Merzifonlu Abdürrahîm-i Rûmî ve Işknâme Adlı Eseri

Yıl 2019, Cilt: 3 Sayı: 6, 1 - 15, 30.11.2019

Ömer Özgül

Öz

Merzifonlu
Şeyh Abdürrahîm-i Rûmî, 15. yüzyıl Çelebi Sultan Mehmet ve Sultan II. Murad Han
zamanınında Anadolu’nun ünlü mutasavvıf şairlerindendir. Şeyh Zeynüddin el-Hâfî’den
icazet alan Abdürrahim memleketi Merzifon’da bir aşk ateşi yakarak sıcaklığı
bütün bir Anadolu’yu saracak büyük bir irşad halkası oluşturmuştur. Nitekim
Abdürrahîm, şeyhi el-Hâfî’den memleketi Merzifon’a dönmek üzere izin istediğinde
şeyhi ona: “Ben seni ilâhî aşkı
şûlelendirmek için Rûm diyarına gönderiyorum” şeklinde övücü bir cevap
vermiştir. İrşâdü’l-enâm, Divançe-i İlâhiyât ve Işknâme isimli
eserlerinin hiçbirisi günümüze ulaşmamıştır. Sühreverdiyye tarikatının bir kolu
olan Zeyniyye tarikatı, Abdüllatîf el-Kudsî ve Şeyh Abdürrahim ile birlikte
Anadolu’da yayılmaya başlamıştır. Zeyniyye’nin Anadolu’da hızla yayılması, zâhirî
ilimlere vakıf sûfî kişiliğinin yanında güçlü bir şair olan Şeyh Abdürrahim’in ilâhî
aşkı terennüm eden şiirleri sayesinde olmuştur. Ne yazık ki Şeyhin bu
şiirlerinden sadece birkaç tanesi günümüze ulaşmıştır. En meşhuru ise şu
dizelerdir:

 Tövbe yâ Rabbi hata yoluna
gittiklerime

            Bilip ettiklerime, bilmeyip ettiklerime.

