İzz Bin Abdusselam'ın Hayatı ve İlmi Kişiliği

Yıl 2018, Cilt: 2 Sayı: 4, 179 - 203, 29.11.2018

Mahmut Cihangir

Öz

Özİzz b. Abdusselam hicri VII.
asırda yaşamış, önemli ilmi şahsiyetlerden birisidir. O fıkıh, tefsir, hadis,
siyer, kelam, tasavvuf ve ahlak gibi alanlarda eserler vermiş çok yönlü bir
âlimdir. Hayatının büyük bölümünü Şam’da, geri kalan kısmını da Kahire’de geçirmiş,
buralarda çeşitli görevlerde bulunmuştur. Yaşadığı dönemde Şafiî mezhebinin
önde gelen liderlerinden biri olmuştur. Fıkıhta müçtehit seviyesine kadar
yükselen İzz b. Abdusselam bir çok öğrenci yetiştirdiği gibi farklı alanlarda
özgün eserler bırakmıştır. Bu makalemizde devrinin önemli âlimlerinden biri
olan İzz b. Abdusselam’ı biyografisine, ,ilmi kişiliğine ve yöntemine tasviri
bir metotla yer vereceğiz.

Girişİslam dünyasının önemli ilmi şahsiyetlerinden biri
olan İzz b. Abdusselam, İslami ilimler için parlak denilebilecek bir dönemde
yaşamıştır. Yaşadığı dönemin en önemli ilim merkezlerinden biri olan Şam’da
dünyaya gelmesi ve buradaki ilmi imkanları çok iyi bir şekilde değerlendirmiş
olması, onun çok seçkin bir ilmi şahsiyet olmasında önemli bir yere sahiptir.
Hemen her alanda kaleme aldığı eserler bunu ortaya koymaktadır.  Yaşadığı dönemin problemlerini mezhep
taassubu altında kalmadan ve devrin otoritelerinin baskılarına aldırmadan doğru
bildiği yöntemlerle çözmeye çalışmıştır. Yaşadığı dönemde önemli görevlerde
bulunması ve Sultanü’l-Ulemâ diye isimlendirilmesi, müctehid olduğunun
söylenmesi, onun ne kadar büyük bir ilmi kişiliğe sahip olduğunu
göstermektedir. Makalemizde, her ne kadar hakkında birçok şey söylenmiş ve
yazılmışsa da İzz b. Abdusselam’ın hayatını ve ilmi şahsiyetini, tabakat
kitaplarını ve hakkında yazılmış olan diğer eserleri göz önünde bulundurarak
farklı bir bakış açısıyla ele alacağız.

Alt Başlıklar. İzz B.
Abdusselam’ın Doğumu, Vefatı ve İlmi Kişiliği

Sonuçİzz b. Abdüsselam hem Eyyubiler,
hemde Memlukler döneminde yaşamış, İslam dünyasının önde gelen şahsiyetlerinden
birisidir. Döneminde görüş, düşünce ve karizmatik kişiliğiyle şöhret kazanmış
önemli bir İslam âlimidir. İslami ilimlerin hemen hemen bütün alanlarında
eserler kaleme almış, dönemindeki siyasal gelişmelerden uzak kalmayarak
iktidarlar üzerinde etkin bir nüfuz sahibi olmuştur. Yaşadığı dönemde resmi ve
gayri resmi önemli görevlerde bulunmuş, doğru bildiği yoldan makamını bırakmak
ve hapse atılmak pahasına da olsa ayrılmamıştır. Mezhep taassubunun zirvede
olduğu bir dönemde, bir müctehid tavrıyla özgün olmayı başarmış, hep hak
bildiğini ifade etmeye çalışmıştır. Kısacası İzz b. Abdüsselam hayatını ilme
vakfetmiş, yaşantısıyla hem kendi döneminde, hem de sonraki dönemlerde derin
izler bırakmış ve kaleme aldığı eserleriyle günümüze kadar gelebilmiş, önemli
bir İslam âlimidir.

KaynakçaAlgül, Adnan. İzzuddîn
b. Abdüsselâm’ın İslam Hukuk Bilimindeki Yeri ve Önemi. Doktora Tezi,
Gaziantep Üniversitesi, 2016.

Algül, Adnan.
“İzzüddîn b. Abdüsselâm’ın Hayatı ve İlmî Şahsiyeti”. Ekev Akademi Dergisi
20/67(Yaz 2016): 31-58.

Altıntaş, Ramazan.
“Iz. b. Abdüsselâm’ın İtikadî Görüşleri”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat
Fakültesi Dergisi 4 (2000): 77-128.

Apaydın, H. Yunus.
“İbn. Abdüsselâm, İzzeddin”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 19:
284-286. İstanbul: TDV Yayınları, 1999.

Arpa, Abdulmuttalip. İzz
b. Abdusselam ve el-işâre ile’l-icâz fî ba’zı envâi’l-mecâz. Doktora Tezi,
Selçuk Üniversitesi, 2009.

Arpa,
Abdulmuttalip. “İzzüddin b. Abdusselam ve Kur’an Çalışmaları”. Sakarya
Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 12/1 (2010): 15-42.

Bilmen,
Ömer Nasuhi. Takakâtü’l-müfessirin. İstanbul: Diyanet İşleri Başkanlığı
Yayınları, 1974.

Cerrahoğlu,
İsmail. Tefsir Usûlü. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı
Yayınları, 2003.

Dâvûdî,
Şemsüddin Muhammed  b. Ali. Tabakâtü’l-müfessirin. Beyrut-Lübnan: Dâru’l Kutubi-l İlmiyye, (ts.).

Edirnevî,
Ahmed b.Muhammed. Tabakâtü’l-müfessirin.
Thk. Süleyman b. Salih el-huzi. Medinetü’l-Münevvere:
Mektebetu’l-Ulumi’l-Hikme, 1997.

 Kavşut, M. Sait. İzz b. Abdüsselâm ve Ahlak
Anlayışı. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, 2006.

Meraği,
Abdullah Mustafa. el-Fethu’l-mubîn fi tabakâti’l-usuliyyin,
Nşr. Muhammed Ali Osman. y.y. Matbaatü’l-Ensari’s-Sünneti’l-Ma, 1366/1947.

Sallâbî, Ali
Muhammed. Sultanü’l-ulema bai’ü’l-umerâ. Beyrut: el-Mektebetü’l-Asriyye,
2009.

Sellâmî, Ebu’l-Meâlî
Muhammed b. Râfî b. Hicris. Tarîhû ulemâi Bağdad, Thk. Abbas el-Azâvî. Beyrut:
ed-Darü’l-Arabiyyetü li’l-Mevsuat, 2000.

Subkî,
Tâcüddîn Abdulvehhab Hasan Ali. Tabakâtu’ş-Şafiyyeti’l-kübrâ, Thk. Mahmûd Muhammed et-Tânâhî,
Abdülfettâh Muhammed el-Huluv. Halep: Darü’l-İhyai’l-Kütübi’l-Arabiyye, 1982.

İzzuddin Abdulaziz b.
Abdusselâm b. Ebi’l-Kâsım b. Hasan
b. Muhammed b. Mühezzeb es-Sülemî.
Tefsiru’l-Kur’ani’l-Azim, Thk. Ahmed Fethi Abdurrahmam. Lübnan: Dâru’l-Kutub
el-İlmiyye, 2008.

İbn. Kesîr, İmadüddîn
Ebu’l-Fida İsmail b. Ömer. en-Nihâye ve’l-bidâye. Thk. Abdullah b.
Abdülmühsin et-Türkî. Kahire: Hicr li’t-Tıbaa ve’n-Neşr, 1998

İsnevî, Ebû Muhammed
Cemâlüddîn Abdurrahîm b. el-Hasen b. Ali el-Ümevî. Tabakâtü’ş-Şâfiyye. Beyrut:
Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1987.

Tağriberdi,
Cemâleddin Ebî’l-Mehâsin Yusuf b. Tağriberdi’l-Atabekî. en-Nücûmu’z-zâhira  fi müluki 
Mısır  ve’l-Kahire,
(ys. ve ts.).

Vehîbî,
Abdullah İbrâhîm. el-İzz b. Abdüsselam hayâtuhû ve âsâruhû ve
menhecuhû fi’t-tefsîr.
Kahire: Matbaatü’s-Selefiyye,
1402/1982.

Zühayli,
Muhammed.  İzz b. Abdusselâm.
Dımaşk: Daru’l-Kalem, 1998.

Anahtar Kelimeler

Biyografi, İzz b. Abdusselam, Şafiî, Mezhep, Fıkıh

Kaynakça

• Algül, Adnan. İzzuddîn b. Abdüsselâm’ın İslam Hukuk Bilimindeki Yeri ve Önemi. Doktora Tezi, Gaziantep Üniversitesi, 2016.Algül, Adnan. “İzzüddîn b. Abdüsselâm’ın Hayatı ve İlmî Şahsiyeti”. Ekev Akademi Dergisi 20/67(Yaz 2016): 31-58.Altıntaş, Ramazan. “Iz. b. Abdüsselâm’ın İtikadî Görüşleri”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 4 (2000): 77-128.Apaydın, H. Yunus. “İbn. Abdüsselâm, İzzeddin”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 19: 284-286. İstanbul: TDV Yayınları, 1999.Arpa, Abdulmuttalip. İzz b. Abdusselam ve el-işâre ile’l-icâz fî ba’zı envâi’l-mecâz. Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi, 2009.Arpa, Abdulmuttalip. “İzzüddin b. Abdusselam ve Kur’an Çalışmaları”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 12/1 (2010): 15-42.Bilmen, Ömer Nasuhi. Takakâtü’l-müfessirin. İstanbul: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 1974.Cerrahoğlu, İsmail. Tefsir Usûlü. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2003.Dâvûdî, Şemsüddin Muhammed b. Ali. Tabakâtü’l-müfessirin. Beyrut-Lübnan: Dâru’l Kutubi-l İlmiyye, (ts.). Edirnevî, Ahmed b.Muhammed. Tabakâtü’l-müfessirin. Thk. Süleyman b. Salih el-huzi. Medinetü’l-Münevvere: Mektebetu’l-Ulumi’l-Hikme, 1997. Kavşut, M. Sait. İzz b. Abdüsselâm ve Ahlak Anlayışı. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, 2006.Meraği, Abdullah Mustafa. el-Fethu’l-mubîn fi tabakâti’l-usuliyyin, Nşr. Muhammed Ali Osman. y.y. Matbaatü’l-Ensari’s-Sünneti’l-Ma, 1366/1947.Sallâbî, Ali Muhammed. Sultanü’l-ulema bai’ü’l-umerâ. Beyrut: el-Mektebetü’l-Asriyye, 2009.Sellâmî, Ebu’l-Meâlî Muhammed b. Râfî b. Hicris. Tarîhû ulemâi Bağdad, Thk. Abbas el-Azâvî. Beyrut: ed-Darü’l-Arabiyyetü li’l-Mevsuat, 2000.