The Impacts of University on Population Growth and Inter Provincial Migrations: The Case of Çanakkale

Yıl 2018, Cilt: 27 Sayı: 2, 149 - 166, 24.12.2018

Şevket Işık

Öz

Particularly after 1990 due to the increase in the
number of universities in Turkey, the number of students in higher education
has increased. For this reason, "education" has become an important
cause of migration especially in population movements between provinces. This
situation caused significant changes in both the migration data and urban
populations as well as in the economic structure of the urban centers where the
universities were located.

The aim of this study is to investigate the effects
of Çanakkale Onsekiz Mart University, which was founded in 1992, on the net
migration and net migration rates of Çanakkale. Another aim of the study is to
determine which changes have occured in the geographical distribution of net
migrations in Çanakkale. In the study, migration data based on permanent
residence change were used for 1975-2000, and for after 2008 Address Based
Population Registration System (ABPRS) migration data were used.

Today, Çanakkale Onsekiz Mart University, which has
more than 50 thousand students, has created a rapid population increase in the
province center since its foundation in 1992, and has transformed Çanakkale
from an emigration to immigration province. 
In the province of Çanakkale, while the population growth rate declined
between 1975-1990, it has increased continuously since 1990. The net migration
rate, which was around -5 per thousand before 1990, increased to 27.4 per
thousand in the period 1995-2000, to 29.7 per thousand in 2008-2012 period and
to 50.5 per thousand in 2013-2017 period. These data indicate that Çanakkale
recorded significant increases in both emigration and immigration after 1990
when the University was established. The net migration balance, which is
negative for the province, turned positive with big differences.

This process has resulted in dramatic changes in
the geographical distribution of the net migration of Çanakkale. The province
of Çanakkale has lost its population to the Aegean Region especially to the
Marmara Region until 1990 and after 1995 it has received a net migration from
all regions of Turkey. Most of these migrations are from the provinces of
Marmara Region, especially with the effects of Istanbul province.

Anahtar Kelimeler

University, population growth, urbanization, internal migration, Çanakkale

ÜNİVERSİTENİN NÜFUS ARTIŞI VE İLLER ARASI GÖÇLER ÜZERİNE ETKİLERİ: ÇANAKKALE ÖRNEĞİ

Öz

Türkiye’de özellikle 1990’dan sonra yaşanan
üniversiteleşme süreci, bu kurumlarda öğrenim gören öğrenci sayısını arttırmış
ve “eğitim” önemli bir göç nedeni haline gelmiştir. Bu durum, bir yandan
üniversitelerin bulundukları merkezlerin ekonomik yapısında; bir yandan da hem
göç hareketleri hem de kent nüfuslarında önemli değişimler yaratmıştır.

Bu çalışmanın amacı, 1992’de kurulan Çanakkale
Onsekiz Mart Üniversitesi’nin, Çanakkale’nin özellikle net göç miktarı ile net
göç hızları üzerindeki etkilerini araştırmak ve net göç hızları açısından ülke
içindeki konumunda meydana gelen değişimleri ortaya koymaktır. Çalışmanın başka
bir amacı da, Çanakkale ilinde net göçlerin coğrafi dağılışında hangi
değişimlerin oluştuğunu belirlemektir. Çalışmada 1975-2000 yılları arasında
daimi ikametgâh değişimine dayalı göç verileri kullanılırken, 2008 sonrası için
Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) göç verileri kullanılmıştır.

Günümüzde 50 binin üzerinde öğrenciye ev sahipliği
yapan Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, kurulduğu 1992 yılından itibaren,
hem il merkezinde hızlı bir nüfus artışı yaratmış, hem de Çanakkale’yi göç
veren bir ilden göç alan bir ile dönüştürmüştür. 1975-1990 yılları arasında il
merkezindeki nüfus artış hızı gerilerken, 1990’dan günümüze kadar sürekli
olarak yükselmiştir. 1990 öncesinde ‰ -5 civarında olan net göç hızı, 1995-2000
döneminde ‰ 27,4’e yükselirken; 2008-2012 döneminde ‰ 29,7, 2013-2017 döneminde
ise ‰ 50,5’e ulaşmıştır. Bu veriler, Çanakkale’nin üniversitenin kurulduğu 1990
sonrasında ilin negatif olan net göç bilançosunun, büyük farklarla pozitife
döndüğünü göstermektedir.

