The Effect of Aspect On Glaciation: A case Study of Eastern Black Sea Mountains (Turkey)

Yıl 2018, Cilt: 27 Sayı: 1, 35 - 54, 28.06.2018

Reşat Geçen , Vedat Toprak Saadettin Tonbul

Öz

Glaciation directly depends on climate changing
that developed and spread during colder temperature period and shrunk during
warmer period. However this changing is not uniform everywhere on earth. Beside
climate properties several other conditions have effect on glaciation such as;
latitude, elevation, aspect, continentality, slope, humidity etc. Especially
throughout mid-latitudes the aspect becomes more important effect on
development of glaciation. Because of its location Turkey has been influenced
by glaciers in Pleistocene era, and many glacial landscapes have been formed
throughout the country during this period.

The aim of this study is to investigate the
glaciated area in the Eastern Black Sea Mountain range using Geographic
Information System (GIS) technologies in order to map and evaluate several
features associated with glaciers. In addition depend on aspect effect the
changes on glaciated area, number and distribution of glacial landscapes on
different flanks of Eastern Black Sea Mountain Range is examined. Therefore the
effect of aspect on glaciation is tried to be explained.

The glacial shapes determined in investigation area
show different properties depending on their locations. Generally on northern
side the landscapes are more widespread than the southern. 19 of 30 main
valleys, 49 of 63 tributary valleys, 820 of 1222 cirques and 431 of 685 glacial
lakes are located on northern side of the mountain chain. 

Anahtar Kelimeler

Glaciation, Eastern Black Sea Mountain, aspect, GIS

THE EFFECT OF ASPECT ON GLACIATION: A CASE STUDY OF EASTERN BLACK SEA MOUNTAINS (TURKEY)

Öz

Buzullar doğrudan
iklim değişikliğine bağlı olup, soğuk dönemlerde gelişir ve yayılır, sıcak
dönemlerde ise çekilir. Ancak bu değişim yeryüzünde her yerde aynı şekilde
değildir. İklim özellikleri yanısıra enlem, yükselti, bakı, karasallık, eğim,
nemlilik gibi faktörler de etkilidir. Özellikle orta enlemlerde bakı faktörü
buzullaşma üzerinde önemli etkiye sahiptir. Türkiye bulunduğu konum itibariyle
Pleyistosen’de buzullaşmaya önemli ölçüde maruz kalmış ve bu dönemde ülkenin
farklı yerlerinde birçok buzul şekli oluşmuştur.

Bu çalışmanın temel
amacı Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) teknolojisi kullanarak Doğu Karadeniz
Dağları’nda buzullaşmaya maruz kalan sahaları incelemek ve oluşmuş buzul
şekilleri tespit edip haritalamaktır. Ayrıca bakı etkisine bağlı olarak Doğu
Karadeniz Dağları’nın farklı yamaçlarında meydana gelen şekil sayıları ve
dağılışlarını incelemektir. Böylece bakının buzullaşma üzerinde etkisini
açıklamaya çalışmaktır.

Çalışma sahasında
tespit edilen buzul şekilleri konumları itibariyle farklı sayı ve özelliklere
sahiptir. Genel anlamda kuzey yamaçta buzul şekilleri güney yamaca göre daha
fazla yayılış göstermektedir. 30 ana buzul vadisinin 19’u, 63 tali buzul
vadisinin 49’u, 1222 sirkin 820’si ve 685 buzul gölünün 431’i kuzey yamaçta yer
almaktadır.

