Political Ecology of Urban Foraging in Altıeylül (Balıkesir): Towards a More Sustainable and Resilient City.

Yıl 2024, Cilt: 33 Sayı: 1, 31 - 53, 30.06.2024

Yilmaz Arı

https://doi.org/10.51800/ecd.1471871

Öz

Urban open and green spaces (OGS) and open blue spaces (OBS) provide various economic, cultural, social and psychological benefits to urban residents. These are called ecosystem services. One measure of a city's quality, sustainability and resilience is how well ecosystem services are incorporated into urban planning and management. These areas give city people a chance to rebuild their connections with the natural world as an alternative to the alienation from it that comes with urbanisation. One of the tools to reconnect with nature is urban foraging. Urban foraging refers to collecting plants for various purposes from OGS and OBSs within the city. The aim of this study is to examine urban foraging practices in Altıeylül district in Balıkesir from a political ecology perspective. The political ecology view is a theoretical paradigm that suggests that plans and actions regarding urban sustainability should be evaluated in the light of political, social, cultural, historical and economic developments. In this context, the study tried to reveal the motivations of urban foragers. The Traditional Ecological Knowledge (TEK) about these products, and the social, cultural, economic and ecological dimensions of foraging in the city were investigated. In the study, face-to-face interviews were held with 20 foragers and municipality officials at various times throughout 1 year and foraging practices were observed. The data were analysed with both quantitative and qualitative techniques. The results show that although it is not very noticeable at first glance, foraging is very common in the urban landscape and 119 species of plants are collected for this purpose. The main motivation of foragers is to secure food, make medicine and earn side income. Foraging is mostly done by women and members of lower-middle socio-economic groups in public spaces, sidewalks, parks and apartment gardens. It is recommended that the rate of OGS and OBAs should be increased, and urban residents should be given equal rights to access these spaces. Urban planners and managers should officially recognize and encourage foraging and eliminate the risks arising from foraging.

Anahtar Kelimeler

Urban foraging, Urban ecology, Traditional Ecological Knowledge, Political ecology, Urban resilience and sustainability.

Altıeylül’de (Balıkesir) Kentsel Toplayıcılığın Politik Ekolojisi: Daha Sürdürülebilir ve Dirençli Bir Kente Doğru

Öz

Kentsel açık ve yeşil alanlar (AYA) ile açık mavi alanlar (AMA) kent sakinlerine çeşitli ekonomik, kültürel, sosyal ve psikolojik faydalar sağlamaktadır. Bunların hepsine birden ekosistem hizmetleri adı verilir. Bir kentin kalitesinin, sürdürülebilirliğinin ve dayanıklılığının ölçütlerinden birisi, ekosistem hizmetlerinin kent planlamasına ve yönetimine ne kadar başarılı bir şekilde entegre edildiğidir. Kentleşmenin beraberinde getirdiği doğadan uzaklaşmaya alternatif olarak bu mekânlar kent sakinlerinin doğal ortamla yeniden bağ kurmalarına olanak sağlar. Doğa ile yeniden bağ kurmanın yollarından birisi de kentsel toplayıcılıktır. Kentsel toplayıcılık kent içerisindeki AYA ve AMA’lardan çeşitli amaçlarla bitki toplamayı ifade eder. Bu çalışmanın amacı Balıkesir merkez Altıeylül ilçesindeki kentsel toplayıcılık faaliyetlerini politik ekoloji bakış açısı ile incelemektir. Politik ekoloji, kentsel sürdürülebilirliğe ilişkin plan ve eylemlerin siyasi, sosyal, kültürel, tarihi ve ekonomik gelişmeler ışığında değerlendirilmesi gerektiğini öne süren teorik bir paradigmadır. Bu çalışmada kentsel toplayıcıların Geleneksel Ekolojik Bilgileri (GEB) ile kentteki toplayıcılığın sosyal, kültürel, ekonomik ve ekolojik boyutu ortaya konulmaya çalışılmıştır. Çalışmada toplayıcı pratikleri uzun zaman boyunca gözlenmiş ve 20 toplayıcı ile 1 yıl boyunca çeşitli zamanlarda yüz yüze görüşmeler yapılmıştır. Toplayıcıların neleri topladıkları, bunları nereden ve ne amaçla topladıklarına dair veriler elde edilmiştir. Bu veriler hem nicel hem de nitel analiz teknikleri ile analiz edilmiştir. Sonuçlar, ilk bakışta çok fark edilmese de toplayıcılığın kent peyzajında çok yaygın olduğunu ve bu amaçla 119 tür bitkinin toplandığını göstermektedir. Toplayıcıların ana motivasyonunun yiyecek elde etme, ilaç yapımı ve yan gelir elde etmek olduğu anlaşılmıştır. Toplayıcılık daha çok kamusal alanlarda, kaldırımlarda, parklarda ve apartman bahçelerinde çoğunlukla kadınlar tarafından ve sosyo-ekonomik olarak alt-orta grup mensupları tarafından yapılmaktadır. Toplayıcılık, kentleşme hızının artmasına bağlı olarak azalmaktadır. Kent plancıları ve yöneticilerin toplayıcılığın ekonomik ve sosyo-kültürel boyutları hakkındaki farkındalıkları düşüktür. Kentin sürdürülebilirliği ve direncini artırmak için AYA ve AMA’ların oranı arttırılmalı ve kent sakinlerine buralara eşit erişim hakkı tanınmalıdır. Kent plancıları ve yöneticileri toplayıcılığı resmi olarak kabul edip, teşvik etmeli ve toplayıcılıktan kaynaklanan riskleri bertaraf etmelidir.

Anahtar Kelimeler

Kentsel toplayıcılık, Kent ekolojisi, Geleneksel Ekolojik Bilgi, Politik ekoloji, Kentsel dirençlilik ve sürdürülebilirlik.

Kaynakça

• Aladı, H. İ., Satıl, F., & Selvi, S. (2022). Yenilebilir doğal bitkilerin etnobotanik ve gastronomik açıdan değerlendirilmesi: Edremit Körfezi (Balıkesir) örneği. Journal of the Institute of Science and Technology, 12(3), 1375-1385. https://doi.org/10.21597/jist.1085847
• Aliağaoğlu, A., & Alevkayalı, A. (2017). Balıkesir’de hobi bahçeleri: Özellikler ve sorunlar. Marmara Coğrafya Dergisi, 35, 195-203. https://doi.org/10.14781/mcd.291194
• Amato-Lourenco, L. F., Ranieri, G. R., de Oliveira Souza, V. C., Junior, F. B., Saldiva, P. H. N., & Mauad, T. (2020). Edible weeds: Are urban environments fit for foraging? Science of the Total Environment, 698, 133967. https://doi.org/10.1016/j.scitotenv.2019.133967
• Arı, Y. (2014). Coğrafyada saha öğretimi ve saha araştırmaları. Arı, Y. & Kaya, İ. (Ed.) Coğrafya araştırma yöntemleri içinde (s. 303- 315), Balıkesir: Coğrafyacılar Derneği.
• Arı, Y. (2017). Çevresel determinizmden politik ekolojiye: Son 100 yılda Dünya’da ve Türkiye’de insan-çevre coğrafyasındaki yaklaşımlar. Doğu Coğrafya Dergisi, 22(37), 1-34. https://doi.org/10.17295/ataunidcd.269463.
• Arı, Y. ve Hurley, P. (2010). Doğal zenginlikler ve şehirsel politik ekolojik dönüşümler: Edremit körfezi örneği, Balıkesir. TUCAUM, VI. Ulusal Coğrafya Sempozyumu bildiriler kitabı içinde (ss. 345-353). Ankara.
• Arrington, A. (2021). Urban foraging of five non-native plants in NYC: Balancing ecosystem services and invasive species management. Urban Forestry & Urban Greening, 58, 126896. https://doi.org/10.1016/j.ufug.2020.126896
• Belge, R., & Siyavuş, A. E. (2023). Trabzon şehrinde yeşil alanların mekânsal analizi. Tarihi, kültürü ve sanatıyla Trabzon 2. Öztürk, T, Kolay, A., Memiş, Ş., Şen, M. (Eds.) içinde (ss.1151-1170). Trabzon Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları.
• Berkes, F. (2012). Sacred ecology. 3rd Edition. Routledge, Taylor & Francis Group. https://doi.org/10.4324/9780203123843
• Beşirli, H. (2010). Yemek, kültür ve kimlik. Milli Folklor, 22(87), 159-169.
• Bilbil, E. T. (2019). Kentsel politik ekoloji literatürü içerisindeki tartışmalar: Milieu fikri bir çözüm olabilir mi? İdealkent, 10(28), 1130-1157. https://doi.org/10.31198/idealkent.590588
• Blaikie, P., & Brookfield, H. (Eds.). (2015). Land degradation and society. Methuen. https://doi.org/10.4324/9781315685366
• Clouse, C. (2022). The resurgence of urban foraging under COVID-19. Landscape Research, 47(3), 285-299. https://doi.org/10.1080/01426397.2022.2047911
• Costanza, R., De Groot, R., Braat, L., Kubiszewski, I., Fioramonti, L., Sutton, P., ... & Grasso, M. (2017). Twenty years of ecosystem services: How far have we come and how far do we still need to go? Ecosystem Services, 28, 1-16. https://doi.org/10.1016/j.ecoser.2017.09.008
• Cüce, B., & Ortaçeşme, V. (2020). Kentsel yeşil alanlara erişilebilirlik. Peyzaj, 2(2), 65-77.
• Çakır, M., & Taş, B. (2023). Politik ekoloji açısından aktif yeşil alan ve parklara erişimin incelenmesi: Bursa şehri örneği. Coğrafi Bilimler Dergisi, 21(2), 502-524. https://doi.org/10.33688/aucbd.1283051.
