 Mayıs Sosyal Bilimler Dergisi, 2(2), 314-326.
• ÖZEN, A., ŞAŞMAZ, M. Ü., BAHTİYAR, E. (2015), “Türkiye'de Yeşil Ekonomi Açısından Yenilenebilir Bir Enerji Kaynağı: Rüzgâr Enerjisi”, Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 2015(1), 85-93.
• ÖZGEN, F.B., GÜLOĞLU, B. (2004), “Türkiye’de İç Borçların İktisadi Etkilerinin VAR Tekniğiyle Analizi”, METU Studies in Development, 31, 93-114.
• ÖZSOY, C. E. (2015), “Düşük karbon ekonomisi ve Türkiye’nin karbon ayak izi.” Hak İş Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi”, 4(9), 198-215.
• SAĞBAŞ, A., BAŞBUĞ, B. (2018), “Sürdürülebilir Kalkınma Ekseninde Enerji Verimliliği Uygulamaları: Türkiye Değerlendirmesi.” European Journal of Engineering and Applied Sciences, 1(2), 43-50.
• ŞENEL, M. C., ERDEM, K. O. Ç. (2015), “Dünyada ve Türkiye’de rüzgar enerjisi durumu-Genel değerlendirme.” Mühendis ve Makina, 56(663), 46-56.
• TARI, R. (2014), Ekonometri, Gözden geçirilmiş 9. Baskı, Umuttepe yayınları, No:32.
• TAŞKIN, E., YILMAZ, M. (2018), “Türkiye’de Elektrik Enerjisi Üretiminde Doğal Gazın Yeri ve Enerji Ekonomisi Açısından Önemi. In International Geography Symposium on The 30th Anniversary Of TUCAUM (ss.3-6).
• TOPAL, M., ARSLAN, E. I. (2008), “Biyokütle enerjisi ve Türkiye”, VII. Ulusal Temiz Enerji Sempozyumu, 17-19.
• TÜRKMEN, S. ÖZBEK, S. ve KARAKUŞ, M. (2018), “Türkiye’de Elektrik Tüketimi ve Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişki: Ampirik Bir Analiz”, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(2), 129-142.
• UYSAL, D., YILMAZ, K. ve TAŞ, T. (2015), “Enerji ithalatı ve Cari açık ilişkisi: Türkiye Örneği”, Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3(1), 63-78.
• WORLD BANK, (2021), World development indicators online database. <https://databank.worldbank.org/source/world-developmentindicators>, (Erişim Tarihi: 06 Şubat 2021).
• YILMAZ, M. (2012), “Türkiye’nin Enerji Potansiyeli Ve Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Açısından Önemi”, Ankara Üniversitesi Çevrebilimleri Dergisi, 4(2), 33-54.