Anahtar Kelimeler

Tasavvuf, Zeyniyye, Merzifon, Şâir, Abdürrahîm Rûmî

Kaynakça

• KAYNAKÇA Abdizâde, Hüseyin Hüsameddin. Amasya Tarihi. İstanbul: 1927.
• Abdurrahman Cami. Nefahâtü’l-Üns min Hazarâti’l-Kuds Tercümesi. trc. Lâmiî Çelebi. İstanbul: Marifet Yayınları, 2005.
• Agiş, Fazıl. “Abdürrahim-i Rûmî ve Abdürrahim-i Karahisarî’nin Işk-nâme’leri”. Türk Dili 555, 1998.
• Âşıkpaşazâde, Derviş Ahmed. Âşıkpaşazâde Tarihi. nşr. Ali Bey. İstanbul: Matbaa-i Âmire, 1332.
• Aşkun, Vehbi Cem. “Merzifonlu Abduürrahim Rumî”. Halk Bilgisi Haberleri 79 (1938): 152-53.
• Azamat, Nihat. “Abdurrahîm-i Rûmî”. D.İ.A. I: 293. İstanbul: 1988.
• Bebek, Adil. “Hayâlî”. D.İ.A. 17: 3-5. İstanbul: 1998.
• Bilgin, A. Azmi. “Vahdetnâme”. D.İ.A. 42: 435-436. İstanbul: 2012.
• Bursalı Mehmed Tahir Efendi. Osmanlı Müellifleri. haz. A. Fikri Yavuz - İsmail Özen. İstanbul: Meral Yayınevi, ty.
• Ergun, Sadettin Nüzhet. Türk Şairleri Ansiklopedisi. İstanbul: tarihsiz.
• Evliya Çelebi. Seyahatnâme. haz. Yücel Dağlı-Seyit Ali Kahraman. 2. Baskı, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2008.
• Gönçer, Süleyman - İlaslı, Ahmet. Afyon İli Tarihi. 1971.
• Hoca Sadeddin Efendi. Tâcü’t-Tevârih (Os.). 1862.
• _____ Tâcü’t-Tevârih, haz. İsmet Parmaksızoğlu. İstanbul: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1979.
• Kara, Mustafa. “Abdüllatîf el Kudsî”. D.İ.A. 1: 257-58. İstanbul: 1988.
• _____ Bursa’da Tarikatlar ve Tekkeler. Bursa: 1990.
• Karpuz, Hacı Ömer. Abdurrahîm Karahisârî’nin Vahdetnâme’si (Gramer İncelemesi - Metin - İndeks). Doktora tezi, Erzurum: 1991.
• Köprülü, Fuad. Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 1993.
• Köprülü, Orhan F. – Uzun, Mustafa. “Akşemseddin”. D.İ.A. 2: 299-302. İstanbul:1989.
• Merzifonlu Dedezâde Mehmet Hilmi. Külliyât. haz. Orhan Bilgin. İstanbul: 1984.
• Muînüddin bin Mustafa. Mesnevî-i Murâdiyye. haz. Kemal Yavuz. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 1982.
• Ocak, Ahmet Yaşar, Babaîler İsyanı: Alevîliğin Tarihsel Altyapısı Yahut Anadolu’da İslâm-Türk Heterodoksisinin Teşekkülü. İstanbul: 1996.
• Odabaşı, Mihrican. Tuhfe-i Nâilî Metin ve Muhteva 1. Cilt S. 234-467. Yüksek Lisans Tezi, Cumhuriyet Üniversitesi, 2009.
• Ömer b. Mezid. Mecmû’atü’n-Nezâir. haz. Mustafa Canpolat. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 1982.
• Öngören, Reşat. “Muslihuddin Mustafa”. D.İ.A. 31: 269-271. İstanbul: 2006.
• ______ Âlimlerin Gözdesi Bir Tarikat Zeyniyye. 2. Baskı İstanbul: İnsan Yayınları, 2012.
• Özköse, Kadir. “Anadolu'nun Türkleşmesi ve İslamlaşmasında Tasavvufî Zümre ve Akımların Rolü”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi VII/1 (2003): 249-279.
• Purgstall, Baron Joseph Von Hammer. Büyük Osmanlı Tarihi. İstanbul: Üçdal Neşriyat, 1993.
• Süreyya, Mehmed. Sicill-i Osmânî. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1996.
• Taşan, Berin. Merzifonlu Şeyh Abdürrahim Rûmî. İzmir: 2008.
• Taşköprüzâde, İsâmüddin Ahmed Efendi. Tercüme-i Şekaik-i Nu’maniyye (Hadaikü’ş-Şekaik). trc. Mehmed Mecdi Efendi. İstanbul: Dârü't-Tıbâati’l-Âmire, 1269/1853.
• Timurtaş, Faruk K. “Mesnevî’nin İlk Manzum Çevirisi”. Mevlânâ’nın 700. Ölüm Yıldönümü Dolayısıyla Uluslararası Mevlânâ Semineri, 1973.
• Togan, A. Zeki Velidî. Umumî Türk Tarihi’ne Giriş. İstanbul: Enderun Kitabevi, 1981.
• Topal, Ahmet. “Mesnevî’nin Türkçe Manzum Tercüme ve Şerhleri”. A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 32 (2007): 39-51.
• Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi. Ankara: AYK Atatürk Kültür Merkezi, 2002.
• Vassâf, Hüseyin. Sefîne-i Evliya. Süleymaniye Ktp., Yazma Bağışlar Böl., nr. 2306.
• Yavuz, Kemal – Canpolat, Mustafa – Şanlı, İsmet. XIV-XV. Yüzyıllar Türk Edebiyatı. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları, 2011.
• Yurd, Ali İhsan. Fâtih Sultan Mehmed Hân’ın Hocası Şeyh Akşemseddin: Hayatı ve Eserleri. İstanbul: 1972.
• Zuhuri Danışman. Osmanlı İmparatorluğu Tarihi. İstanbul: 1965.