Öğretmen Adayları İçin Çokkültürlü Duyarlılık Ölçeğinin Türkçeye Uyarlanması

Yıl 2024, Cilt: 14 Sayı: 16, 77 - 107

Eda Çinar , Yahya Han Erbaş

Öz

Bu çalışmanın amacı; Ruales, Ağırdağ ve Petegem (2020) tarafından öğretmen adaylarına yönelik geliştirilen “Çokkültürlü Duyarlılık Ölçeği (Multicultural Sensitivity Scale)” nin Türkçeye uyarlanması ve uyarlanan ölçek maddeleri ile öğretmen adaylarının toplum içerisindeki çeşitli etnik kimliklere mensup sosyal gruplara yönelik davranış ve tutumların ne derece olduğunu tespit etmektir. Bu araştırma, çokkültürlülük üzerine uyarlanan ölçek maddelerinin öğretmen görüşleri açısından elde edilen verileri kapsamaktadır. Araştırmada öncelikle ölçekte yer alan maddeler uzman görüşleri doğrultusunda Türkçeye çevrilmiş, daha sonra yine uzman görüşleri alınarak Türk dili ve kültürüne uygunlukları açısından değerlendirilmiştir. Sonrasında açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizleri ile ölçeğin analizi sağlanmıştır. Gerekli analizler tamamlandıktan sonra öğretmen adaylarına ölçeğin son şekli uygulanarak çokkültürlülüğe yönelik duyarlılıkları çeşitli değişkenlere göre incelenmiştir. Araştırmanın evrenini Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, örneklemi ise Eğitim Fakültesi öğretmen adayı öğrenciler oluşturmaktadır. Araştırmanın bulgularına göre kadın adayların çokkültürlü duyarlılıkları erkeklerden yüksek çıkmıştır. Öğretmen adaylarının sınıf düzeylerine göre anlamlı farklılık oluşmazken, bölümlere göre çokkültürlü duyarlılık düzeyleri farklılık göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

çokkültürlülük, çokkültürlü eğitim, öğretmen adayları, ölçek uyarlaması

Turkish Adaptation of the Multicultural Sensitivity Scale for Pre-Service Teachers

Öz

The purpose of this study is to adapt the "Multicultural Sensitivity Scale" developed by Ruales, Ağırdağ, and Petegem (2020) for pre-service teachers into Turkish and to evaluate pre-service teachers' behaviors and attitudes towards social groups of various ethnic identities using the adapted scale. The study encompasses data reflecting teachers' views on the adapted scale items related to multiculturalism. Initially, the scale items were translated into Turkish based on expert opinions and further evaluated for their suitability for the Turkish language and culture. Following this, the scale underwent exploratory and confirmatory factor analyses. After completing the necessary analyses, the final version of the scale was administered to pre-service teachers to examine their multicultural sensitivity based on various variables. The population of the study included students from Çanakkale Onsekiz Mart University's Faculty of Education. Findings revealed that female pre-service teachers exhibited higher multicultural sensitivity than their male counterparts. Additionally, while no significant difference was found in multicultural sensitivity across different grade levels, variations were observed across different departments.

Anahtar Kelimeler

multiculturalism, multicultural education, pre-service teachers, scale adaptation