• Çakır, M., Gümüşçü, O., & Taş, B. (2020). Politik ekoloji. Coğrafya Dergisi, 41, 241-254. https://doi.org/10.26650/JGEOG2019-0019
• Çorbacı, Ö. L., & Ekren, E. (2021). Kentsel açık yeşil alanlarda kullanılan zehirli bitkiler üzerine bir araştırma: Rize kenti örneği. Bartın Orman Fakültesi Dergisi, 23(3), 824-836. https://doi.org/10.24011/barofd.954295
• Çorbacı, Ö. L., & Ekren, E. (2022). Kentsel açık yeşil alanlardaki yenilebilir bitkilerin değerlendirilmesi: Kahramanmaraş kenti örneği. Anadolu Çevre ve Hayvancılık Bilimleri Dergisi, 7(4), 589-596. https://doi.org/10.35229/jaes.1210580
• Efe Güney, M., & Üstündağ, B. (2020). Kadın dostu kent yaklaşımı kapsamında kentsel açık yeşil alanların değerlendirilmesi: Bornova örneği. Journal of Suleyman Demirel University Institute of Social Sciences, 36, 38-65.
• Ekren, E., & Çorbacı, Ö. L. (2021). Etnobotanik kullanım olanakları üzerine bir araştırma: Rize kentsel açık yeşil alanlar örneği. Anadolu Çevre ve Hayvancılık Bilimleri Dergisi, 6(4), 487-497. https://doi.org/10.35229/jaes.945633
• Fischer, L. K., & Kowarik, I. (2020). Connecting people to biodiversity in cities of tomorrow: Is urban foraging a powerful tool? Ecological Indicators, 112, 106087. https://doi.org/10.1016/j.ecolind.2020.106087
• Frantzeskaki, N., Kabisch, N., & McPhearson, T. (2016). Advancing urban environmental governance: Understanding theories, practices and processes shaping urban sustainability and resilience. Environmental Science and Policy 62, 1–6. http://dx.doi.org/10.1016/j.envsci.2016.05.008.
• Garekae, H., & Shackleton, C. M. (2020a). Foraging wild food in urban spaces: the contribution of wild foods to urban dietary diversity in South Africa. Sustainability, 12(2), 678. https://doi.org/10.3390/su12020678
• Garekae, H., & Shackleton, C. M. (2020b). Urban foraging of wild plants in two medium-sized South African towns: People, perceptions and practices. Urban Forestry & Urban Greening, 49, 126581. https://doi.org/10.1016/j.ufug.2020.126581
• Gianotti, A. G. S., & Hurley, P. T. (2016). Gathering plants and fungi along the urban-rural gradient: Uncovering differences in the attitudes and practices among urban, suburban, and rural landowners. Land Use Policy, 57, 555-563. https://doi.org/10.1016/j.landusepol.2016.06.019
• Gori, A., Ferrini, F., & Fini, A. (2019). Reprint of: Growing healthy food under heavy metal pollution load: Overview and major challenges of tree based edible landscapes. Urban Forestry & Urban Greening, 45, 126292. https://doi.org/10.1016/j.ufug.2019.02.009
• Guenat, S., Bailey-Athias, J. P., & Fischer, L. K. (2023). Urban foraging in Brazilian public greenspaces. Ambio, 52(7), 1248-1261. https://doi.org/10.1007/s13280-023-01847-y
• Gül, A., Dinç, G., Akın, T. & Koçak, A. İ. (2020). Kentsel açık ve yeşil alanların mevcut yasal durumu ve uygulamadaki sorunlar. İdealkent, 11(Kentleşme ve Ekonomi Özel Sayısı), 1281-1312. https://doi.org/10.31198/idealkent.650461
• Gül, A., & Küçük, V. (2001). Kentsel açik-yeşil alanlar ve Isparta kenti örneğinde irdelenmesi. Turkish Journal of Forestry, 2(1), 27-48.
