Changing environment, city and identity in Soma after lignite extraction and thermal power plant

Yıl 2006, Cilt: 15 Sayı: 1-2, 31 - 50, 01.06.2006

Arife Karadağ

Öz

This paper is a summary of a research project “Changing Environment, City and Identity in Soma with the Geographical Evaluations” that was issued as a book (Karadağ, 2005) on May 2005. In this research, Soma (Manisa) as one of the most remarkable districts in the West Anatolia in terms of economical figures is evaluated with its spatial potentials improving economical activities and changing socio-economical structure.

Owing to the open coal basins and lignite extraction in the northeast and southwest of the district along with the surpassing impact of the Thermal Power Plant near the city centre, Soma has been changed adversely on a large scale. This change has introduced some environmental problems into the district such as the devastation of the forestry land, the infertility of farming land, soil, water and air pollution. Even though the change under discussion has led to many problems to deal with, it has also influenced its socio-economical structure to a large extent and revealed a new type of inhabitants having different life expectations and aims.

In conclusion, changing environment and city structure within the context of lignite processing and thermal station establishment in Soma are discussed through the effective geographical factors. The new city profile formed by the local dynamics in question is evaluated according to the data obtained by the on-site studies made in the neighbourhood.

 Key words: Soma, urban dynamics, coal basin, thermal power plant, land degradation, socioeconomical transformation, urban identity.

Anahtar Kelimeler

-

LİNYİT İŞLETMELERİ VE TERMİK SANTRALİN ARDINDAN SOMA’DA DEĞİŞEN ÇEVRE, KENT VE KİMLİK

Öz

Bu makale, Ege Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinatörlüğünce desteklenen ve 2005 Mayıs ayında “Coğrafi Değerlendirmelerle Soma’da Değişen Çevre Kent ve Kimlik” adıyla kitaba dönüşen proje çalışmasının (Karadağ, 2005) genişletilmiş özeti niteliğindedir. Araştırmada, Batı Anadolu’da Manisa ilinin ekonomik göstergeler itibarıyla en dikkat çekici yerleşmelerinden olan Soma ilçesinin; mevcut fiziki çevre potansiyeli, gelişen ekonomik faaliyetleri ve değişen sosyoekonomik yapısı üzerinde coğrafi değerlendirmelerde bulunulmuştur.

Soma’da fiziksel çevre, kuzeydoğu ve güneybatısındaki açık kömür havzalarında süren linyit çıkarımı ve kent merkezinin hemen yakınında faaliyetini sürdüren termik santralin etkisiyle büyük ölçüde değişime uğramıştır. Bu değişim kenti ve çevresini, orman alanlarının tahribinden tarım alanlarının verimliliğini yitirmesine, toprak ile yeraltı ve yerüstü su kirliliğinden hava kirliliğine kadar birçok çevre sorunu ile yüz yüze bırakmıştır. Ancak, söz konusu değişim, bir yandan Soma’nın fiziksel çevresinde, amaç dışı kullanımdan kaynaklanan bir dizi soruna yol açarken, diğer yandan kentin sosyo-ekonomik yapısını da önemli ölçüde etkilemiş ve Soma’yı kentsel yaşam eğilimleri, beklentileri farklı yeni bir kentli nüfus görünümüne kavuşturmuştur.

Özetle, linyit işletmeleri ve termik santralin ardından Soma’nın değişen çevre ve kent dokusunu konu alan bu çalışmada, tüm bu değişimler ve sorunlar etkili coğrafi faktörler ışığında ele alınmıştır. Yerel dinamiklerin etkisi ile şekillenen yeni kent profili, yörede yapılan alan çalışmalarından elde edilen verilere göre değerlendirilmiştir.

Anahtar sözcükler : Soma, kentsel dinamikler, linyit işletmeleri, termik santral, arazi degredasyonu, kömür kenti, sosyo-ekonomik dönüşüm, kentsel kimlik.

Anahtar Kelimeler

Soma, kentsel dinamikler, linyit işletmeleri, termik santral, arazi degredasyonu, kömür kenti, sosyo-ekonomik dönüşüm, kentsel kimlik

