FÂRÂBÎ FELSEFESİNİN TEMEL ERDEMLERİ

Yıl 2018, Cilt: 2 Sayı: 4, 25 - 51, 29.11.2018

İbrahim Aksu

Öz

Öz

Felsefî bir terim olarak temel erdem, belirli bir ahlâk felsefesi içerisinde yer alan erdemler arasında değişik nedenlerden ötürü ve farklı açılardan diğerlerine nispetle daha önemli, dolayısıyla da ayrıcalıklı görülen erdemi ifade etmektedir. Buna göre, ayrıcalıklı erdem fikrinin, diğer bir deyişle, temel erdem kavramının felsefe tarihi içerisinde ilk defa Sokrates’in erdeme yönelik soruşturmaları ile kendisini belli ettiğini söyleyebiliriz. Platon tarafından da ele alınan ve anlam alanı önemli oranda geliştirilen bu kavram, klasik felsefenin iki önemli okulu olan Stoacılık ve Yeni Eflatunculuk gibi felsefe okullarının ahlak felsefelerinde oldukça merkezi bir konuma yerleştirilmiş olarak karşımıza çıkmaktadır. Akabinde antik dünyanın felsefe-bilim birikiminin İslam dünyasına geçişi sürecinde söz konusu temel erdem kavramının da İslam felsefesine intikal ettiği gözlemlenmektedir. Bu makalemizde, öncelikle temel erdem kavramının İslam felsefesinin kurucu filozofu sayılan Fârâbî’nin inşa ettiği felsefî sistem içerisinde kendisine bir yer bulup bulamadığına bakacak, şayet bu inceleme olumlu bir neticeye varırsa akabinde de hangi erdemlerin Fârâbî felsefesinin temel erdemleri olduğunu tespit etmeye çalışacağız.

Giriş

Alt Başlıklar

Sonuç

Kaynakça

Anahtar Kelimeler

İslam Ahlak Felsefesi, Erdemlerin Tasnifi, Temel Erdemler, Fârâbî’nin Ahlak Felsefesi, Fârâbî Felsefesinin Temel Erdemleri, Hikmet, Cömertlik, Adalet

