Kadıkalesi (Anaia) Çevresinde Jeoarkeolojik Araştırmalar

Yıl 2021, Cilt: 30 Sayı: 1, 31 - 42, 30.06.2021

Aylin Karadaş , Ertuğ Öner , Rifat İlhan

https://doi.org/10.51800/ecd.877265

Öz

Yerleşim tarihi Neolitik çağa inen ve Batı Anadolu tarihi açısından önemli bir yere sahip olan Kadıkalesi höyüğü, Kuşadası Körfezi’nin doğu bölümünde, Kuşadası – Davutlar arasında kıyı düzlüğünde yer almaktadır. Kadıkalesi’nin güncel kıyı çizgisinden 200 metre kadar içeride, kıyıya yakın konumu nedeniyle yerleşim tarihi boyunca kıyı ile ilişkili doğal çevre değişmeleri etkili olmuştur. Bu nedenle Kadıkalesi ve yakın çevresinde yerleşimin başlangıcından günümüze kadar gerçekleşen doğal çevre değişmelerinin belirlenmesi, arkeolojik çalışmalar açısından gereklilik olarak görülmüştür. Kıyı bölgelerinde alüvyal alanlarda meydana gelen değişmelerin belirlenmesi, bu çevredeki alüvyal/kolüvyal birikimlerin incelenmesi ile mümkün olmaktadır. Bu çalışmada Kadıkalesi höyüğünün yerleştiği alanın paleocoğrafya özelliklerini ve gelişimini belirlemek ve höyüğü çevreleyen alanın alüvyon stratigrafisini ortaya koymak amacıyla alüvyon delgi sondaj yönteminden yararlanılmıştır. Delgi sondaj yöntemi ile Kadıkalesi’nde ve çevresinde 9 delgi sondaj yapılmış ve elde edilen sedimantolojik veriler ile paleocoğrafya değerlendirmeleri yapılmıştır.
Kadıkalesi çevresinde yapılan delgi sondajlardan elde edilen verilere göre alüvyon stratigrafisi beş ana birimden oluşmaktadır. Bunlar Orta Holosen öncesi karasal dolgular, Orta Holosen denizel sedimanlar, Geç Holosen bataklık sedimanları, güncel flüvyal sedimanlar ve höyüğe ait kültür tabakalarıdır. Kale üstünde ve çevresinde yapılan delgi sondajlar Kadıkalesi çevresinde Orta Holosen transgresyonu sırasında yükselen deniz sularının bugünkü kıyı çizgisinden 1 - 2 km kadar iç kesimlere doğru sokulduğunu ortaya koymuştur. Höyüğü çevreleyen alanın morfolojik karakteri sebebiyle Orta Holosen transgresyonuna bağlı olarak meydana gelen ortam değişimleri dar bir kıyı şeridinde gerçekleşmiştir. Kıyı çizgisinin karaya doğru en fazla ilerlediği bu dönemde Kadıkalesi’nin yerleşim alanının doğu bölümünden ince bir boyunla karaya bağlı bir yarımada olduğu belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kadıkalesi, Anaia, Jeoarkeoloji, Paleocoğrafya, Holosen

Geoarchaeological Researches Around Kadıkalesi (Anaia)

Öz

Kadıkalesi is located on the coastal plain between Kuşadası and Davutlar. Due to its location and geographical characteristics, this coastal region has been a suitable area for the establishment of settlements from Neolithic to present. Kadıkalesi is located 200 meters inland from the current coastline. Owing to its location, natural environment changes related to the coastal changes have been effective throughout the settlement history. Determination of natural environment changes occurring in Kadıkalesi and its surroundings from the first settlement to the present is important in terms of archaeological studies. changes in the Holocene can be determined by examining alluvial / colluvial deposits in this environment. The aim of this study is to determine the palaeogeographical changes during Holocene using core drilling data conducted alluvial plain surrounds Kadıkalesi mound. Accordingly, in this study, 9 core drillings were carried out by Kuşadası-Davutlar coastal plain and in the vicinity of Kadıkalesi.
According to data obtaining from the core drillings, the alluvial stratigraphy encompasses five main units around Kadıkalesi. These are from bottom to the surface; terrestrial sediments deposited before Mid-Holocene, Mid-Holocene marine sediments, Late Holocene swamp sediments, current fluvial sediments and cultural materials of Kadıkalesi mound. The sedimentological and geomorphological evaluation of drilling data revealed that coastline has progressed 1-2 km inland in the Middle Holocene. At this time Kadıkalesi mound and its immediate surroundings area was surrounded by the sea and it was in the form of a peninsula connected to the land by a thin neck from the eastern part in Mid Holocene.

