Epilepsi Hastalarında Sağlıkta Kadercilik Anlayışı, Benlik Saygısı ve Yaşam Kalitesinin İncelenmesi

Yıl 2024, Cilt: 1 Sayı: 2 (Aralık), 1 - 14, 26.12.2024

Ayşe Gülşah Bahçebaşi Zülfünaz Özer

Öz

Bu çalışma, epilepsi hastalarında sağlık kaderciliği, öz saygı, yaşam kalitesi ve bu değişkenler arasındaki ilişkileri incelemek için yürütülmüştür. Tanımlayıcı ve kesitsel tipte olan bu araştırma Nisan-Aralık 2021 tarihleri arasında İstanbul’da bir Eğitim ve Araştırma Hastanesi Epilepsi polikliniğine gelen 210 hasta ile yürütüldü. Araştırma verileri, “Tanıtıcı Bilgi Formu”, “Sağlık Kaderciliği Ölçeği (SKÖ)”, “Rosenberg Benlik Saygısı Ölçeği (RBSÖ)” ve “Epilepside Yaşam Kalitesi Ölçeği QOLIE-31” ile yüz yüze görüşme yoluyla toplandı. HFS değeri ortalaması 49,8±17,32 ve RSES değeri ortalaması 1.96±0.53’dir. Hastaların %41,4’ünün yüksek benlik düzeyinde olduğu görüldü. QOLIE-31 toplam puan ortalaması 58,03±19,84, alt boyutları puan ortalaması Nöbet endişesi 51,42±31,18, Genel yaşam kalitesi 59,18±20,31, Emosyonel iyilik 56,57±21,46, Enerji/yorgunluk 51,98±21,85, Bilişsel fonksiyon 59,81±24,43, İlaçların etkisi 57,12±31,95, Sosyal fonksiyon 62,11±29,83’tür. Yüksek benlik saygısına sahip hastaların SKÖ puan ortalamalarının, orta benlik saygısına sahip hastalara göre düşük olması istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur. Yüksek benlik saygısına sahip hastaların QOLIE-31 ve alt boyutları puan ortalamalarının, orta benlik saygısına sahip hastalara göre yüksek olması istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur. Hastaların orta düzeyde kadercilik anlayışına sahip olduğu, benlik seviyelerinin ve yaşam kalitelerinin orta düzeyde olduğu saptandı.

Anahtar Kelimeler

Epilepsi, sağlık kaderciliği, benlik saygısı, yaşam kalitesi

Investigation of Health Fatalism, Self-Esteem, and Quality of Life in Epilepsy Patients

Öz

This study was conducted to examine health fatalism, self-esteem, quality of life, and the relationships among these variables in epilepsy patients. A descriptive and cross-sectional design with 210 patients admitted to the Epilepsy Outpatient Clinic of a Training and Research Hospital in Istanbul between April and December 2021. The research data were collected through face-to-face interviews with the “Personal Information Form”, “Health Fatalism Scale (HFS)”, “Rosenberg Self-Esteem Scale (RSES)” and “Quality of Life in Epilepsy Scale QOLIE-31”. HFS mean score was 49.8±17.32 and RSES mean score was 1.96±0.53. 41.4% had high self-esteem. QOLIE-31 total mean score was 58.03±19.84, and the scores from seizure anxiety, general quality of life, emotional well-being, energy/fatigue, cognitive function, effect of drugs and social function subscales were 51.42±31.18, 59.18±20.31, 56.57±21.46, 51.98±21.85, 59.81±24.43, 57.12±31.95 and 62.11±29.83, respectively. It is seen that the mean QOLIE-31 scores of patients with high self-esteem were lower than those of patients with moderate self-esteem at a statistically significant level. The mean QOLIE-31 and its sub-dimensions scores of patients with high self-esteem were higher than those of patients with moderate self-esteem at a statistically significant level. It was determined that the patients had a moderate level of fatalism, and their self-esteem and quality of life levels were moderate. Patients with a moderate level of self-esteem were more fatalistic and those with high self-esteem had higher quality of life.