Bu süreç, ilin net göçlerinin coğrafi boyutunda da
çarpıcı değişimler yaratmıştır. Çanakkale ili 1990’a kadar, Marmara Bölgesi
başta olmak üzere Ege Bölgesi’ne göç verirken, 1995’ten sonra, tüm bölgelerden
net olarak göç almıştır. Aldığı bu göçlerin büyük kısmı da İstanbul ilinin
etkisiyle Marmara Bölgesi’nden kaynaklanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Üniversite, nüfus artışı, kentleşme, iç göçler, Çanakkale

Kaynakça

• Ada, Ş., Bilgili, A.S. 2008. ‘Üniversitenin şehrin sosyo-ekonomik kalkınmasına etkisi: Atatürk Üniversitesi örneği’. Dokuz Eylül Üniversitesi 2. Ulusal İktisat Kongresi, 20-22 Şubat 2008. İzmir.
• Akarca, A.T., Tansel, A. 2012. Southwest as the new internal migration destination in Turkey. Discussion Paper series, Forschungsinstitut zur Zukunft der Arbeit, No. 6627, Institute for the Study of Labor (IZA), Bonn.
• Akarca, A.T., Tansel, A. 2017. Tourism-driven migration to southwestern Turkey. Boğaziçi Journal Review of Social, Economic and Administrative Studies, 31(1), 23-42.
• Akengin, H., Kaykı, A. 2013. Şehirleşme üniversite ilişkisine bir örnek: Gazimağusa. Marmara Coğrafya Dergisi, 28, 501-525.
• Atik, H. 1999. Üniversitelerin yerel ekonomiye katkıları: Teori ve Erciyes Üniversitesi üzerinde bir uygulama. Erciyes Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, 15, 99-110.
• Avcı, S. 1993. Türkiye’de şehir ve şehirli nüfusun dağılışı 1927-1990. Türk Coğrafya Dergisi, 28, 248-269.
• Blackwell, M., Cobb, S., Weinberg, D. 2002. The economic impact of educational institutions: Issues and methodology. Economic Development Quarterly, 16, 88-95.
• Brown, K.H., Heaney, M.T. 1997. A note on measuring the impact of institutions of higher education. Research in Higher Education, 38(2), 229-240.
• Brownrigg, M. 1973. The economic impact of a new university. Scottish Journal of Political Economy, Vol. XX, No. 2, June, 123-139.
• Caffry, J., Isaacs, H.H. 1971. Estimating the impact of a college or university on the local economy. Washington, DC: American Council on Education.
• Carroll, M.C., Smith, B.W. 2006. Estimating the economic impact of universities: The case of Bowling Green State University, The Industrial Geographer, 3(2), p. 1-12.
• Cerit, S. 1986. Türkiye’de iller arası göçler (1950-1980). Nüfus Bilim Dergisi, 8, 81-103.
• Çalışkan, Ş. 2010. Üniversite öğrencilerinin harcamalarının kent ekonomisine katkısı (Uşak Üniversitesi örneği). Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 9(31), 169-179.
• Çalışkan V., Sarış F. 2008. Çanakkale Şehrinde Üniversite-Konut İlişkisi. Doğu Coğrafya Dergisi, 13(20), 215-237.
• Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Öğrenci İşleri Daire Başkanlığı: http://ogrenciisleri.comu.edu.tr/istatistikler/yillara-gore-ogrenci-sayilari.html) (Erişim: 8.9.2018)
• Çayın, M., Özer, H. 2015. Üniversitelerin il ekonomisine katkısı ve öğrencilerin tüketim yapısı: Muş Alparslan Üniversitesi örneği. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2, 131-147.
• Çınar, R., Emsen, Ö. S. 2001. Eğitim ve iktisadi gelişme: Atatürk Üniversitesi'nin Erzurum il ekonomisi ve sosyal yapısı üzerindeki etkileri. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 15(1-2), 91-104.
• Dalğar H., Tunç, H., Kaya, M. 2009. Bölgesel kalkınmada yükseköğretim kurumlarının rolü ve Bucak örneği. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1, 39-50.
• Demireli, C., Taşkın, E. 2013. Üniversite öğrencilerinin bulundukları şehre ekonomik katkıları: Kütahya il merkezi örneği. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 37, 321-328.
• DİE, 1985. Daimi İkametgâha Göre İç Göçler 1980, Ankara: DİE Yay. No: 1124.
• DİE, 1989. Daimi İkametgâha Göre İç Göçler 1985. Ankara: DİE Yay. No: 1381.
• Doğramacı, İ. 1988. Kasım 1981-Kasım 1988 Döneminde Yükseköğretimdeki Gelişmeler. YÖK, Ankara.
