TÜRKİYE’DE MAYIS 2020 GÖZLENEN SICAK HAVA DALGASININ KLİMATOLOJİK VE SİNOPTİK DEĞERLENDİRMESİ

Yıl 2020, Cilt: 29 Sayı: 2, 201 - 215, 29.12.2020

Ecmel Erlat , Ercument Avsar

Öz

Çalışmada, 2020 yılının Mayıs ayında Türkiye’yi etkileyen sıcak hava dalgası klimatolojik ve sinoptik açıdan incelendi. Bu amaçla Türkiye’deki 104 meteoroloji-klimatoloji istasyonunda rasat süreleri içinde Mayıs ayında kaydedilen günlük maksimum hava sıcaklıkları ve sıcak hava dalgalarının zamansal değişimleri ile 2020 Mayıs ayındaki yüzey ve üst atmosfer sinoptik klimatolojik/meteorolojik koşullar ele alınmıştır. Sonuçlar, Türkiye’de Mayıs ayında ölçülen en yüksek sıcaklık değerlerinin 1950’li yıllardan günümüze doğru yükselme eğilimi gösterdiğini, bu yükselme eğiliminin özellikle Güneydoğu ve Doğu Anadolu’daki istasyonlarda 1980’li yıllarla birlikte belirginleştiğini göstermektedir. Türkiye ortalamasına göre son 71 yılda Mayıs ayında ölçülen en yüksek sıcaklık değerleri 2020, 2019 ve 1990 yılına aittir. Türkiye’de Mayıs ayında yüksek sıcaklık rekorlarının yarıdan fazlasının (% 52) son on yılda kaydedilmesi, bu ayda sıcak hava dalgalarının şiddetindeki artışa işaret etmektedir.Türkiye’de 1950-2020 döneminde Mayıs ayında yaşanan sıcak hava dalgalarının sayısındaki değişim incelendiğinde, 95 istasyonda sıcak hava dalgalarının sayısının artış eğilimi gösterdiği ve bu eğilimin 22 istasyonda istatistiki olarak anlamlı olduğu görülmektedir. Türkiye’de Mayıs ayında sıcak hava dalgası sayısının en yüksek olduğu yıllar sırasıyla 2019, 1994 ve 2020’dir. Mayıs ayında sıcak hava dalgası gözlenen gün sayıları (frekansı) da 1990’lı yılların başından itibaren daha belirgin olmak üzere artış eğilimi göstermektedir ve bu eğilim 27 istasyonda istatistiki olarak anlamlıdır. Türkiye ortalamasına göre, 1990 öncesi süresi 3 günü geçen sıcak hava dalgaları gözlenmez iken, 1990’lı yıllardan itibaren süre uzamış ve 2020 yılında sıcak hava dalgasının etkili olduğu gün sayısı 5.44’e ulaşmıştır. Son 71 yılda en fazla rekor yüksek sıcaklık değerinin kaydedildiği dönem 15-21 Mayıs 2020 tarihleri arasıdır. İncelenen 104 istasyonun 32’isinde 1950 yılından bu yana Mayıs ayı için en yüksek sıcaklık değeri 2020 yılının Mayıs ayında gözlenmiştir. daha çok Akdeniz ve Ege Bölgesi’nde yer alan 11 istasyonda günlük maksimum sıcaklık değeri 40 °C’nin üzerine çıkmıştır. Yüzey ve üst atmofer sinoptik analizinde; sinoptik yer ve yukarı seviye kartlarından, radyosonde rasatlarından ve prognostik (tahmin) haritalardan faydalanılmıştır. Azor yüksek basınç merkezi etkisindeki Kuzey Afrika üzerinden hareket eden karasal sıcak hava kütlesi (cT), 15 Mayıs 2020 tarihinden itibaren Doğu Akdeniz havzası boyunca genişlemiş, yukarı seviye yüksek basınç merkezi ile beraber sırt bölgesinin durağan koşulları (atmosferik blokaj) ile beraber Türkiye’nin büyük kısmında etkili olarak özellikle Ege ve Akdeniz Bölgesinde maksimum sıcaklık rekorlarının kırılmasına neden olmuştur. Son on yıldır artan maksimum hava sıcaklıklarında ve sıcak hava dalgalarının özelliklerinde gözlemlenen dğişiklikleri dikakte aldığımızda, gelecek on yıllık dönemlerde Türkiye’de daha sık ve daha uzun sıcak hava dalgaları gerçekşemesinin artan bir olasılık olduğunu görmekteyiz.