• Güner, Ö., & Selvi, S. (2016). Wild medicinal plants sold in Balıkesir/Turkey herbal markets and their using properties. Biological Diversity and Conservation, 9 (2), 96-101.
• Güngördü, S., & Özgen, N. (2021). Katı atık emekçilerinin kentsel yoksulluk deneyimlerine ilişkin psikososyal yansımalar: Ankara örneği. Journal of Ankara Studies, 9(2), 253-280. https://doi.org/10.5505/jas.2021.59389
• Halfacre, A., Hurley, P. T., & Grabbatin, B. (2010). Sewing environmental justice into African-American sweetgrass basket-making in the South Carolina Lowcountry. Southeastern Geographer, 50(1), 147-168.
• Heynen, Nik, Perkins, Harold A., & Roy, P. (2006). The political ecology of uneven urban green space: The impact of political economy on race and ethnicity in producing environmental inequality in Milwaukee. Urban Affairs Review, 42(1), 3–25. https://doi.org/10.1177/1078087406290729
• Hurley, P. T., & Emery, M. R. (2018). Locating provisioning ecosystem services in urban forests: Forageable woody species in New York City, USA. Landscape and Urban Planning, 170, 266-275. https://doi.org/10.1016/j.landurbplan.2017.09.025
• Hurley, P. T., Becker, S., Emery, M. R., & Detweiler, J. (2022). Estimating the alignment of tree species composition with foraging practice in Philadelphia's urban forest: Toward a rapid assessment of provisioning services. Urban Forestry & Urban Greening, 68, 127456. https://doi.org/10.1016/j.ufug.2021.127456
• Hurley, P. T., Emery, M. R., McLain, R., Poe, M., Grabbatin, B., & Goetcheus, C. L. (2015). Whose urban forest? The political ecology of foraging urban nontimber forest products. Sustainability in the global city: Myth and practice, Isenhour, C., McDonogh, G., & Checker, M. (Eds.) içinde (ss.187-212), Cambridge University Press.
• Karadağ, A. (2009). Kentsel ekoloji: kentsel çevre analizlerinde coğrafi yaklaşim. Ege Coğrafya Dergisi, 18(1-2), 31-47.
• Korkmaz, M. A. (2021). Kadın toplayıcılık kültürü ve Bulancak pazarının doğal ürünleri. Anasay, 17, 271-297. https://doi.org/10.33404/anasay.951116
• Kobori, H., & Primack, R. B. (2003). Participatory conservation approaches for satoyama, the traditional forest and agricultural landscape of Japan. AMBIO: A Journal of the Human Environment, 32(4), 307-311.
• Kök, A., Kurnaz, A., Akyurt Kurnaz, H ve Karahan, S. (2020). Ege otlarının yöresel mutfaklarda kullanımı. Journal of Tourism Intelligence and Smartness, 3(2):152-168.
• Landor-Yamagata, J. L., Kowarik, I., & Fischer, L. K. (2018). Urban foraging in Berlin: People, plants and practices within the metropolitan green infrastructure. Sustainability, 10(6), 1873. https://doi.org/10.3390/su10061873
• Lasisi, R., & Ekpenyong, A. S. (2011). Urbanization and loss of traditional ecological knowledge: lessons from Rumuodomaya Community in Rivers State. International Journal of Cross-Cultural Studies, 1(1), 54-64.
• McKinnon, I., Hurley, P. T., Myles, C. C., Maccaroni, M., & Filan, T. (2019). Uneven urban metabolisms: Toward an integrative (ex) urban political ecology of sustainability in and around the city. Urban Geography, 40(3), 352–377. https://doi.org/10.4324/9781003130185
