İran’ın Nükleer Programının Gelişimi ve Türkiye’nin Tutumu

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 11, 33 - 46, 02.05.2023

Mustafa Ozan Şahin , Yasin Korkut , Muhammed Veysel Kibar

Öz

İran İslam Cumhuriyeti 1980’lerden bu yana Amerika Birleşik Devletleri, İsrail ve Avrupa Birliği olmak üzere çeşitli ülkelerce nükleer silah teknolojisi geliştirmekle ve nükleer silahlara sahip olmakla suçlanmaktadır. İran yetkilileri ise bu duruma sık sık tepki göstermiş ve nükleer programlarının barışçıl amaçlar taşıdığını ve nükleer enerji için kullanıldığını ifade etmişlerdir. Bu doğrultuda İran, atom bombası peşinde olduklarını iddia edenleri eleştirmiştir. Aynı şekilde Batı’nın farklı istihbarat örgütleri de İran’ın ne zaman nükleer silaha erişeceği konusunda kesin bir bilgiye sahip değil gibi görünmektedir. Fakat, İran’ın açtığı merkezler ile uranyum zenginleştirme tesisleri nükleer silah geliştirmeye yakın olduğunu da gösterir niteliktedir. Bu makale, öncelikle Muhammed Rızâ Pehlevî döneminden itibaren İran’ın nükleer programının gelişimini ve tarihini incelemeye çalışacaktır. Bunun yanı sıra İran’ın nükleer silah geliştirme programına neden bu kadar önem verdiği noktasında bir değerlendirme yapılamaya çalışılacaktır. Son olarak da komşu bir ülke olarak Türkiye’nin İran’ın nükleer programına yönelik tavrı ele alınacaktır. Bu bağlamda, İran’ın iç ve dış güvenlik endişeleri ile tehdit algılamalarını değerlendirerek, İran’ın atom bombasına sahip olma süreci ve bu programın Türkiye’ye yansımaları analiz edilmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

İran, İslam Rejimi, Nükleer Program, Türkiye ve İran İlişkileri

The Development of Iran’s Nuclear Program and Turkey’s Attitude

Öz

Since the 1980s, Iran Islamic Republic has been accused of developing nuclear weapon technology and possessing nuclear weapons by various countries, including the United States of America, Israel and the European Union. Iranian officials, on the other hand, have frequently reacted to this situation and stated that their nuclear program has peaceful purposes and is used for nuclear energy. In this direction, Iran criticized those who claimed that they were after an atomic bomb. Likewise, different intelligence agencies of the West do not seem to have certain information about when Iran will reach nuclear weapons. However, the centers and uranium enrichment facilities opened by Iran show that it is close to developing nuclear weapons. This article will primarily try to examine the development and history of Iran's nuclear program from the time of Mohammed Reza Pahlavi. In addition, an evaluation will be made on why Iran attaches so much importance to its nuclear weapons development program. Finally, as a neighboring country, Turkey's attitude towards Iran's nuclear program will be discussed. In this context, by evaluating Iran's internal and external security concerns and threat perceptions, the process of Iran's possession of the atomic bomb and the reflections of this program on Turkey will be analyzed.

Anahtar Kelimeler

Iran, Nuclear Program, The Islamic Regime, Nuclear Weapons, Turkey and Iran Relations

Kaynakça

• Bahgat, G. (2006). Nuclear Proliferation: The Islamic Republic of Iran, Iranian Studies, Cilt: 39, 307-327. https://www.jstor.org/stable/4311832, adresinden edinilmiştir.