Anahtar Kelimeler

Epilepsy, health fatalism, self-esteem, quality of life

Kaynakça

• Acaroğlu, G., & Yılmaz, E. (2016). Epilepsili Hastalarda İlaç Uyumunun Yaşam Kalitesine Etkisi. Epilepsi: Journal of the Turkish Epilepsi Society, 22(1), 17-25.
• Adjei, P., Akpalu, A., Laryea, R., Nkromah, K., Sottie, C., Ohene, S., & Osei, A. (2013). Beliefs on epilepsy in Northern Ghana. Epilepsy & Behavior, 29(2), 316-321.
• Akdemir, V. (2014). Dirençli Epilepsi Olgularında Yaşam Kalitesini Etkileyen Faktörler. (Yayınlanmamış Uzmanlık Tezi). Trakya Üniversitesi, Edirne.
• Akyol, T. (2018). Epilepsili Hastaların Hastalıklarına Dair Tutumlarının Ruhsal Sağlık ve Yaşam Kalitesine Etkisi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Celal Bayar Üniversitesi, Manisa.
• Alkhamees, H. A., Selai, C. E., & Shorvon, S. D. (2015). The beliefs among patients with epilepsy in Saudi Arabia about the causes and treatment of epilepsy and other aspects. Epilepsy & Behavior, 53, 135-139.
• Alptekin, Z, B. (2022). Epilepsi Hastalarının Epilepsi ile İlgili Bilgi, Davranış ve Yaşam Kalitesinin Değerlendirilmesi. (Yayınlanmamış Uzmanlık Tezi). Sağlık Bilimleri Üniversitesi, Adana.
• Balal, M., Demir, T., Aslan, K., & Bozdemir, H. (2017). The determination of epilepsy prevalance in Adana City Center and relationship with sociodemographical factors. Turkish Journal of Family Medicine and Primary Care, 11(1), 20-28.
• Baykan, B., Bebek, N., Gürses, C., & Gökyiğit, A. E. (2011). Nöroloji. Öğe, A. E., Baykan, B., & Bahar, Z. S. (Editörler). İstanbul: Nobel Tıp Kitapevleri.
• Birbeck, G. L., & Kalichi, E. M. (2004). Epilepsy prevalence in rural Zambia: a door‐to‐door survey. Tropical Medicine & International Health, 9(1), 92-95.
• Bobov, G., & Çapık, C. (2020). The reliability and validity of the religious health fatalism scale in Turkish language. Journal of Religion and Health, 59(2), 1080-1095.
• Chew, J., Haase, A. M., & Carpenter, J. (2017). Individual and family factors associated with self-esteem in young people with epilepsy: A multiple mediation analysis. Epilepsy & Behavior, 66, 19-26.
• Coşar, D. A. (2016). Epilepsili Hastalarda Yaşam Kalitesi ve Etkileyen Faktörlerin İncelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Crocker, J., & Park, L. E. (2004). The costly pursuit of self-esteem. Psychological Bulletin, 130(3): 392. Çetin, B. (2013). Epilepsi Hastası Çocuklarda Ketojenik Diyetin Epileptik Nöbet Sayısı Üzerine Etkisinin Araştırılması. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Çuhadaroğlu, F. (1986). Adolesanlarda Benlik Saygısı. (Uzmanlık Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Dayapoğlu, N., Ayyıldız, N. İ., & Şeker, D. (2021). Determination of health fatalism and the factors affecting health fatalism in patients with epilepsy in the North of Turkey. Epilepsy & Behavior, 115, 107641.
• Türk Nöroloji Derneği (TND, 2021). Epilepsi Tanı ve Tedavi Rehberi. Erişim Adresi: https://www.noroloji.org.tr/TNDData/Uploads/files/epilepsi-tani-ve-tedavi-rehberi.pdf (Erişim tarihi: 11.11.2022).
• Erdem, B. (2014). Antiepileptik İlaç Kullanan Epilepsili Erkek Bireylerde Cinsel İşlev Bozukluğu ve SF-36 ile Yaşam Kalitesinin Değerlendirilmesi. (Yayınlanmamış Uzmanlık Tezi). Ankara.
• Erdoğan, B. (2021). Roy Adaptasyon Modeline göre epilepsi tanılı hastanın hemşirelik bakımı. ERÜ Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 8(2), 59-68.