Anahtar Kelimeler

sıcak hava dalgası, mayıs yüksek sıcaklık rekorları, standart atmosfer basınç düzeyi

Destekleyen Kurum

Yoktur

Proje Numarası

Yoktur

Teşekkür

Yok

Climatological and synoptic evaluation of heatwave observed over Turkey in May 2020

Öz

This paper examines the climatological and synoptic characteristics of the heatwave that affected Turkey in May 2020. For this purpose, the surface daily maximum temperatures (Tmax) and the heatwaves temporal change recorded in May in the 104-meteorological and climatological stations in Turkey and the heatwave and the upper atmospheric synoptic climatological/meteorological conditions for May 2020 are examined. Results show that May's highest temperature has shown an increasing trend from 1950 to 2000 and more evidently since the 1980s, especially in Eastern- and Southeastern Anatolia. The highest maximum air temperatures in May over the last 71 years were recorded in 2020, 2019, and 1990. Trend analysis shows that an increasing trend at 95 stations characterizes the number of heatwaves and this trend is statistically significant at 22 stations over Turkey from 1950 to 2018. The highest numbers of heatwaves experienced in May during the 1950-2018 period belong to 2019, 1994, and 2020. The frequency of heatwaves observed in May has also shown an increasing trend since the early 1990s, and this trend is statistically significant at 27 stations. The average duration of the heatwave days in May was 3 days before 1990; this figure also increased significantly to an average of 5.4 days after 2015. In the entire 71-year period, 2020 May was marked by record-breaking maximum temperatures in 32 stations over Turkey. From 15 to 21 May, daily maximum temperature values exceeded 40 °C at 11 stations. The study utilizes ground and upper-level synoptic charts, radiosonde observations, and prognostic maps in the synoptic analysis of the ground level and upper atmosphere. Continental tropical air mass (cT), which moved from over-North Africa under the effect of Azores high-pressure center, has expanded along the Eastern Mediterranean basin since 15 May 2020. The high-level, high-pressure centers and the stable conditions of the “ridge” region (atmospheric blockage) shown in 500 hPa charts have become more effective in most parts of Turkey and caused the breaking of maximum temperature records, especially in the Aegean and Mediterranean regions. When we consider the observed changes in daily maximum temperatures and the characteristics of the heatwaves accelerated during the last decades, we see an increasing likelihood of more frequent and longer heatwaves in Turkey in future decades.

Anahtar Kelimeler

Heatwaves, maximum air temperatures in May, Record air temperatures in May, Standard atmospheric pressure level, Temp Diagrams