• Drucker J., Goldstein H. 2007. Assessing the regional economic development impacts of universities: A review of current approaches. International Regional Science Review 30(1), 20-46.
• Elliott, D. S., Levin, S. L., Meisel, J. B. 1988. Measuring the economic impact of institutions of higher education. Research in Higher Education, 28(1), 17-33.
• Erkekoğlu, H. 2000. Bölge üniversitelerinin yerel ekonomiye katkıları: Sivas Cumhuriyet Üniversitesi örneği. Erciyes Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, 16, 203- 210.
• Felsentein D. 1996. The University in the Metropolitan Arena: Impacts and Public Policy Implications. Urban Studies, 33(9), 1565-1580.
• Gedik, A. 1997. İnternal migration in Turkey, 1965-1985: Test of conglifting findings in the literatüre. Review of urban & regional development studies, 9, 170-179.
• Goldstein H., Drucker J. 2006. The Economic development impacts of universities on regions: Do size and distance matter?. Economic Development Quarterly, 20(1), 22-43.
• Görkemli, H. N. 2009. Selçuk Üniversitesi'nin Konya kent ekonomisine etkileri. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22, 169-186.
• Huggins, R., Cooke, P. 1997. The economic impact of Cardiff University: innovation, learning and job generation. GeoJournal 41(4), 325–337.
• Işık, Ş. 2005. Türkiye'de kentleşme ve kentleşme modelleri. Ege Coğrafya Dergisi, 14(1-2), 57-71.
• Işık, Ş. 2008a. Türkiye’de Üniversitelerin Kentlerin Gelişimi ve Ekonomik Yapısı Üzerine Etkileri: Çanakkale Onsekizmart Üniversitesi Örneği. Ege Üniversitesi Basımevi.
• Işık, Ş. 2008b. Türkiye’de üniversitelerin kentleşme üzerine etkileri. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(10), 159-181.
• Işık, Ş. 2009. Türkiye’de eğitim amaçlı göçler. Coğrafi Bilimler Dergisi, 7(1), 27-37.
• Işık, Ş., Zoğal, V. 2017. Turizm kentleşmesi kavramı: Antalya Örneği. Ege Coğrafya Dergisi, 26(2), 71-94.
• İçduygu, A., Sirkeci, İ. 1999. ‘Cumhuriyet Dönemi Türkiye'sinde göç hareketleri’, 75 Yılda Köylerden Şehirlere, Tarih Vakfı Yayınları, İstanbul.
• Kahraman, S.Ö. 2006. Çanakkale’de demografik geçiş dönemleri, nüfus hareketleri ve gelecek projeksiyonlar. Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, 4, 141-161.
• Karataş, M. 2002. Üniversitelerin sosyo-ekonomik gelişmede rolü ve önemi (Muğla Üniversitesi örneği). (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Muğla Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Muğla.
• Kaya, G. 2014. Adıyaman Üniversitesinin kentsel mekân ve sosyal çevre üzerindeki etkisi (Altınşehir mahallesindeki haneler ve işletmeler üzerine bir inceleme). Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(16), 231-259.
• Kocaman, T. 2008. Türkiye’de İç Göçler ve Göç Edenlerin Nitelikleri (1965-2000). DPT. Ankara
• Korkmaz, Ö. 2015. Üniversite öğrencilerinin harcamalarının il ekonomisine katkısı: Bayburt Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi öğrencileri üzerine bir analiz. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 29(2), 233-250.
• Martin, F. 1998. The economic impact of Canadian University R&D. Research Policy, 27, 677-687.
• ÖSYM 2001-2002 Öğretim Yılı Yükseköğretim İstatistikleri http://www.osym.gov.tr/Eklenti/3823,1ogrencisayilariozettablosupdf.pdf?0 (Erişim: 5.7.2018)
• ÖSYM 2005-2006 Öğretim Yılı Yükseköğretim İstatistikleri http://www.osym.gov.tr/Eklenti/3959,1ogrencisaypdf.pdf?0 (Erişim: 5.7.2018)
• ÖSYM 2010-2011 Öğretim Yılı Yükseköğretim İstatistikleri http://www.osym.gov.tr/Eklenti/4548,1ogrencisayozettablosupdf.pdf?0 (Erişim: 5.7.2018)
• Özgür, E. M. 1998. Türkiye Nüfus Coğrafyası. Ankara.
• Özgür, E.M. 2003. XXI. Yüzyılın başında Türkiye nüfusu. Coğrafi Bilimler Dergisi, 1(1), 43-53.
• Öztürk, S., Torun, İ., Özkök, Y. 2011. Anadolu’da kurulan üniversitelerin illerin sosyo-ekonomik yapılarına katkıları. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(8), 145-158.
• Peker, M. 1999. ‘Türkiye’de iç göçün değişen yapısı’. 75 Yılda Köylerden Şehirlere. Tarih Vakfı Yayınları, s. 295-304.