• Eşkazan, E. (2008). Tarihte Epilepsi ve Epileptolojinin Kısa Tarihçesi, Epilepsi. Yeni, S. N., Bora, İ., & Gürses, C. (Editörler). İstanbul: Nobel Tıp Kitapevleri.
• Franklin, M. D., Schlundt, D. G., & Wallston, K. A. (2008). Development and validation of a religious health fatalism measure for the African-American faith community. Journal of Health Psychology, 13(3), 323-335.
• Gauffin, H., Landtblom, A. M., & Räty, L. (2010). Self-esteem and sense of coherence in young people with uncomplicated epilepsy: A 5-year follow-up. Epilepsy & Behavior, 17(4), 520-524.
• Geng, J., Wang, Y., Wang, P., Zeng, P., & Lei, L. (2022). Gender differences between cyberbullying victimization and meaning in life: Roles of fatalism and self-concept clarity. Journal of Interpersonal Violence, 37(19-20), 17157-17181.
• Görgülü, Ü., & Fesci, H. (2011). Epilepsi ile yaşam: Epilepsinin psikososyal etkileri. Göztepe Tıp Dergisi, 26(1), 27-32.
• Guekht, A. B., Mitrokhina, T. V., Lebedeva, A. V., Dzugaeva, F. K., Milchakova, L. E., Lokshina, O. B., ... & Gusev, E. I. (2007). Factors influencing on quality of life in people with epilepsy. Seizure, 16(2), 128-133.
• Ismail, H., Wright, J., Rhodes, P., & Small, N. (2005). Religious beliefs about causes and treatment of epilepsy. British Journal of General Practice, 55(510), 26-31.
• Kabay, S. C., Çetiner, M., Ali, A., & Doğan, N. (2014). Epilepside yaşam kalitesi ve ölçümü. Türk Nöroloji Dergisi, 20(1), 72-76.
• Kılıçarslan, S., & Sanberk, İ. (2016). The study of the relationship between the self esteem, body mass ındex and life quality of adolescents Ergen bireylerin benlik saygısı, beden kitle indeksi ve yaşam kalitesi ilişkisinin incelenmesi. Journal of Human Sciences, 13(2), 3211-3220.
• Lee-Flynn, S. C., Pomaki, G., DeLongis, A., Biesanz, J. C., & Puterman, E. (2011). Daily cognitive appraisals, daily affect, and long-term depressive symptoms: The role of self-esteem and self-concept clarity in the stress process. Personality and Social Psychology Bulletin, 37(2), 255-268.
• Mlinar, S., Rener Primec, Z., & Petek, D. (2021). Psychosocial Factors in the Experience of Epilepsy: A Qualitative Analysis of Narratives. Behavioural Neurology, 2021, 9976110.
• Mehvari Habibabadi, J., Naghibi, N., Falahatian, M., & Izadi, M. (2018). The relationship between perceived social support and self-esteem in patients with epilepsy. Caspian Journal of Neurological Sciences, 4(4), 137-143.
• Melikyan, E., Guekht, A., Milchakova, L., Lebedeva, A., Gusev, E., & Bondareva, I. (2012). Health-related quality of life in Russian adults with epilepsy: The effect of socio-demographic and clinical factors. Epilepsy & Behavior, 25(4), 670-675.
• Mollaoğlu, M., Durna, Z., & Eşkazan, E. (2001). Epilepsili hastaların yaşam kalitesinin QOLIE-89 (Epilepside yaşam kalitesi ölçeği) ile değerlendirilmesi. Epilepsi, 7(3), 73-80.
• Mollaoğlu, M., Durna, Z., Bolayır, E. (2015). Türkiye’deki Epilepsili Hastalarda Yaşam Kalitesi Ölçeği’nin (QOLIE-31) Geçerlik ve Güvenirliği. Nöropsikiyatri Arşivi, 52(3), 289-295.
• Mula, M., & Sander, J. W. (2016). Psychosocial aspects of epilepsy: a wider approach. BJPsych Open, 2(4), 270–274.
• Nageeb, S., Vu, M., Malik, S., Quinn, M. T., Cursio, J., & Padela, A. I. (2018). Adapting a religious health fatalism measure for use in Muslim populations. Plos One, 13(11), 1-12.