Anahtar Kelimeler

Kadıkalesi, Anaia, Geoarchaeology, Palaeogeography, Holocene

Kaynakça

• Akdeniz, E. 2007. Kadıkalesi Kazısı Miken Buluntuları-Mycenaean Finds from the Excavation. Arkeoloji Dergisi IX (2007/1), 35-69.
• Akdeniz, E. 2004. Kuşadası Kadıkalesi Kazısında Bulunan Bir Hitit Heykelciği. OLBA IX, 21–57.
• Benjamin, J., Rovere, A., Fontana, A., Furlani, S., Vacchi, M., Inglis, R.H., Galili, E., et al. 2017. Late Quaternary sea-level changes and early human societies in the central and eastern Mediterranean Basin: an interdisciplinary review. Quaternary International 449, 29–57.
• Brückner, H., Vött, A., Schriver, M., Handl, M. 2005. Holocene Delta Progradation in the Eastern Mediterranean - Case Studies in Their Historical Context. Méditerranée, 104 (2005/1-2), 95-106.
• Brückner, H., Kelterbaum, D., Marunchak, O., Porotov, A., Vött, C. 2010. The Holocene Sea Level Story since 7500 BP- Lessons from the Eastern Mediterranean the Black and the Azov Seas. Quaternary İnternational 225 (2), 160-179.
• Büyükkolancı, M. 2000. Kuşadası Yılancı Burnu Antik Neopolis Kenti mi?. Geçmişten Geleceğe Kuşadası Sempozyumu Bildiri Özetleri Kitabı, 11-12, Kuşadası.
• Fleming, K., Johnston, P., Zwartz, D., Yokoyama, Y., Lambeck, K., Chappell, J. 1998. Refining the Eustatic Sea-Level Curve Since the Last Glacial Maximum Using Far-and İntermediate-Field Sites. Earth and Planetary Science Letters 163, 327-342.
• Karadaş, A. 2018. Davutlar Kıyı Düzlüğünde (Kuşadası) Palinolojik Araştırmalara Ait İlk Bulgular. Ege Coğrafya Dergisi 27 (1), 55-69.
• Karadaş, A., İlhan, R., Öner, E., Vardar, S., Yıldız, S. 2019. Kadıkalesi’nin (Antik Anaia) Paleocoğrafya ve Jeoarkeolojisi (Kuşadası-Aydın), Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü 35. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, Ankara, 527-546
• Kayan, İ. 1991. Holocene Geomorphic Evolution of the Beşik Plain and Changing Environment of Ancient Man. Studia Troica 1, 79-92, Philipp von Zabern, Mainz am Rhein, Germany.
• Kayan, İ. 1997. Türkiye'nin Ege ve Akdeniz Kıyılarında Deniz Seviyesi ve Kıyı Çizgisi Değişmeleri. Türkiye'nin Kıyı ve Deniz Alanları 1. Ulusal Konferansı Bildiriler Kitabı, Ankara.
• Kayan, İ. 1999. Holocene Stratigraphy and Geomorphological Evolution of the Aegean Coastal Plains of Anatolia. Quaternary Science Reviews 18, 541-548.
• Kayan, İ. 2012. Kuvetarner’de Deniz Seviyesi Değişmeleri. Kuvaterner Bilimi (Ed. Kazancı N. ve Gürbüz A.), Ankara Üniversitesi Yay. No: 350, Ankara, 59–78.
• Lambeck, K., Rouby, H., Purcell, A., Sun, Y., Sambridgea, M. 2014. Sea level and global ice volumes from the Last Glacial Maximum to the Holocene. PNAS. 111:43, 15296-15303.
• Mercangöz Z. 2008. Kuşadası Kadıkalesi Kazısı 2006 Yılı Çalışmaları. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü 29. Kazı Sonuçları Toplantısı, 3. Cilt, Ankara, s. 449-470.
• Mercangöz, Z. 2012. Kuşadası, Kadıkalesi (Anaia). Ege Üniversitesi Arkeoloji Kazıları (Ed. Çilingiroğlu, A., Mercangöz, Z., Polat, G.) Ege Üniversitesi Yayınları, İzmir.
• Mercangöz, Z. 2013. Giriş. Bizanslı Ustalar-Latin Patronlar. Kuşadası Yakınındaki Kadıkalesi Kazıları Işığında Anaia Ticari Üretiminden Yansımalar (Ed. Zeynep Mercangöz), Ege Yayınları, s.13-23.
• Mimaroğlu, S. 2011. Kadıkalesi/Anaia Bizans Dönemi Amphoraları. Sanat Tarihi Dergisi 20/1, 63-92, İzmir.
• Onar, V., Mercangöz, Z., Kutbay, L., & Tok, E. 2012. Kuşadası Kadıkalesi (Anaia) Kazısında Ortaya Çıkarılan İşlenmiş Kemik Kalıntıları. 28. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, 83-90, Ankara.
• Öner, E., Uncu, L. 2001. Kuşadasının Gelişiminde Coğrafi Çevre Özelliklerinin Etkisi. Geçmişten Geleceğe Kuşadası Sempozyumu Bildiri Kitabı, Meta Basım, 1-11, İzmir.
• Öner, E., Vardar, S. 2018. Gediz Deltası Paleocoğrafyasında Panaztepe’nin Limanını Bulma Umudu. Journal of Awareness Cilt:3, Sayı:5, 1-18
• Peltier, W.R. 2002. On eustatic sea level history: Last Glacial Maximum to Holocene. Quaternary Science Review 21, 377–96.
• Perissoratis, C., Conispoliatis N. 2003. The Impacts of Sea-Level Changes During Latest Pleistocene and Holocene Times on the Morphology otThe Ionian and Aegean Seas (SE Alpine Europe). Marine Geology 196, 145–156.
• Vardar, S., Öner, E., İlhan, R. 2017. Bağlararası Höyüğü Çevresinde Paleocoğrafya ve Jeoarkeoloji Araştırmaları (Çeşme– İzmir). Türkiye Jeoloji Bülteni 60, 589-614
• Yüksel, F.A., Hoşkan, N. S., Yıldız, M. Ş., Mercangöz, Z. 2012. Kuşadası-Kadıkalesi (Anaia) Arkeojeofizik Çalışmaları 2010, Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü, 27. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, Ankara, 139-151.
• Yıldız, S., Öner, E. 2014. Kadıkalesi-Anaia ve Çevresinde (Kuşadası-Aydın) Paleocoğrafya Ve Jeoarkeoloji Araştırmaları. Mustafa Büyükkolancı'ya Armağan (Ed. Şimşek, Duman, Konakçı), 794 s., Ege Yayınları, İstanbul,
• Yıldız, S. 2019. Kuşadası-Davutlar Kıyı Düzlüğü ve Çevresinin Fiziki Coğrafyası, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ege Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir