BİLİM VE TEKNOLOJİNİN GELİŞİMİ AÇISINDAN OSMANLI VE BATI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 7, 1 - 21, 24.01.2021

Aylin Doğan

Öz

Doğu ve Batı olarak ikiye ayrılan tarihi uygarlıklara bakıldığında, Doğu uygarlıklarının bilim ve teknolojideki üstünlükleri karşısında Batı’nın, Doğu’dan aldıklarının üzerine yeni eklemeler de yaparak ilerlediği, tarihsel süreçte Doğu’yu bilim ve teknoloji anlamında geride bıraktığı görülmektedir. Doğu ve İslam uygarlığının mirasını devralan, geniş coğrafyalara sahip olarak, hakimiyetini yüzyıllarca sürdüren Osmanlı İmparatorluğu da, özellikle 17. yüzyıl sonlarından itibaren bilim ve teknoloji açısından Batı ilerlemesinin gerisinde kalmış ve bazı çabalar içine girmişse de, bu sürece uyum sağlamayı başaramamıştır. Bu çalışmada, Osmanlı’da ve Batı’daki bilim ve teknoloji anlayışı ve gelişim süreci karşılaştırılarak, bir değerlendirme yapılmaya çalışılmıştır. Ayrıca, Batılı ülkelerin bilim ve teknolojide ilerlemeler kaydetmesinin kökeninde, Doğu etkisinin de söz konusu olduğu, gerilemeci tarih anlayışının aksine, Osmanlı’nın da bilim ve teknolojiden tamamen uzak kalmadığı, Batı’nın içine girdiği bilimsel ve teknolojik atılımı yakalamakta neden geciktiği üzerinde durulmaya çalışılmıştır. Literatürden yararlanılarak yapılan bu çalışma ile Osmanlı ve Batı’daki bilim ve teknolojinin gelişim sürecine yönelik bir bakış açısı elde edilebilmesi amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı İmparatorluğu, Batı Avrupa Ülkeleri, Bilim, Teknoloji

AN ASSESTMENT ON OTTOMANS AND THE WEST IN THE SENSE OF SCIENTIFIC AND TECHNOLOGICAL DEVELOPMENTS

Öz

Considering the civilizations which are divided into two as Eastern and Western, it is clearly seen that the West has left the East far behind in terms of Science and Technology in historical process by reenforcing the imported innovations from the East that once had been scientifically and technically superior to the West. Inheriting the Eastern and Islamic culture, Ottoman Empire had established its sovereignty over vast lands for hundreds of years, but especially after late 17th century, Ottomans fell behind in Science and Technology and in spite of the late efforts, they were not able to move with the time. In this study, assessments are made by both comparing scientific and technological mindsets and the development process between The Ottoman Empire and the West. Besides, it is emphasized that the influence of the East remained at the roots of the western developments and Ottomans were not totally oblivious to science and technology contrary to regressive view of history. This study also examines why The Ottoman Empire fell behind the western innovations. With this literature research, it is aimed to obtain a perspective on the scientific and technologic development process of both Ottomans and The West.

Anahtar Kelimeler

The Ottoman Empire, Western European Countries, Science, Technology

Kaynakça

• Arslan, A.T. (1999). “16. Asır Osmanlı İlmi Hayatına Genel Bir Bakış”, içinde, Osmanlı-8-Bilim, Güler Eren (edt.), Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 43-49.
• Demir, R. (2010). “Osmanlılar Dönemi Türk Düşüncesine Genel Bir Bakış”, içinde, Osmanlılarda Bilim ve Teknoloji-Makaleler, Yavuz Unat (edt.), Anakara: Nobel Yayın Dağıtım, 207-219.
• Dölen, E. (1999). “18. ve 19. Yüzyıllarda Osmanlı Bilimsel Literatürü”, içinde, Güler Eren (edt.), Osmanlı-8-Bilim, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 62-68.
• Durmuş, B.T. (2017). “Matbaa Teknolojisinin Osmanlı Devleti’ne Giriş Koşulları ve Tartışmalar”, Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, Cilt: 5, Sayı: 2, 950-968.
• Gökdoğan, M.D. ve Unat, Y. (2010). “Fatih Dönemi (1451-1481) Bilim Anlayışı ve Bilim Adamları”, içinde, Osmanlılarda Bilim ve Teknoloji-Makaleler, Yavuz Unat (edt.), Anakara: Nobel Yayın Dağıtım, 39-50.
• Grant, J. (2011). “Osmanlı “Gerilemesini” Yeniden Düşünmek: Osmanlı Devleti’nde Askeri Teknolojinin yayılması (15. Yüzyıldan 18. Yüzyıla Kadar)”, (çev. Salim Aydüz), Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, Sayı: 19-20, 57-79. Gümüşçü, O. (2010). “Osmanlılarda Coğrafya Bilimi”, içinde, Osmanlılarda Bilim ve Teknoloji-Makaleler, Yavuz Unat (edt.), Anakara: Nobel Yayın Dağıtım, 593-646.
• Heaton, H. (2005). Avrupa İktisat Tarihi. (çev. M. Ali Kılıçbay, Osman Aydoğuş).1. Baskı. Ankara: Paragraf Yayınları.
• İhsanoğlu, E. (1999). “Osmanlı Bilimine Toplu Bakış”, içinde, Güler Eren (edt.), Osmanlı-8-Bilim, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 17-24.
• Kahya, E. (1999). “Osmanlılardaki Bilimsel Çalışmalara Genel Bir Bakış”, içinde, Osmanlı-8-Bilim, Güler Eren (edt.), Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 25-34.
• Kahya, E. (2010). “On Sekiz ve On Dokuzuncu Yüzyıllarda Genel Çizgileriyle Osmanlılarda Bilim”, içinde, Osmanlılarda Bilim ve Teknoloji-Makaleler, Yavuz Unat (edt.), Anakara: Nobel Yayın Dağıtım, 177-205. Miloudi, N. (1999). “Osmanlı Tarihinde Bilim ve Teknoloji”, içinde, Osmanlı-8-Bilim, Güler Eren (edt.), Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 35-42.
• Mossensohn, M.S. (2019). Osmanlı’da Bilim/Kültürel Yaratı ve Bilgi Alışverişi. (çev.Kübra Oğuz). 2. Baskı. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Smith, P. (2001). Rönesans ve Reform Çağı-Bir Sosyal Arkaplan Çalışması. (çev. Serpil Çağlayan). 1. Basım. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Tuna, K. (1999). “Osmanlı, Batılılaşma ve Bilimler”, içinde, Güler Eren (edt.), Osmanlı-8-Bilim, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 50-61.
• Unan, F. (2010). “Klasik Dönem Osmanlı Bilim Anlayışı”, içinde, Osmanlılarda Bilim ve Teknoloji-Makaleler, Yavuz Unat (edt.), Anakara: Nobel Yayın Dağıtım, 15-38.
• Unan, F. (2010). “Klasik Dönem Osmanlı Bilim Anlayışı”, içinde, Osmanlılarda Bilim ve Teknoloji-Makaleler, Yavuz Unat (edt.), Anakara: Nobel Yayın Dağıtım, 77-89.
• Zorlu, T. (2004). “Osmanlı Deniz Teknolojisi Üzerine”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, Cilt: 4, Sayı: 2, 297-353.