Proje Numarası

Yoktur

Kaynakça

• Anderson, G.B., Bell, M. L. 2011. Heatwaves in the United States: Mortality risk during heatwaves and effect modification by heatwave characteristics in 43 U.S. communities. Environmental Health Perspective, 119, 210–218.
• Barriopedro, D., Fischer, E.M., Luterbacher, J., Trigo, R.M., García-Herrera, R. 2011. The hot summer of 2010: Redrawing the temperature record map of Europe. Science, 332 (6026), 220-224.
• Coumou, D., Di Capua, G., Vavrus, S., Wang, L., Wang, S. 2018. The influence of Arctic amplification on mid‐latitude summer circulation. Nature Communications, 9(1), 2959.
• Demirtaş, M. 2017. Şiddetli sıcak hava dalgaları: dinamik-fiziksel etkenler ve bu sıcak hava dalgalarının özellikleri. SAÜ Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 21(2), 190-202.
• Demirtaş, M. 2018. The high-impact 2007 hot summer over Turkey: Atmospheric-blocking and heatwave episodes. Meteorological Applications 25, 406–413.
• Efthymiadis, D., Goodess, C.M., Jones, P.D. 2011. Trends in Mediterranean gridded temperature extremes and large‐scale circulation influences. Natural Hazards and Earth System Sciences 11, 2199-2214.
• Erlat, E., Türkeş, M. 2013. Observed changes and trends in numbers of summer and tropical days, and the 2010 hot summer in Turkey. International Journal of Climatology 33, 1898–1908.
• Gürkan, H., Eskioğlu O., Yazıcı B., vd. 2017. Projected trends in heat and cold waves under effect of climate change. 8th Atmospheric Sciences Symposium (ATMOS 2017), 1-4 November 2017, Istanbul, Turkey.
• Kuglitsch, F. G., Toreti, A., Xoplaki, E., Della-Marta, P.M., Zerefos, C. S., Türkeş, M., Luterbacher, J. 2010. Heat wave changes in the eastern Mediterranean since 1960. Geophysical Research Letters 37, L04802.
• Mann, M.E., Rahmstorf, S., Kornhuber, K., Steinman, B.A., Miller, S.K., Coumou, D. 2017. Influence of anthropogenic climate change on planetary wave resonance and extreme weather events. Scientific Reports, 7, 45242. Miralles, D.G., Teuling, A.J., van Heerwaarden, C.C., de Arellano, J. V-G. 2014. Mega- heatwave temperatures due to combined soil desiccation and atmospheric heat accumulation. Nature Geoscience, 7, 345-349.
• Pfahl, S., Wernli, H. 2012. Quantifying the relevance of atmospheric blocking for co- located temperature extremes in the Northern Hemisphere on (sub-) daily time scales. Geophysical Research Letters, 39, L12807.
• Rahmstorf, S., Coumou, D. 2011. Increase of extreme events in a warming world. Proceedings of the National Academy of Sciences USA, 108, 17905–17909. Türkeş, M., Erlat, E. 2018. Variability and trends in record air temperature events of Turkey and their associations with atmospheric oscillations and anomalous circulation patterns. International Journal of Climatology, 38, 5182–5204.
• Ünal, Y.S., Tan, E., Menteş. S.S. 2013. Summer heat waves over western Turkey between 1965 and 2006. Theoretical Applied Climatology, 112, 339–350.
• Zhang, R., Sun, C., Zhu, J., Zhang, R., Li, W. 2020. Increased European heat waves in recent decades in response to shrinking Arctic sea ice and Eurasian snow cover. npj Climate and Atmospheric Science, 3, 7.
• Severe Weather Europe 2020, Extreme heatwave with peak temperatures close to +40 °C over south Greece and Turkey this weekend!, https://www.severe-weather.eu/mcd/extreme-heat-greece-turkey-mk/
• Israel Meteorological Service, Extreme heatwave 14 to 22 May 2020, https://ims.gov.il/en/node/1564
• Bursa İl Tarım ve Orman Müdürlüğü, Zeytin Üreticilerimizin Dikkatine, Sıcak Hava Dalgası Uyarısı, https://bursa.tarimorman.gov.tr/Duyuru/424/Zeytin-Ureticilerimizin-Dikkatine-Sicak-Hava-Dalgasi-Uyarisi
• Kemer Gözcü Gazetesi, Sıcak hava dalgası portakalı vurdu, rekolte düştü, www.kemergozcu.com/haber/sicak-hava-dalgasi-portakali-vurdu-rekolte-dustu-37558.html).
• Yani Bir Mecra, Sıcak hava dalgası narenciyeyi vurdu, https://yeni1mecra.com/sicak-hava-dalgasi-narenciyeyi-vurdu/
• MGM Sayısal Hava Tahminler Merkezi. www. sht.mgm.gov.tr.
• The Weather Prediction, Interpretation of Skew-T indices, 2015, http://www.theweatherprediction.com/thermo/interpret/
• University of Wyoming sounding webpage, http://weather.uwyo.edu/upperair/sounding.html
• ECMWF Operasyonel Analiz ve Tahmin Sistemi, http://sht.mgm.gov.tr/sht/