• Oturbay, H. D. (2022). Epilepsi Cerrahisi Öncesi ve Sonrasında Hastaların Yaşam Kalitelerinin Değerlendirilmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Yeditepe Üniversitesi, İstanbul.
• Özbek, O., & Gürdere, M. B. (2020). A review on the synthesis and applications of molecules as anticonvulsant drug agent candidates. Medicinal Chemistry Research, 29(9), 1553-1578.
• Rabiei, L., Lotfizadeh, M., Karimi, Z., & Masoudi, R. (2022). The effects of self-management education and support on self-efficacy, self-esteem, and quality of life among patients with epilepsy. Seizure, 102, 96-104.
• Ramirez, A. S., & Carmona, K. A. (2018). Beyond fatalism: Information overload as a mechanism to understand health disparities. Social Science & Medicine, 219, 11-18.
• Rani, A., & Thomas, P. T. (2019). Parental knowledge, attitude, and perception about epilepsy and sociocultural barriers to treatment. Journal of Epilepsy Research, 9(1), 65-75.
• Reidpath, D. D., Chan, K. Y., Gifford, S. M., & Allotey, P. (2005). ‘He hath the French pox’: stigma, social value and social exclusion. Sociology of Health & Illness, 27(4), 468-489.
• Rosenberg, M. (1965). Society and the Adolescent Self-Image. Princeton, NJ: Princeton University Press.
• Saadi, A., Patenaude, B., Mateen, F. J. (2016). Quality of life in epilepsy—31 inventory (QOLIE-31) scores: A global comparison. Epilepsy & Behavior, 65, 13-17.
• Samatra, D. P. G. P. (2019). Balinese traditional beliefs and epilepsy. Bali Medical Journal, 8(1), 255-258.
• Serin, Y. (2019). Epilepsi Hastalarında Algılanan Damgalama ve Benlik Saygısı İlişkisi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Düzce Üniversitesi, Düzce.
• Siqueira, N. F., Guerreiro, M. M., & Souza, E. A. P. D. (2011). Self-esteem, social support perception and seizure controllability perception in adolescents with epilepsy. Arquivos de Neuro-Psiquiatria, 69, 770-774.
• Sobol, M., Przepiórka, A., Meisner, M., & Kuppens, P. (2022). Destiny or control of one’s future? Fatalistic time perspective and self-esteem in extraverts and introverts. The Journal of General Psychology, 149(4), 443-455.
• Suurmeijer, T. P., Reuvekamp, M. F., & Aldenkamp, B. P. (2001). Social Functioning, Psychological Functioning, and Quality of Life in Epilepsy. Epilepsia, 42(9), 1160-1168.
• Tavares, D. M. D. S., Matias, T. G. C., Ferreira, P. C. D. S., Pegorari, M. S., Nascimento, J. S., & de Paiva, M. M. (2016). Quality of life and self-esteem among the elderly in the community. Ciencia & Saude Coletiva, 21(11), 3557-3564.
• Turki, M., Bouchhima, I., Halouani, N., Turki, E., Bouzidi, N., Dammak, M., ... & Mhiri, C. (2016). Epilepsy and self-esteem. European Psychiatry, 33(S1), 384-385.
• Üçer, H., Sucaklı, M. H., Çelik, M., & Keten, H. S. S. (2016). İlkokul öğretmenlerinin epilepsi konusunda bilgi, tutum ve davranışları. Cukurova Medical Journal, 41(3), 491-495.
• WHO (2022). Epilepsy. Erişim Adresi: https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/epilepsy (Erişim tarihi: 24.06.2022).
• Yeni, K., Tulek, Z., Simsek, O. F., & Bebek, N. (2018). Relationships between knowledge, attitudes, stigma, anxiety and depression, and quality of life in epilepsy: A structural equation modeling. Epilepsy & Behavior, 85, 212-217.
• Zuo, B., Zhang, X., Wen, F. F., & Zhao, Y. (2020). The influence of stressful life events on depression among Chinese university students: Multiple mediating roles of fatalism and core self-evaluations. Journal of Affective Disorders, 260, 84-90.