İSLÂM HUKUKUNDA ELÇİ DOKUNULMAZLIĞI

Yıl 2018, Cilt: 2 Sayı: 4, 1 - 23, 29.11.2018

Safiullah Muntazer , Abdullah Özcan

Öz

Öz

Devletler ve milletler arasında
tarih boyunca iletişim ve barış için çalışan elçiler, İslâm hukukunda ve
uluslararası ilişkilerde önemli yere sahiptirler. Elçilere, görevlerini yerine
getirebilmeleri için dokunulmazlık verilmesi gerekmektedir. İslâm hukukçuları
genellikle elçilerin yetki ve sorumluluklarını emân akdine bağlı olarak zikretmektedirler.
İslâm hukukunda elçinin dokunulmazlığı konusunda fakihlerin dayandığı delil, Hz.
Peygamber (a.s) tarafından Müseylime’nin elçilerine karşı ortaya koyduğu davranışlardır.
Bu makalede dokunulmazlığın anlamı, dokunulmazlığın esasları, elçilerin dokunulmazlığı,
ibadet özgürlüğü, dolaşım serbestliği, elçilik binalarının dokunulmazlığı ve
diplomatik dokunulmazlığın sona ermesi konuları ele alınacaktır. 

Anahtar Kelimeler

Dokunulmazlık, elçilik, emân, elçilik binaları, Viyana sözleşmesi

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdullah. Müsned. nşr. Şu‘yab el-Arnaût v.dğr. byy: Müessesetü'r-risâle, 2001.Ansarî, Cemaluddîn Abû Muhammed Ali b. Ebû Yahya b. Mes‘ûd. el-Lübâb fî’c-cam‘ beyne’s-sünneti ve’l-kitap. nşr. Muhammed Fadıl Abdülaziz. 2 cilt. Beyrut: Dârü’l-kalem, 1994.Aklan, Şükrü Halûk v.dğr. Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2005.Ayverdi, İlhan. Misalli Büyük Türkçe Sözlük. İstanbul: Mas Matbaacılık A.Ş., 2011.Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm. el-Câmi‘u’ṣ-ṣaḥîḥ. nşr. Muhammed Nasır Zahîr. 9 cilt. Beyrut: Dâru’t-Tavku’n-Necat, 1422/1996. Buhûtî, Mansûr b. Yunûs b. Salâhiddîn el-Hanbelî. Ḳeşşâfü’l-ḳınâ‘ ‘an metni’l-İḳnâ‘ 6 cilt. byy: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, t.y. BM Enformasyon Merkezi UNIC-Ankara, Diplomatik İlişkiler Hakkında Viyana sözleşmesi 18 Nisan 1961. Ankara: UNIC, 2007. Dağmî, M. Râkan. et-Tecessüs ve aḥkâmuhû fi’ş-şeri‘ati’l-İslâmiyye. Kahire: Dâru’s-Selam, 1985.Damîriyye, Osman Cum‘a. Usûlü’l-‘alakati’d-devliyye fi fıḳhî’l-İmam Muhammed b. Hasen eş-Şeybâni. Amman: Darü’l-Me‘âlî, 1999.Doğan, Mehmet. Büyük Türkçe Sözlük. İstanbul: İz yayıncılık, 1996.Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş‘as b. İshâk b. Beşîr b. Şeddâd b. ‘Amr el-Ezdî es-Sicistânî. es-Sünen. nşr. Şu‘yab el-Arnaût ve Muhammed Kamil. Beyrut: Darü’r-risaletü’l-alemiyye, 2009.Ebû Yûsuf, Ya‘kub b. İbrâhîm b. Habîb b. Sa‘d el-Ensarı, el-Ḫarâc. nşr. Abdurrauf Sa‘d ve Sa‘d Muhammed Hasen. Kahire: Mektebetü’l-ezheriyye li’t-türâs, t.y. Ebû Zehra, Muhammed. el-Alâkâtü’d-devliyye fi’l-İslâm. Kahire: Dârü’l-fikri’l-Arabî, 1995.Ermağan, Servet. İslâm Hukukunda Temel Hak ve Hürriyetler. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı yayınları, 2004.Hasan, Hasan İbrahîm. İslâm Tarihi. trc. İsmail Yiğit ve Sadreddin Gümüş. İstanbul: Kayıhan Yayınları, 1991.Hatip, Ahmed Gâlib. “Ahkâmu’s-sifâre fi’l-fiḳhi’l-İslâmî”. Yayınlamamış Doktora tezi, Câmi‘atü’l-Ürdüniyye, 2005.Hattab, Mahmûd Şît, Sîferâü’n-nebi. Beyrut: Reyan, 1996. Haraşî, Ebû Abdillah Muhammed b. Abdullah el-Maliki. Şerḥu muḫtaṣaru Ḫalîl li’l-Ḫaraşî. 8 cilt. Beyrut: Dârü’l-fikr, t.y.İbn Battâl, Ebü’l-Hasen Ali b. Halef b. Abdilmelik. Şerḥu ṣaḥîḥü’l-Buḫârî, nşr. Ebû Tamîm Yaser b. İbrâhîm. 10 cilt. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 2003.İbn Ferrâ, Kâdî Ebû Ya‘la Muhammed b Hüseyn b. Muhammed b Halef, Rusü’l-müluk ve men yüslih li’r-risale ve’s-sifâre. nşr. Salahuddîn el-Müncid. Beyrut: Dârü’l-kitap el-cedid, 1972.İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Ahmed b. Ali b. Hacer el-Askalânî. Fetḥü’l-bârî şerḥu ṣaḥîḥi’l-Buḫârî. 13 cilt. Beyrut: Darü’l-ma‘rife, 1379/1959.İbn Kayyim, Muhammed b. Ebî Bekr b. Eyyûb el-Cevziyye. Zâdü’l-me‘âd fî hedyi ḫayri’l-‘ibâd. 5 cilt. Beyrut: Müessesetü’r-risâle, 1994.İbn Kudâme, Ebû Muhammed Muvaffakuddîn Abdullah b. Ahmed b. Muhammed b. Kudâme el-Makdisî. el-Kâfî fi’l-fıḳhü’l İmam Ahmed. 4 cilt. byy: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 1994.İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ İsmâil b. Ömer. el-Bidâye ve’n-nihâye. nşr. Alî Şîrî. 14 cilt. Beyrut:Dârü ihyâü’t-türasü’l-Arabî, 1988.İbn Nüceym, Zeynüddîn b. İbrâhîm b. Muhammed b. Nüceym el-Mısrî. el-Eşbâh ve’n-neẓâir. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 1999.İbnü’l-Hümâm, Kemâlüddîn Muhammed b. Abdülvâhid es-Sivâsî. Fethu’l-kadîr. 10 cilt. byy: Dârü’l-fikr, t.y.İbnü’l-Esîr, Ebü’l-Hasan İzzeddîn Ali b. Muhammed eş-Şeybânî el-Cezerî. el-Kamil fi't-târîḫ. 10 cilt. Beyrut: Dârü’l-kitabi’l-Arabî,1997.İbn Hişâm, Ebû Muhammed Cemâlüddîn Abdülmelik b. Hişâm b. Eyyûb el-Himeyrî el-Meâfirî. es-Sîretü’n-nebeviyye. thk. Mustafa es-Seka v.dğr. bby: eş-Şirketü’l-Mektebetü ve Matbaatü Mustafa el-Bâbî el-Halabî ve evlâduhu bi-Mısır, 1955.İbn Rüşd, Ebü’l-Velîd Muhammed b. Ahmed el-Kurtubî (ö.520/1126). el-Beyân ve’t-taḥṣîl. nşr. Muhammed Hacî v.dğr. 20 cilt. Beyrut: Dârü’l-garbi’l-İslâmî, 1988.İbn Rüşd, el-Hafid Ebû Velîd Muhammed b. Ahmed b. Ahmed el-Kurtubî(ö.595/1199). Bidâyetü’l-müctehid. 4 cilt. Kahire: Dârü’l-Hadis, 2004.İbn Sa‘d, Ebû Abdillah Muhammed. et-Ṭabaḳātü’l-ḳübrâ. thk. M. AbdülKadir ‘Atâ. 8 cilt. Beyrut: Darü’l-kütübi’l-ilmiyye, 1990.İpşirli, Mehmet. “Elçi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 11: 3-15. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.Kâsânî, Alâüddîn Ebû Bekir b. Mes‘ûd b. Ahmed. Bedâ’i‘u’ṣ-ṣanâ’i‘. 7 cilt. byy: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 1986.Karâfî, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. İdrîs b. Abdirrahmân el-Mâlikî. eẕ-Ẕaḫîre. Muhammed Hacî v. dğr. 14 cilt. Beyrut: Dârü’l-garbi’l-İslâmî, 1994.Kardavî, Yûsuf. Fıḳhu’l-cihad. Kahire: Mektebetü Vehbe, 2009Kurtubî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr. nşr. Ahmed el-Bırdûnî ve İbrâhîm Etfîş. 