ZİYA BEY YAZMA ESER KÜTÜPHANESİNDEKİ AKÂİD VE KELÂM ESERLERİ

Yıl 2020, Cilt: 4 Sayı: 1, 1 - 39, 30.05.2020

Halil Öztürk

Öz

Sivas’ta bulunmakta olan Ziya Bey Yazma Eser Kütüphanesi Türkiye’deki 18 yazma eser kütüphanesinden birisidir. Bu kütüphanede kurucusu Ziya Bey zamanında toplam 3000 eser bulunurken en son yapılan ilavelerle birlikte 1532 yazma, 10000’den fazla matbu eser ve süreli yayın bulunmaktadır. Gün geçtikçe listeye yenileri eklenmektedir. Bu eserler kelâm, tefsir, hadis, fıkıh, tasavvuf gibi dini içerikli olduğu gibi felsefe, mantık, sosyoloji, tarih, astroloji, ahlak, eğitim, edebiyat, coğrafya, mimari ile ilgili farklı alanlarda çalışmalar da mevcuttur. Ayrıca İngilizce, Fransızca ve Almanca dillerinde yazılmış eserler de bulunmaktadır. Yazma ve basma eserlerin tamamının tasnifi ve kataloglanması yapılmış olup dijital ortama aktarımı sağlanmaktadır. Kütüphanede akâid ve kelâm alanında yazılmış 179 adet yazma eser tespit edilmiştir. Bunlardan 156’sı Arapça, 21’i Osmanlıca, 1’i Arapça-Osmanlıca ve 1 tanesi de Arapça-Osmanlıca-Farsça’dır. Bu eserlerin 156 tanesinin müellifi belli iken 23 ‘ünün yazarı bulunmamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Sivas, Ziya Bey Kütüphanesi, Yazma Eser, Akaid