Anahtar Kelimeler

Buzullaşma, Doğu Karadeniz Dağları, bakı, CBS

Kaynakça

• Atalay, İ. 1984. Mescit Dağı’nın glasyal morfolojisi. Ege Coğrafya Dergisi: 2, s. 129-138, İzmir.
• Blumenthal, M. M. 1956. Die Vergletscherung des Ararat (Nordöstliche Türkei) (The glaciation of Mount Ararat [northeastern Turkey]). Geographica Helvetica, 11: 263-264.
• Blumenthal, M. M., 1958. Vom Agrı Dag (Ararat) zum Kaçkar Dag. Bergfahrten in nordost anatolischen Glenzlanden (From Mount Ararat to Mount Kaçkar Mountain trip in the frontier region of northeastern Anatolia). Die Alpen, 34 : 125-137.
• Çiner, A. 2003. Türkiye’nin güncel buzulları ve Geç Kuvaterner buzul çökelleri. Türkiye Jeoloji Bülteni, Cilt: 46, Sayı:1.
• Doğu, A. F., Somuncu, M., Çiçek, İ., Tunçel, H., Gürgen, G. 1993. Kaçkar Dağlar’ında buzul şekilleri, yaylalar ve turizm. A.Ü. Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, Sayı.2, s.157-184, Ankara.
• Doğu, A.F., Çiçek, İ., Gürgen, G., Tunçel, H.,Somuncu, M. 1994. Göller (Hunut) Dağı’nda buzul şekilleri, yaylalar ve turizm. A.Ü. Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, Sayı. 3, s. 193-218, Ankara.
• Doğu, A.F., Çiçek, İ., Gürgen,G.,Tunçel, H. 1996. Üçdoruk (Verçenik) Dağı’nda buzul şekilleri, yaylalar ve turizm. A.Ü. Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, Sayı.5, s. 29-52, Ankara.
• Doğu, A.F., Çiçek,İ., Gürcan, G., Tunçel, H. 1997. Bulut-Altıparmak Dağlar’ında buzul şekilleri (Doğu Karadeniz Bölümü). A.Ü. Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, Sayı. 6, s. 63-91, Ankara.
• Doğu, A.F., Çiçek, İ., Gürgen, G. 2000. Demirkapı Dağı ve Uzungöl çevresinin jeomorfolojisi. Cumhuriyetin 75. Yıl Dönümü, Yer Bilimleri ve Madencilik Kongresi Bildiriler Kitabı I, s. 387-399, Ankara.
• Emre, Ö., Güner, Y. 1983. Erciyes Dağı’nda Pleistosen buzullaşması ve volkanizma ile ilişkisi. 37. Türkiye Jeoloji Bilimsel ve Teknik Kurultayı Bildiri Özleri, s. 151-153, Ankara.
• Erinç, S. 1945. Doğu Karadeniz Dağlar’ında Buzul Morfolojisi Araştırmaları. İ.Ü. Ed. Fak. Yay. Coğ. Enstitüsü, Doktora Tez. Seri.1, İstanbul.
• Erinç, S. 1949. Kaçkar Dağı grubunda Diluvial ve bugünkü glasyasyon. İ.Ü. Fen Fakültesi Mecmuası B:14, No..3, s. 243-245, İstanbul.
• Erinç, S. 1951. Glasyal ve Postglasyal safhada Erciyes glasiyeri. İ.Ü. Coğrafya Enstitüsü. Dergisi 1, s. 82-90, İstanbul.
• Erinç, S. 1952. The Present glaciation of Turkey. General Assembly and Seventeenth International Congress of the International Geographical Union, 8th Proceedings. Washington, D.C., August 8-15, p. 326-330.
• Erinç, S. 2001. Jeomorfoloji II (3.Baskı). D.E.R Yayınları, İstanbul.
• Kurter, A. 1991. Glaciers of Middle East and Africa – Glaciers of Turkey, p. 1-30. In R.S. Williams et J.G. Ferrigno, éd., Satellite Image Atlas of Glaciers of the World. United States Geological Survey, Professional Paper 1386-G-1,Washington, D.C., 70 p.
• Kurter, A. Sungur, K. 1980. Present glaciation in Turkey, in World Glacier Inventory, Proceedings of the Workshop at Riederalp, Switzerland, 17-22 September, 1978: International Association of Hydrological Sciences, Publication 126, p. 155-160.
• Messerli, B. 1967. Die eiszeitliche und die gegenwärtige Vergletscherung in Mittelmeerraum (The Pleistocene and the Holocene glaciation in theMediterranean region). Geographica Helvetica, 22 : 105-228.
• Sarıkaya, M. A. 2011. Türkiye’nin Güncel Buzulları, Fiziki Coğrafya Kurumları: Sistematik ve Bölgesel, Türk Coğrafya Kurumu Yayınları, Sayı 6: 527-544, İstanbul.
• Sarıkaya, M. A. Çiner, A. Zreda, M. 2003. Erciyes Volkanı Geç Kuvaterner buzul çökelleri (Late Quaternary glacial deposits of the Erciyes Volcano). Yerbilimleri, 27 : 59-74.
• Yavaşlı, D., D. Ölgen, K. 2008. Assesing the variation of recent glaciers in Buzul (Cilo) Mountain Remote Sensing and Meteorological Data. International Conference on Geographic Information Systems (ICGIS), 2-5 July, s:163-170, Istanbul.