Kaynakça

• Aksu, İbrahim. Farabi’de Temel Erdemler. Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2018.
• Arnzen, Rüdiger. “Plato, Arabic”. Encylopedia of Medieval Philosophy. Ed. Henrik Lagerlund. 1012-1016. New York: Springer, 2011.
• Aquinas, St. Thomas. Treatise on the Virtues. Trc. John A. Oesterle. Notre Dame: University of Notre Dame Press, 1984.
• Aydın, İbrahim Hakkı. “Yetkinlik Delili ve Fârâbî”. Uluslararası Farabi Sempozyumu Bildirileri (Ankara, 7-8 Ekim 2004). Ed. Fehrullah Terkan – Şenol Korkut. 199-212. Ankara: Elis Yayınları, 2005.
• Aydın, Mehmet. “Farabi’de Pratik Akıl Yürütme”. Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 21 (İzmir 2005): 149-174.
• Aydınlı, Yaşar. Fârâbî’de Tanrı-İnsan İlişkisi. 4. Bs. İstanbul: İz Yayınları, 2014.
• _____________. “Fârâbî'nin Nübüvvet Öğretisi”. İslâmi Araştırmalar 2/8 (Ağustos 1988): 35-49.
• Ayten, Ali. Erdeme Dönüş: Psikoloji ve Mutluluk Yolu. İstanbul: İz Yayınları, 2014.
• Bakar, Osman. İslâm Düşüncesinde İlimler Tasnifi. Trc. Ahmet Çapku. İstanbul: İnsan Yayınları, 2012.
• Becker, Lawrence C. Reciprocity. London: Routledge, 2014.
• Bedevi, Abdurrahman. Eflâtûn fi’l-İslâm. 3. Bs. Beyrut, Daru’l-Endülüs, 1982.
• Berman, L.V. “The Political Interpretation of the Maxim: The Purpose of Philosophy is the Imitation of God”. Studia Islamica 15 (1961): 53-61.
• Carr, David. “The Cardinal Virtues and Plato’s Moral Psychology”. The Philosophical Quarterly 38/151 (April 1988): 186-200.
• Colmo, Christopher. “Alfarabi on the Prudence of Founders”. The Review of Politics 60/4 (Autumn 1998): 719-741.
• Çetintaş, İbrahim, İslâm Düşüncesinde Değerler Metafiziği. Ankara: Elis Yayınları, 2014.
• Çilingir, Lokman. “Fârâbî'de Rasyonel Siyaset ve Akıl İnancı”. Kutadgubilig Felsefe-Bilim Araştırmaları Dergisi 11 (Mart 2007): 199-245.
• Çötok, Tufan. Aristoteles Ahlâkının Kurucu Erdemi Olarak Phronesis. Doktora Tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2011.
• Fârâbî, Ebû Nasr. “Cevâmi‘u Kitâbi’n-Nevâmis li-Eflâtûn”. “Le Sommaire du Livre des ‘Lois’ de Platon”. Thk. Therese-Anne Druart. Bulletin d’Etudes Orientales 50 (Damas 1998): 109-155.
• _____________. El-Elfâzu’l-Müsta‘mele fi’l-Mantık. Thk. Muhsin Mehdî. 2. Bs. Beyrut: Daru’l-Meşrık, 1968.
• _____________. “Felsefetu Eflâtûn ve Eczâuhâ ve Merâtibu Eczâihâ min Evvelihâ ilâ Âhirihâ”. Eflâtûn fi’l-İslâm. Notlar ve Thk. Abdurrahman Bedevi. 1-27. 3. Bs. Beyrut, Daru’l-Endülüs, 1982.
• _____________. Fusûlun Munteze‘a. Thk. Fevzi Mıtri Neccâr. Beyrut: Dâru’l-Meşrık, 1971.
• _____________. İhsâu’l-‘Ulûm. Thk. Osman Emîn. 2. Bs. Mısır: Daru’l-Fikri’l-‘Arabi, 1949.
• _____________. “Kitâbu’l-Burhân”. El-Mantık ‘inde’l-Fârâbî. Thk. Mâcid Fahrî. 17-75. Beyrut: Daru’l-Meşrik, 1987.
• _____________. Kitâbu’l-Burhân. Trc. Ömer Türker - Ömer Mahir Alper. 2. Bs. İstanbul: Klasik Yayınları, 2012.
• _____________. “Kitâbu’l-Cedel”. El-Mantık ‘inde’l-Fârâbî. Thk. Refîk el-‘Acem. 3: 13-83. Beyrut: Daru’l-Meşrik, 1986.
• _____________. Kitâbu’l-Hurûf/Harfler Kitabı. Trc. Ömer Türker. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2008.
• _____________. “Kitâbu’l-Mille”. Kitâbu’l-Mille ve Nusûs Uhrâ. Thk. Muhsin Mehdi. 39-66. Beyrut: Dâru’l-Meşrık, 1968.
• ______________. Kitâbu’s-Siyâseti’l-Medeniyye. Thk. Fevzi Mıtri Neccâr. 2. Bs. Beyrut: Dâru’l-Meşrık, 1993.
• _____________. “Mebâdiu Ârâi Ehli’l-Medineti’l-Fâzıla”. Al-Fârâbî on the Perfect State. Thk. ve Şerh: Richard Walzer. 37-329. Oxford: Clarendon Press, 1985.
• _____________. Risâletu’t-Tenbîh ‘alâ Sebîli’s-Sa‘âde. Thk. Sehbân Halîfât. Umman: Y.y., 1987.
• _____________. Risâle fi’l-‘Akl. Thk. Maurice Bouyges, S.J. 2. Bs. Beyrut: Daru’l-Meşrik, 1983.
• _____________. “Tahsîlu’s-Sa‘âde”. el-A‘mâlu’l-Felsefiyye. Thk. Cafer Al-i Yâsin. 1: 119-197. Beyrut: Dâru’l-Menâhil, 1992.
• _____________. “et-Tevdie”. El-Mantık ‘inde’l-Fârâbî. Thk. Refîk el-‘Acem. 1: 55-62. Beyrut: Daru’l-Meşrik, 1986.
• Galston, Miriam. “A Re-examination of al-Fârâbî’s Neoplatonism”, Journal of the History of Philosophy 15/1 (1 January 1977): 13-32.
• _____________. Politics and Exellence: The Political Philosophy of Alfarabi. New Jersey: Princeton University Press, 1990.
• Geach, Peter. The Virtues: The Stanton Lectures 1973-4. Cambridge: Cambridge University Press, 1977.
• Gutas, Dimitri. “Platon. Tradition arabe”. Dictionnaire des Philosophes Antiques. Ed. Richard Goulet. 5: 845-863. Paris: CNRS Yayınları, 2012.
• Janos, Damien. Method, Structure, and Development in al-Fārābī’s Cosmology. Leiden: Brill, 2012.
• Kaya, M. Cüneyt. “‘Peygamberin Yasa Koyuculuğu’: İbn Sînâ’nın Amelî Felsefe Tasavvuruna Bir Giriş Denemesi”. Dîvân: Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi 14/27 (2009/2): 57-91.
• Korkut, Şenol. “Fârâbî’nin Felsefî Sisteminde İlm-i Medenî, Kelam ve Fıkıh İlişkisi”. Eskiyeni 28 (Bahar 2014): 97-136.
• ____________. Farabi’nin Siyaset Felsefesi: Kökenleri ve Özgünlüğü. Ankara: Atlas Yayınları, 2015.
• Mecklin, John M. “The War and the Dilemma of the Christian Ethic”, The American Journal of Theology 23/1 (January 1919): 14-40.
• Olguner, Fahrettin. Batı ve İslâm Kaynakları Işığında Platon. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1989.
• Oderberg, David S. “On the Cardinality of the Cardinal Virtues”, International Journal of Philosophical Studies 7/3 (October 1999): 305-322.
• Özturan, Hümeyra. Akıl ve Ahlâk: Aristoteles ve Fârâbî'de Ahlâkın Kaynağı. İstanbul: Klasik Yayınları, 2014.
• Peterson, Christopher - Seligman, Martin E. P. Character Strengths and Virtues: A Handbook and Classification. Oxford: Oxford University Press, 2004.
• Pieper, Josef. The Four Cardinal Virtues. Notre Dome: University of Notre Dome, 1966.
• Porter, Jean. Nature as Reason: A Thomistic Theory of Natural Law. Cambridge: William B. Eerdmans Publishing Company, 2005.
• Tosun, Sibel. Platon ve Farabi’nin Siyaset Felsefelerinin Karşılaştırılması ve Siyaset Felsefelerinde Erdem. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, 2007.
• Walzer, Richard. “Commentary”. Al-Fârâbî on the Perfect State. Thk. ve Şerh: Richard Walzer. 331-503. Oxford: Clarendon Press, 1985.
• Yaran, Cafer Sadık. İslam’da Ahlakın Şartı Kaç. İstanbul: Elif Yayınları, 2012.
• Yıldız, Mustafa. “Aquinas’tan Kant’a Ahlâkın Doğal Yasasının İmkânı Üzerine”. Kutadgubilig Felsefe-Bilim Araştırmaları Dergisi 36 (Aralık 2017): 107-143.