• Sargın, S. 2006. Şehirleşme-Üniversiteler: Üniversitelerin Şehirleşmeye Etkileri. Fakülte Kitabevi Yayınları.
• Savaş Yavuzçehre, P. 2016. Üniversitelerin kentlerine etkileri: Denizli Pamukkale Üniversitesi örneği. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21(1), 235-250.
• Selçuk, G., Başar, S. 2012. Kafkas Üniversitesi öğrencilerinin harcamalarının Kars ili ekonomisine katkısı. Kafkas Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 3(4), 89-106.
• Siegfried, J.J., Sanderson, A.R., Mchenry, P. 2007. The economic impact of colleges and universities. Economics of Education Review, 26, 546-558.
• Soysal, A., Bakan, S., Özçalıcı, M., Kaymaz, Y., Söylemez, C. 2012. Kilis 7 Aralık Üniversitesi öğrencilerinin Kilis ekonomisine katkısı: 2011-2012 Eğitim-Öğretim Yılı Örneği. Selçuk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 24, 261-276.
• Steinacker, A. 2005. The Economic Effect of Urban Colleges on their Surrounding Communities. Urban Studies, 42(7), 1161-1175.
• Stillwell, J., Bell, M., Blake, M, Williams O.D., Rees, P. 2000. Net migration and migration effectiveness: A comparison between Australia and the United Kingdom 1976-1996. Journal of Population Research 17(1),17-38.
• Tatlı, H. 2014. Bingöl Üniversitesi öğrencilerinin Bingöl ekonomisine katkısı. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4(4), 79-94.
• Tavoletti, E. 2007. Assessing the Regional Economic Impact of Higher Education Institutions: An Application to the University of Cardiff. Transition Studies Review, 14(3), 507–522.
• Taylor, M., Plummer, P., Bryson, J.R., Garlick, S. 2008. The role of universities in building local economic capacities. Politics & Policy, 36(2), 216-231.
• TGYONA. 2006. Türkiye’de Göç ve Yerinden Olmuş Nüfus Araştırması, Hacettepe Üniversitesi, Nüfus Etütleri Enstitüsü Yayın No: NEE-HÜ.06.01, Ankara.
• Toprak, M.A. 2017. Kütahya Kentinin Sosyo-Ekonomik Yapısı ve Gelişiminde Dumlupınar Üniversite’sinin Etkileri. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. İzmir.
• Tutar, E. 2005. Üniversitelerin Yerel Ekonomiye Katkısı: Niğde Örneği. Detay yayıncılık, Ankara.
• TÜİKa, 2005. Genel Nüfus Sayımı 2000. Göç İstatistikleri. Yayın No: 2976.
• TÜİKb. http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1067 (Erişim: 5.7.2018)
• Tümertekin, E. 1968. Türkiye’de İç Göçler. İstanbul Üniversitesi Yayınları No: 1371. İstanbul.
• Tümertekin, E. 1973. Türkiye’de Şehirleşme ve Şehirsel Fonksiyonlar. İstanbul Üniversitesi Yayınları No: 1840, İstanbul.
• Yakar, M. 2009. İller arası ve il içi göçlerde Afyonkarahisar kenti (1975-2000). Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi XI(1), 141-163.
• Yakar, M. 2012. Türkiye’de iç göçlerin ilçelere göre mekânsal analizi: 1995-2000 dönemi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 9(1), 741-768.
• Yakar, M. 2013. 21. Yüzyılın başında Türkiye’de iller arası göçlerin mekansal ve istatistiksel analizi. Journal of World of Turks. 5(3), 239-263.
• Yayar, R., Demir, D. 2013. Gaziosmanpaşa Üniversitesi’nin Tokat ili ekonomisine etkisi. Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 5(8), 106-122.
• Yılmaz, S., Şeker, M. 2011. ‘Üniversitelerin bulundukları bölgelere sosyo-ekonomik etkileri’. Uluslararası Yükseköğretim Kongresi: Yeni Yönelişler ve Sorunlar, 27-29 Mayıs 2011, 2285-2291, İstanbul.
• YÖK. 1996. Türk Yükseköğretim Sistemi 1994-1995'den 1995-1996'ya Gelişmeler.
• YÖK. 2005. Türk Yükseköğretiminin Bugünkü Durumu.
• Yüceşahin, M.M., Bayar, R., Özgür, E.M. 2004. Türkiye’de şehirleşmenin mekânsal dağılışı ve değişimi. Coğrafi Bilimler Dergisi, 2(1), 23-39.
• Yüceşahin, M.M., Özgür, E.M. 2006. Türkiye’nin güneydoğusunda nüfusun zorunlu yerinden oluşu: süreçler ve mekansal örüntü. Coğrafi Bilimler Dergisi, 4(2),15-35.
• Yüksek Öğretim Bilgi Yönetim Sistemi: https://istatistik.yok.gov.tr/ (Erişim: 9.9.2018)