20 cilt. el-Câmiu‘ li aḥkâmi’l-Ḳur'âni’l-Kerîm. Kahire: Dârü’l-kütübi’l-Mısıriyye, 1964.Mâverdî, Ebü’l-Hasan Alî b. Muhammed b. Muhammed. nşr. Alî Muhammed Muavviz ve Âdil Ahmed Abdülmavcûd. 19 cilt. el-Ḥâvî’l-kebîr fî fıkhi mezhebi’l-İmâm eş-Şafiî. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 1999.Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. Haccâc b. Müslim el-Kuşeyrî el-Nişaburî. Câmi‘u’ṣ-ṣaḥîḥ. Beyrut:Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 1991.Muhammad Hamidullah. İslâm Peygamberi. trc. Salih Tuğ . Ankara: Yeni Şafak, 2003.Müzenî, Ebû İbrâhîm İsmâil b. Yahyâ b. İsmâil. Muḫtaṣerü’l-Müzenî. Beyrut: Dârü’l-ma‘rife, 1990.Necm, Cemal Ahmed Cemil. “Aḥkâmu’r-rusül ve süferâ fi’l-fiḳhi’l-İslâmî”. Yayınlamamış Yüksek Lisans Tezi, Câmi‘atü’n-nücâhi’l-vataniyye, 2008.Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Muhyiddin Yahyâ b. Şeref. nşr. Zahîr eş-Şavîş. 12 cilt. Ravżatüt-ṭâlibin ve ‘umdetü’l-mütteḳîn. Beyrut: el-Mektebü’l-İslâmî, 1991.Özdemir, Ahmet. İslâm Hukukunda Uluslararası Kamu Düzeni ve Savaş Hukuku. Ankara: Murat kitabevi, 2017.Serahsî, Şemsü’l-eimme Ebû Bekr Muhammed b. Ebû Sehl Ahmed. el-Mebsûṭ. 30 cilt. Beyrut: Dârü'l-ma‘rife, 1993. ………... Şerhu’s-siyeri’l-kebîr. 5 cilt. byy:eş-Şirketü’ş-şerkiye-li’l-i‘lânât, 1971.Sa‘dî, Ebû Habîb. el-Ḳāmûsu’l-fıḳhî luġaten ve ıstılaḥen. Dîmaşk: Darü’l-fikr, 1998.Şafiî, Ebû Abdillah Muhammed b. İdrîs b. Abbâs b. Şafi. 8 cilt. el-Ümm. Beyrut: Dârü’l-ma‘rife, 1990.Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr. Târîḫu’t-Ṭaberî. 11 cilt. Beyrut: Dârü’t-türâs, 1387/1967.Topçuoğlu, Ali Aslan. İslâm Hukukunda Diplomatik Temsil. Ankara: Fecr, 2017.Ulusal, Şemsettin. “İslâm Hukukunda Uluslararası Andlaşmalar”. Yayınlamamış Doktora tezi, Ankara Üniversitesi, 2006.Ûdeh, Abdulkādir. et-Teşrî‘u’l-cinâî el-İslâmî. Beyrut: Darü’l-kâtibi’l-Arabî, 1999.Yaman, Ahmet. İslâm Hukukunda Uluslararası İlişkiler. Ankara: Fecr Yayınları, 1998.Yazıcı, Kemal. “İslâm Hukukunda Diplomasi”. Yayınlamamış Yüksek lisans tezi, Uludağ Üniversitesi, 1998.Yalar, Mehmet. “İslâm Hukukunda Devletlerarası Anlaşmalar”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7, sy. 7 (1998): 409-452.Zerkeşî, Şamsuddîn Muhammed b. Abdullah el-Mısırî el-Hanbelî. 7 cilt. Şerḥü’z-Zerkeşî. byy: Dârü’l-Abikân, 1993.Zeydân, Abdülkerîm. el-Cami’ fi’l-fıḳhi’l-İslâmi’l-mufaṣṣal. Dımaşk: Müessesetü'r-risâle, 2012.Zühaylî, Vehbe. el-Fıḳhü’l-İslâmî ve edilletühü. Dımaşk: Darü’l-fikr, 2010............. el-Alâkatü’d-düveliyye fi’l-İslâm . Dımaşk: Dârü’l-mektebî, 2000............. “Emân”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 11:79-81. İstanbul: TDV, Yayınları, 1995.Zebîdî, Ebü’l-Feyz Murtaza Muhammed b. Muhammed b. Abdrrazzak, Tâcü’l-arus. 40 cilt. byy: Dârü’l-hidaye, t.y.