On Necib Âsım’s Article Entitled ‘Kıpçak Türkçesine Dâir’

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 2, 53 - 69, 30.11.2021

Halil İbrahim Ertürk

Öz

Necib Âsım was born in Kilis on December 29, 1861. During his 74-year life, Necib Âsım produced many works on Turkish language and history and he has provided important services to Turkish language, history and culture with his works. Yazıksız, in many of his works tried to descend to the origins of the Turkish nation and the Turkish language; he made studies especially on historical Turkish dialects and historical sources written with these dialects. However, many studies written by Necib Âsım Yazıksız have not been introduced sufficiently so far, and many of these studies have not been in demand. Most of them are not recognized by most members of the language and literature community.
The aim of this study is to introduce the article titled “Kıpçak Türkçesine Dair” which belongs to Necib Âsım Yazıksız and published in the Journal of Darulfunun Faculty of Literature dated H.1332 (M.1914). In addition to this, Yazıksız's views on Kipchaks and Kipchak Turkish are included in this article. Within the scope of the study Yazıksız's article titled ‘Kıpçak Türkçesine Dâir’ written in Ottoman Turkish was translated to Latin alphabet. Based on the text, Yazıksız's views on Kipchaks and Kipchak Turkish were evaluated.

Anahtar Kelimeler

History of Turkish , Kipchaks, Kipchak Turkish, Necib Âsım

Necib Âsım’ın ‘Kıpçak Türkçesine Dâir’ Başlıklı Yazısı Üzerine

Öz

29 Aralık 1861’de Kilis’te doğan Necib Âsım, 74 yıllık yaşamı boyunca Türk dili ve tarihi ile ilgili pek çok eser ortaya koymuş; çalışmalarıyla Türk diline, Türk tarihine ve kültürüne önemli hizmetler sunmuştur. Yazıksız, çalışmalarının birçoğunda Türk milletinin ve Türk dilinin kökenlerine inmeye çalışmış, özellikle tarihî Türk lehçeleri ve bu lehçelerle kaleme alınan kaynaklar üzerine çalışmalar yapmıştır. Bununla birlikte Necib Âsım Yazıksız tarafından kaleme alınan pek çok çalışma yeterince tanıtılamamış, tabiri caizse rağbet görmemiştir. Büyük bir kısmı ise dil ve edebiyat camiasının çoğu mensubunca tanınmamaktadır.
Bu çalışmanın amacı; Necib Âsım Yazıksız’ın H. 1332 (M. 1914) tarihli Darülfünun Edebiyat Fakültesi Mecmuasında yayımlanan ‘Kıpçak Türkçesine Dâir’ başlıklı yazısını tanıtmak ve bu yazıdan hareketle Yazıksız'ın Kıpçaklar ve Kıpçak Türkçesine dair görüşlerine yer vermektir. Çalışma kapsamında Yazıksız’ın ‘Kıpçak Türkçesine Dâir’ başlıklı yazısı Latin alfabesine aktarılmış, metinden hareketle yazarın Kıpçaklar ve Kıpçak Türkçesine dair görüşleri değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Türk Dili Tarihi, Kıpçaklar, Kıpçak Türkçesi, Necib Âsım

Kaynakça

• Böler, Tuncay. “Necib Âsım Yazıksız ve Türk Diline Katkıları”. Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı: 25 (Bahar/2009). 195-208.
• Çoğ, Mehmet. "Ortaçağ’da Kafkasya Havzasında Kıpçaklar". Karadeniz İncelemeleri Dergisi 10/19 (Kasım/2015): 57-74.
• Demir, İsmet vd. Osmanlı Devleti İle Azerbaycan Türk Hanlıkları Arasındaki Münasebetlere Dâir Arşiv Belgeleri-I. T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Osmanlı Arşivleri Daire Başkanlığı Yayın Nu: 4, Ankara.
• Ertürk, Halilibrahim – Tıraş, Yusuf Can. Usûl-i İnşâ-Necib Âsım Yazıksız (Metin-Sözlük-Tıpkıbasım). Sakarya: Beşiz Yayınları, 2018.
• Ertürk, Halilibrahim – Akın, Ümit. Yeni Tertib Muhtasar Osmanlı Sarfı. Ankara: Gece Kitaplığı, 2019.
• Gömeç, Sadettin Y. “Türk Tarihinde Kıpçaklar”, Türk Tarihçiliğine Katkılar (Mustafa Kafalı Armağanı). Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, 2013.
• Kafesoğlu, İbrahim. Türk Millî Kültürü (39. Basım). İstanbul: Ötüken Neşriyat, 2015.
• Kurat, A. Nimet. Peçenekler [Haz. Ahsen Batur]. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2016.
• Öner, Mustafa. Bugünkü Kıpçak Türkçesi. Ankara: TDK Yayınları, 1998.
• Parlak, Mustafa. “Ahmet Midhat Efendi’nin Türkçülük Anlayışı”. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı: 3 (1989). 543-555.
• Sarıay, Ercüment. Osmanlıdan Cumhuriyet’e Geçiş Sürecinde Bir Mütefekkir Olarak Necip Âsım: Hayatı ve Eserleri. Nevşehir: Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2012.
• Şapolyo, E. Behnan. “Necib Âsım”. Ülkü 6/35 (1936). 341-343.
• Yazıksız, N. Âsım. “Kıpçak Türkçesine Dair”. Darülfünun Edebiyat Fakültesi Mecmuası, 1/4 (1914). 380-388.
• Yektaş Biancat, Gönül. “Kıpçak-Kumanların Olası Etnik Kökenlerine Dair Bir Tez”. Universita La Foscari Venezia (2019). 1-10.
• Yücel, Hasan Ali. “Necib Âsım, Ölümünün 20. Yılı Münasebetiyle”. Türk Yurdu Sayı 241 (Şubat/1955). 597-603.