Kaynakça

• Altıntaş, Ramazan. ‘’İslam İnancının Temel Klâsikleri: ‘’Akâid Risâleleri’’. Kültürümüz ve Kitap. Haz. Şaban Tutçu-Osman Kavaklıoğlu. Sivas: Kemal İbn-i Hümam Vakfı Yayınları, 2007. Anay, Harun. ‘’Devvânî’’. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 9: 257-262. Ankara: TDV Yayınları, 1994. Arslan. Ahmet Turan. İmam Birgivî Hayatı Eserleri ve Arapça Tedrisatındaki Yeri. İstanbul: Seha Neşriyat, 1992. Aruçi, Muhammed. ‘’Sâbûnî, Nûreddin’’.Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 35: 360-361. Ankara: TDV Yayınları, 2008. Aruçi, Muhammed. ‘’Senûsî, Muhammed b. Yûsuf’’.Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 36: 534-535. Ankara: TDV Yayınları, 2009. Aruçi, Muhammed. ‘’Hasan Kâfî Akhisârî’’. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 16: 326-329. Ankara: TDV Yayınları, 1997. Aslanoğlu, İbrahim. Sivas Meşhurları. 2 cilt. Sivas: İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları, 2006. Aydın, Ömer. Türk Kelâm Bilginleri. İstanbul: İnsan Yayınları, 2004. Aytekin, Arif. ‘’el-Akîdetü’t-Tahâviyye’’. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 2: 259-260. Ankara: TDV Yayınları, 1989. Bağdatlı, İsmail Paşa. Hediyyetü’l-Ârifîn. 2 cilt. İstanbul: MEB Yayınları, 1951. Baktır, Mehmet. Mâtüridî Kelâmcıları. Sivas: Turkuaz Hızlı Matbaa, 2013. Bebek, Adil. ‘’Hayâlî’’. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 17: 3-5.Ankara: TDV Yayınları, 1998. Bilgin, Orhan. ‘’Yazma’’. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 43: 369-373. Ankara: TDV Yayınları, 2013. Bilmen, Ömer Nasuhi. Muvazzah İlmi Kelam. Sad. Mehmet Talu ve dğr. İstanbul: Tereke Yayınevi, 2007. Bursalı, Mehmet Tahir. Osmanlı Müellifleri. Yay. Haz. A. Fikri Yavuz-İsmail Özen. 3 cilt. İstanbul: Meral Yayınevi, 1972. Çağrıcı, Mustafa. ‘’İbrahim Hakkı Erzurûmî’’. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 21:305-311. Ankara: TDV Yayınları, 2000. Çelebi, İlyas. ‘’Kemalpaşazâde (Eserleri)’’. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 25: 245-247. Ankara: TDV Yayınları, 2002. Çelebioğlu, Âmil. ‘’Ahmed Bîcan’’. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 2:49-51. Ankara: TDV Yayınları, 1989. Çetinkaya, Bayram Ali. ‘’Osmanlı ve Cumhuriyet Dönemi İdeal Aydın ve Bürokratı Yusuf Ziya (Başara) Bey ve Ziya Bey Yazma Eser Kütüphanesi’’. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7/1 (2008):63-90. Demir, Halis. ‘’Ziya Bey Yazma Eser Kütüphanesi’ndeki Fıkıhla İlgili Kitaplar ve Risaleler’’. Tahkik İslami İlimler Araştırma ve Neşir Dergisi 1/2 (Aralık/December 2018):187-232. Denizli, Hikmet. Sivas Tarihi ve Anıtları. Sivas: Özbelsan A. Ş. Yayınları, 1998. Elmalı, Hüseyin. ‘’Kaside’’. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 24: 562-564. Ankara: TDV Yayınları, 2001. Erünsal, İsmail E. ‘’Kütüphâne’’. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 27: 11-32. Ankara: TDV Yayınları, 2003. Gazzâlî, Ebû Hâmid. el-Erbaîn fî usûli’d-dîn. Haz. A. Muhammed İrfânî. Dımeşk: Dâru’l-Kalem, 2003. Gölcük, Şerafettin. Kelâm Tarihi. 10. Baskı. İstanbul: Hikmetevi Yayınları, 2018. Gölcük, Şerafettin-Bebek, Adil. ‘’el-Fıkhü’l-Ekber’’. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 12: 544-547.Ankara: TDV Yayınları, 1995. Göztepe, Yüksel-Çınar, Fatih. ‘’Sivas Ziya Bey Kütüphanesi’nde Bulunan Tasavvufî Eserler’’. Akademiar 5 (Ankara-Aralık 2018): 13-46. Günaydın, A. Necip. Erzurum Kongresine Katılan Sivas Vilayeti Delegeleri. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi Yayınları, 2002. Harputi, Abdullatif. Kelâm İlmine Giriş. Çev. Fikret Karaman. İstanbul: Çelik Yayınevi, 2016. İbn Fâris, Hüseyin b. Ali. Mu’cemu Mekâyisi’l-Luğa. Thk. A. Muhammed Harun. 6 cilt. Kahire: Dâru’l-Fikr, 1979. İmamı Âzam, Fıkh-ı Ekber İmamı Matüridi, Ebu’l-Münteha ve Molla Hüseyin Şerhleri. Çev. Yunus Vehbi Yavuz. İstanbul: Bayrak Yayınları, 1992. İsfehânî, Râgıb. el-Müfredât fî Garîbi’l-Kur’ân. Thk. Muhammed Seyyid Keylânî. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, ts. Kâdî Beydâvî, Ömer. Tavâli’u’l-Envâr: Kelâm Metafiziği. Çev. İlyas Çelebi-Mahmut Çınar. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2014. Kılavuz, Ahmet Saim. ‘’Akâid’’. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 2: 212-216. Ankara: TDV Yayınları, 1989. Koca, Ferhat. ‘’İbnü’l-Hümâm’’. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 21:87-90. Ankara: TDV Yayınları, 2000. Kucur, Sadi S. ‘’Râhatoğulları’’. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 34: 410-411. Ankara: TDV Yayınları, 2007. Martı, Huriye. Birgivî Mehmed Efendi. Ankara: TDV Yayınları, 2011. Nesefî, Ebu’l-Berekât Ahmet b. Mahmût. İslâm İnancının Ana Umdeleri (‘el-Umde’ Tercümesi). Çev. Temel Yeşilyurt. Malatya: Kubbealtı Yayıncılık, 2000. Öz, Mustafa. ‘’el-Vasıyye’’. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 42: 545-546. Ankara: TDV Yayınları, 2012. Özervarlı, M. Sait. ‘’el-Emâlî’’. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 11: 73-75. Ankara: TDV Yayınları, 1995. Özkan, Mehmet. XVI. Yüzyıl Osmanlı Âlim ve Fakihi Muhammed Birgivî’nin Fıkhî Meselelere Yaklaşımı. Bursa: Emin Yayınları, 2016. Özkan, Şule. Ziya Bey Kütüphanesindeki Felsefe Bölümündeki Kitapların Değerlendirilmesi. Lisans Tezi, Cumhuriyet Üniversitesi, 2003. Özler, Mevlüt. ‘’Kelam Tarihi’’. Kelam El Kitabı. Ed. Şaban Ali Düzgün. Ankara: Grafiker Yayınları, 2012. Rukancı, Fatih. ‘’Sivas Ziya Bey Yazma Eserler Kütüphanesi’’. Türk Kütüphaneciliği19/2 (2005): 278-281. Sâbûnî, Nûreddîn. el-Kifâye fi’l-hidâye. Thk. Muhammed Aruçi. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 2014. Sivas Kültür Envanteri. 2 cilt. Sivas: İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları, 2011. Şensoy, Sedat. ‘’Şerh’’. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 38: 555-558. Ankara: TDV Yayınları, 2010. Şimşek, Zeynep. Ziya Bey Yazma Eser Kütüphanesinde Bulunan Arap Dili ve Edebiyatı Alanındaki Yazma Eserlerin Tespiti ve Tasnifi. Yüksek Lisans Tezi, Gümüşhane Üniversitesi, 2005. Taşköprüzâde, Ahmed b. Mustafa. Mevsûatü mustalâhâtı miftâhi’s-saâde ve misbâhi’s-siyâde fî mevdûâti’l-ulûm. Thk. Ali Dahrûc. Beyrut: Mektebetü Lübnân, 1998. Tehânevî, Muhammed Ali. Keşşâf-ı ıstılâhâtı fünûn ve’l-ulûm. Thk. Ali Dahrûc. 2 cilt. Beyrut: Mektebetü Lübnan, 1996. Topaloğlu, Bekir. Kelam İlmi Giriş. İstanbul: Damla Yayınevi, 2010. Topaloğlu, Bekir-Çelebi, İlyas. Kelâm Terimleri Sözlüğü.2. Baskı. İstanbul: İSAM Yayınları, 2010. Toprak, Mehmet Sait. ‘’Ûşî’’. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 42: 230-231. Ankara: TDV Yayınları, 2012. Topuzoğlu, Rüştü Tevfik. ‘’Hâşiye’’. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 16: 419-422. Ankara: TDV Yayınları,1997. Tözluyurt, Mehmet. ‘’Ravzâtü’l-Cennât fî usûli’l-i’tikâdât Adlı Risalenin Aidiyeti ve Tahlili Konusunda Bir İnceleme’’. Abant İzzet Baysal Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7/13 (2019): 171-189. Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun. Kanun No: 6093. Kabul Tarihi: 28/12/2010. Uzun, Mustafa. ‘’Yazıcıoğlu Mehmed Efendi’’. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 43: 362-363. Ankara: TDV Yayınları, 2013. Yavuz, Yusuf Şevki. ‘’Akâidü’n-Nesefî’’. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 2: 217-219. Ankara: TDV Yayınları, 1989. Yavuz, Yusuf Şevki. ‘’Kelâm’’. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 25: 196-203. Ankara: TDV Yayınları, 2002. Yavuz, Yusuf Şevki.‘’Nesefî, Ebü’l-Muîn’’. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 32: 568-570. Ankara: TDV Yayınları, 2006. Yavuz, Yusuf Şevki. ‘’Tavâliu’l-Envâr’’. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 40: 180-181. Ankara: TDV Yayınları, 2011. Yazıcıoğlu, M. Said. Hızır Bey. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 1987. Yazıcıoğlu, M. Said. ‘’Hızır Bey’’. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 17: 413-415.Ankara: TDV Yayınları, 1998. Yazıcıoğlu, M. Said. ‘’el-Kasîdetü’n-Nûniyye’’. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 24: 571-572. Ankara: TDV Yayınları, 2001. Yurdagür, Metin. ‘’Ebu’l-Muîn en-Nesefî’nin Hayatı ve Eserleri’’. Diyanet Dergisi 21/4 (Ekim-Kasım-Aralık 1985): 27-43. Yüksel, Emrullah. Mehmed Birgivî’nin Dinî ve Siyasî Görüşleri. İstanbul: TDV Yayınları, 2011. Yüksel, Emrullah. ‘’Birgivî’’. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi.6: 191-194. Ankara: TDV Yayınları, 1992.