FIKIH USÛLÜNDE İSTİDLÂL KAVRAMI VE İSTİDLÂL ÇEŞİTLERİ

Yıl 2017, Cilt: 1 Sayı: 1, 91 - 109, 30.05.2017

Kadir Demiroğlu

Öz

Kitap, sünnet, icmâ ve kıyâsın şer‘î delil olduğu İslâm
âlimleri tarafından genel kabul görmektedir. Fakat şer‘î deliller, bunlar ile
sınırlı olmayıp, bunların dışında birtakım deliller de bulunmaktadır. Bu
deliller, fıkıh usûlcüleri tarafından istidlâl terimi altında toplanmaya
çalışılmış, istidlâl kavramı farklı açılardan tanımlanmıştır. Bazı usûlcüler,
istidlâli geniş bir yelpazeyi içerecek şekilde ve benzer ifadelerle
tanımlarken, diğer bazıları ise bu yelpazeyi nisbeten daraltan tanımlar
yapmışlardır. Bazıları ise istidlâlin sözlük anlamıyla iktifa etmişlerdir. Bu
üç grubun dışında yer alan birtakım usûlcüler ise her biri birbirinden farklı
olan tanımlar yapmışlardır. İstidlâlin tanımını yapan usûlcüler, çeşitlerini de
zikretmişlerdir. Bu makalede usûlcülerin istidlâl kavramına yaklaşımları ele
alınacak,  istidlâlin “kitap, sünnet,
icmâ ve kıyâsın dışındaki delil” anlamı üzerinde durulacak ve bu deliller
sınıflandırılmaya çalışılacaktır. İstidlâlin hucciyyet değerine değinilmeyecek
ve mezhep ayrımı yapılmayacaktır.

Anahtar Kelimeler

İstidlâl, delil, usûl

Kaynakça

• Alâüddîn Abdülazîz b. Ahmed el-Buhârî. Keşfü’l-esrâr. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-‘Arabî, t.y.
• Alp, Taha. Mantık: İsagoci Tercümesi Mantık Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Yasin Yayıne-vi, 2013.
• Âmidî, Ali b. Muhammed. el-İḥkâm fî uṣûli’l-aḥkâm. nşr. Abdürrezzâk Afîfî. Beyrut: el-Mektebü’l-İslâmî, 1402.