• McLain, R. J., Hurley, P. T., Emery, M. R., & Poe, M. R. (2014). Gathering “wild” food in the city: rethinking the role of foraging in urban ecosystem planning and management. Local Environment, 19(2), 220-240. https://doi.org/10.1080/13549839.2013.841659
• McLain, R., Poe, M., Hurley, P. T., Lecompte-Mastenbrook, J., & Emery, M. R. (2012). Producing edible landscapes in Seattle's urban forest. Urban Forestry & Urban Greening, 11(2), 187-194. https://doi.org/10.1016/j.ufug.2011.12.002
• Mollee, E., M. Pouliot, and M.A. McDonald. (2017). Into the urban wild: Collection of wild urban plants for food and medicine in Kampala, Uganda. Land Use Policy 63: 67–77. https://doi.org/10.1016/j.landusepol.2017.01.020
• Nielsen, A.B.; van den Bosch, M.; Maruthaveeran, S.; Konijnendijk van den Bosch, C.C. (2014). Species richness in urban parks and its drivers: A review of empirical evidence. Urban Ecosystems, 17, 305–327. https://doi.org/10.1007/s11252-013-0316-1
• Nyman, M. (2019). Food, meaning-making and ontological uncertainty: Exploring ‘urban foraging’ and productive landscapes in London. Geoforum, 99, 170-180. https://doi.org/10.1016/j.geoforum.2018.10.009
• Özdede, S., Kalonya, D. H., & Aygün, A. (2021). Pandemi sonrası dönemde kişi başına düşen kentsel yeşil alan ihtiyacını yeniden düşünmek. İdealkent, (COVID-19 Sonrası Kentsel Kamusal Mekânların Dönüşümü), 362-388. https://doi.org/10.31198/idealkent.843386
• Perugini, M., Manera, M., Grotta, L., Abete, M. C., Tarasco, R., & Amorena, M. (2011). Heavy metal (Hg, Cr, Cd, and Pb) contamination in urban areas and wildlife reserves: honeybees as bioindicators. Biological Trace Element Research, 140, 170-176. https://doi.org/10.1007/s12011-010-8688-z.
• Poe, M. R., LeCompte, J., McLain, R., & Hurley, P. (2014). Urban foraging and the relational ecologies of belonging. Social & Cultural Geography, 15(8), 901-919.
• Poe, M. R., McLain, R. J., Emery, M., & Hurley, P. T. (2013). Urban forest justice and the rights to wild foods, medicines, and materials in the city. Human Ecology, 41, 409-422. https://doi.org/10.1007/s10745-013-9572-1
• Polat, R., Satıl, F. (2012). An ethnobotanical survey of medicinal plants in Edremit Gulf (Balıkesir – Turkey). Journal of Ethnopharmacology, 139: 626–641. https://doi.org/10.1016/j.jep.2011.12.004
• Romano, V., Lozano, S., & Fernández‐López de Pablo, J. (2020). A multilevel analytical framework for studying cultural evolution in prehistoric hunter–gatherer societies. Biological Reviews, 95(4), 1020-1035. https://doi.org/10.1111/brv.12599
• Sandal, E. K., & Karademir, N. (2014). Kahramanmaraş’ta yeşil alanların yeterliliği ile halkın beklentilerinin ve bilinç düzeyinin belirlenmesi. Doğu Coğrafya Dergisi, 18(29), 155-176.
• Sardeshpande, M., & Shackleton, C. (2020). Urban foraging: Land management policy, perspectives, and potential. PLoS One, 15(4), e0230693. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0230693