Kaynakça

• Akın, S., 1983. Kentlerde Yapısal Oluşumu Belirleyen Etkenler, D.E.Ü. Mühendislik ve Mimarlık Fak. Yay.,18, İzmir.
• Aslanoğlu R., 2000. Kent, Kimlik ve Küreselleşme, Ezgi Kitabevi, Bursa.
• Beynon H., Cox A., Hudson R, 2000. Digging Up Trouble- the environment protest and opencast coal mining, River Oram Press Ltd., London.
• Blunden J. Reddısh A., 1996. Energy Resources and Environment, Hodder & Stoughton Publ., London.
• Bookchın M., 1999. Kentsiz Kentleşme, (Çev. Burak Özyalçın), Ayrıntı Yayınevi, İstanbul.
• Cansever T., 1996. “Şehir”, COGİTO Kent ve Kent Kültürü, 8, 91-96, İstanbul.
• Çadırcı M., 1991. Tanzimat Döneminde Anadolu Kentlerinin Sosyal ve Ekonomik Yapıları, Türk Tarih Kurumu Yay. VII. Dizi, 124, Ankara.
• DPT , 2001. VIII. B.Y.K.P. “Enerji İhtisas Komisyonu Raporu”, Ankara.
• DPT , 2001. VIII. B.Y.K.P. “Madencilik İhtisas Komisyonu Raporu”, Ankara.
• DPT , 2003. VIII. B.Y.K.P. “Kömür Alt İhtisas Komisyonu Raporu”, Ankara.
• Duru B., Alkan A., 2002. ‘20. Yüzyılda kent ve kentsel düşünce’, Der. Duru, B., Alkan, A., 20. Yüzyıl Kenti, İmge Kitabevi, Ankara.
• E.L.İ., 2000. Ege Linyit İşletmeleri Müessesesi Plan–Etüd Dairesi ve Eğitim Birimi Arşivleri, Manisa, 2000.
• Gıbson J., 1984. Coal and the Environment, Institution of Environmental Sciences, England.
• Helle H. J., 1996. ‘Kentlileşmiş insan’, COGİTO Kent ve Kent Kültürü, 8, 71-80, İstanbul.
• İnankul Ş., 1985. ‘Sanayileşme-Kentleşme Etkileşimi : Örnekleme Eskişehir Kent Merkezi’, Dünya Şehircilik Günü Kolokyumları-9, (Bir Sanayi Kentinin Planlama ve Uygulama Sorunları Eskişehir Örneği Kollokyumu), 222-230, Ankara
• Karadağ A. 2002. ‘Soma’da (Manisa) linyit işletmeleri ve termik santralin çevresel etkileri’, IV. Ulusal Ekoloji ve Çevre Sempozyumu (5-8 Ekim 2002, Bodrum), Bildiri Kitabı, Türkiye Biyologlar Derneği Yay., 275-284, Izmir.
• Karadağ A. 2003a. ‘Kömür çıkarım alanlarının rekreasyonel amaçlı kullanımı: Soma (Manisa) örneği’, II. Ege Coğrafya Sempozyumları (Coğrafi Çevre–Koruma ve Turizm), 16-18 Nisan 2003, Bildiri Kitabı, 83-95, İzmir.
• Karadağ A. 2003b. ‘Kömür işletmeleri ve termik santralin ardından Soma’nın (Manisa) değişen yüzü’, II. Ulusal Sırrı Erinç Sempozyumu, 11-13 Eylül 2003, Bildiri Özetleri Kitabı, 73-79, İstanbul.
• Karadağ A., 2005. Coğrafi Değerlendirmelerle Soma’da Değişen Çevre, Kent ve Kimlik, Ege Üniv. Yay. Edebiyat Fakültesi, 131, İzmir.
• Karaman A., 1985. ‘Sanayi Kentinde İşlevsel Bölgelemeye Bir Eleştiri : Ekolojik Kent’, Dünya Şehircilik Günü Kolokyumları-9, (Bir Sanayi Kentinin Planlama ve Uygulama Sorunları Eskişehir Örneği Kollokyumu), 80-90, Ankara.
• Kartal, K., 1992. Ekonomik ve Sosyal Yönleriyle Türkiye’de Kentlileşme, Adım Yayıncılık, Ankara.
• Keleş, R., 2002. Kentleşme Politikası, İmge Kitabevi, Ankara.
• Kongar, E., 1995. Toplumsal Değişme Kuramları ve Türkiye Gerçeği, Remzi Kitabevi, İstanbul.
• Laçiner, Ö., 1996. ‘Kentlerin dönüşümü ve yeni kentlilik bilinci’ Kentte Birlikte Yaşamak Ustüne, WALD Yayını, 63-72, İstanbul.
• Osmay, S., 1998. ‘1923’ten bugüne kent merkezlerinin dönüşümü’, 75. Yılda Kent ve Mimarlık, Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı Yay., 139-154, Ankara.
• Özen, S., 1991. Sanayi Kasabasında Yaşam Biçimi ve Aile Yapısında Meydana Gelen Değişmeler : Soma Örneği, Ege Üniversitesi Edebiyat Fak. Yay., 64, İzmir.
• Peker, M., Önen, E., Balkiz, B., 1998. Göç, Kentleşme Sorunları ve Yerel Siyaset, Saray Kitabevi, İzmir.
• SEAS, 2000, Soma Termik Santrali, (SEAS) Personel İşleri ve Termik Birim Arşivi, Manisa.
• Sjoberg, G., 2002. ‘Sanayi öncesi kenti’, Der. Duru, B., Alkan, A., 20. Yüzyıl Kenti, 37-54, İmge Kitabevi, Ankara.
• Soma Belediyesi, 1997. Soma I –II, Soma Belediyesi Kültür Yay., 1, Manisa.
• Tekeli İ., 1998, ‘Türkiye’de Cumhuriyet döneminde kentsel gelişme ve kent planlaması’, 75. Yılda Kent ve Mimarlık, 1-24, Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı Yayını, Ankara.
• T.K.İ., 2000. Türkiye Kömür İşletmeleri Soma Birimi Arşivi, Ankara.
• W.C.I., 2002. World Coal Institute, U.S.A, http://www.wci-coal.com