• Sardeshpande, M., Hurley, P. T., Mollee, E., Garekae, H., Dahlberg, A. C., Emery, M. R., & Shackleton, C. (2021). How people foraging in urban greenspace can mobilize social–ecological resilience during COVID-19 and beyond. Frontiers in Sustainable Cities, 3, 686254. https://doi.org/10.3389/frsc.2021.686254
• Satıl, F., Tümen, G., Dirmenci, T., Çelik, A., Arı, Y., & Malyer, H. (2006). Kazdağı Milli Parkı ve çevresinde (Balıkesir) etnobotanik envanter çalışması 2004-2006, TÜBA Kültür Envanteri Dergisi, 5, 171-203.
• Selvi, S., Dağdelen, A., Kara, S. (2013). Medicinal and aromatic plants consumed as herbal tea and collected from Ida Mountains (Balıkesir, Edremit), Journal of Tekirdag Agricultural Faculty, 10(2):26-33.
• Selvi, S., Satıl, F., & Tümen, G. (2018). Edremit Körfezi’nin (Balıkesir) sofralarda kullanılan yabani otları. 4th International Non-wood Forest Product Symposium, October 4-6 2018, Bursa-Turkey.
• Shackleton, C. M., Hurley, P. T., Dahlberg, A. C., Emery, M. R., & Nagendra, H. (2017). Urban foraging: A ubiquitous human practice overlooked by urban planners, policy, and research. Sustainability, 9(10), 1884. https://doi.org/10.3390/su9101884
• Somesh, D., Rao, R., Murali, R., & Nagendra, H. (2021). Patterns of urban foraging in Bengaluru city. Urban Forestry & Urban Greening, 57, 126940. https://doi.org/10.1016/j.ufug.2020.126940
• Svizzero, S., (2016). Foraging wild resources: evolving goals of an ubiquitous human behavior. Anthropology 4 (161). Https://doi.org/10.4172/2332- 0915.1000161
• Synk, C. M., Kim, B. F., Davis, C. A., Harding, J., Rogers, V., Hurley, P. T., & Nachman, K. E. (2017). Gathering Baltimore’s bounty: Characterizing behaviors, motivations, and barriers of foragers in an urban ecosystem. Urban Forestry & Urban Greening, 28, 97-102. https://doi.org/10.1016/j.ufug.2017.10.007
• Şahinalp, M. S. (2006). Şanlıurfa Şehri’nin kuruluşuna etki eden etmenler. Coğrafi Bilimler Dergisi, 4(1), 105-127. https://doi.org/10.1501/Cogbil_0000000063
• Tanaydın, G., Satıl, F., & Çakılcıoğlu, U. (2022). An ethnobotanical research on plants used for food purposes in Bigadiç (Balıkesir-Turkey). Türk Doğa ve Fen Dergisi, 11(4), 142-147. https://doi.org/10.46810/tdfd.1172635
• Woodruff, S.C., BenDor, T.K., 2016. Ecosystem services in urban planning: comparative paradigms and guidelines for high quality plans. Landscape and Urban Planning, 152, 90–100. http://dx.doi.org/10.1016/j.landurbplan.2016.04.003.
• Yavan, N. (2014). Örneklem ve örnekleme yöntemleri. Y. Arı & İ. Kaya (Ed.), Coğrafya araştırma yöntemleri içinde (s.153-172), Balıkesir: Coğrafyacılar Derneği Yayınları.
• Yenice, M. S. (2012). Kentsel yeşil alanlar için mekânsal yeterlilik ve erişebilirlik analizi; Burdur örneği, Türkiye. Turkish Journal of Forestry, 13(1), 41-47. https://doi.org/10.18182/tjf.74804
• Yücer, H. M., & Kıran, B. A. (2023). Sosyal sağlık perspektifinden hayvan sevgisi ve karşıtlığı: Sokak köpekleri ve yeni toplumsal riskler. Academic Platform Journal of Halal Lifestyle, 5(2), 62-77. https://doi.org/10.53569/apjhls.1406226
• Zimmer, A. (2010). Urban political ecology: theoretical concepts, challenges, and suggested future directions, Erdkunde, 64 (4), 343–354. Https://doi.org/10.3112/erdkunde.20