Kaynakça

• Acar Güvendir, M. ve Özer Özkan, Y. (2015). Türkiye’deki eğitim alanında yayımlanan bilimsel dergilerde ölçek geliştirme ve uyarlama konulu makalelerin incelenmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 14(52), 23-33.
• Akcaoğlu, M. Ö. ve Arsal, Z. (2018). Çokkültürlü yeterlik ölçeğinin Türkçe’ye uyarlanması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Kastamonu Eğitim Dergisi, 26(1), 261-270. https://doi.org/10.24106/kefdergi.378585
• Akkaya, N., Susar Kırmızı, F. ve İşçi, C. (2018). Öğretmen adaylarının çokkültürlülüğe ilişkin algılarının farklı değişkenler açısından incelenmesi. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 29, 308-335. https://doi.org/10.14520/adyusbd.381005
• Anık, M. (2012a). Kimlik ve çokkültürcülük sosyolojisi. Açılım Kitap Yayınevi.
• Anık, M. (2012b). Çokkültürcülük ve Osmanlı Devleti. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 27, 117-130.
• Aslan, A. ve Kozikoğlu, İ. (2017). Öğretmenlerin çokkültürlü eğitime yönelik tutumları: Van ili örneği. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Dergisi, 31, 729-737.
• Aşçı, E. (2020). Türkçe öğretmeni adaylarının çokkültürlülük algılarının incelenmesi. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi.
• Ateş, E. ve Aytekin, H. (2020). Küreselleşen dünyada çokkültürlülük ve yabancı dil eğitimi. OPUS-Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 15(26), 4563-4579. https://doi.org/10.26466/opus.651385
• Ayaz, M. F. (2016). Çokkültürlülük algı ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 15(57), 463-471.
• Aycan, M. ve Günday, R. (2023). Fransa ve Türkiye’nin çokkültürlülük yaklaşımları. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (36), 1241-1253. https://doi.org/10.29000/rumelide.1369158
• Aydın, H. (2013). Dünyada ve Türkiye’de çokkültürlü eğitim tartışmaları ve uygulamaları. Nobel Yayıncılık.
• Banks, J. A. (2013). Çokkültürlü eğitime giriş (H. Aydın, Çev.). Anı Yayıncılık.
• Başbay, A. ve Kağnıcı D. Y. (2011). Çokkültürlü yeterlik algıları ölçeği: Bir ölçek geliştirme çalışması. Eğitim ve Bilim, 36(161), 200-212.
• Bulut, M. ve Sarıçam H. (2016). Okul öncesi öğretmen ve öğretmen adaylarında çokkültürlü kişiliğin çokkültürlü eğitim tutumları üzerindeki etkisinin incelenmesi. IV. Uluslararası Okul Öncesi Eğitimi Kongresi, 2-5 Eylül, 2015, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Büyüköztürk, Ş. (2018). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Pegem Akademi.
• Boztunç Öztürk N., Eroğlu M. G. ve Kelecioğlu H. (2015). Eğitim alanında yapılan ölçek uyarlama makalelerinin incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 40(178), 123-137.
• Carmines, E. G., & McIver, J. P. (1981). Analyzing Models with Unobserved Variables: Analysis of Covariance Structures. In G. W. Bohrnstedt, & E. F. Borgatta (Eds.), Social Measurement: Current Issues. Beverly Hills: Sage Publications, Inc.
• Creswell, J. W. (2020). Eğitim araştırmaları: Nicel ve nitel araştırmanın planlanması, yürütülmesi ve değerlendirilmesi (H. Ekşi, Çev. Ed.). Edam Yayınları.
• Çalışkan H. ve Gençer R. (2016). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının çokkültürlü eğitime ilişkin tutum düzeylerinin incelenmesi. V. Sakarya’da Eğitim Araştırmaları Kongresi, Sakarya Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Çokluk Ö., Şekercioğlu G., ve Büyüköztürk Ş. (2012). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik spss ve lısrel uygulamaları. Pegem Akademi.
• Demir, M. Ö. (2012). Sosyal bilimlerde istatistiksel analiz: SPSS 20 kullanım kılavuzu. Detay Yayıncılık: Ankara.
• Demircioğlu, E. ve Özdemir, M. (2014). Pedagojik formasyon öğrencilerinin çokkültürlü eğitime yönelik tutumlarının bazı değişkenlere göre incelenmesi. Ege Eğitim Dergisi, 15(1), 211-232.
• Demirçelik, E. (2020). Eğitimde çokkültürlülük. İksad Yayınevi.
• Durşen Ünal, S., ve Kıngır, S. (2022). Sınıf öğretmenlerinin çokkültürlü yeterlik algılarının incelenmesi. Tarih Okulu Dergisi (TOD), 15(57), 1124-1151.
• Doytcheva, M. (2009). Çokkültürlülük (T. Akıncılar Onmuş, Çev.). İletişim Yayınları.
• Erbaş, Y. H. (2015). Öğretmenlerin çokkültürlü sınıf ortamı hakkındaki görüşleri. VII. Uluslararası Türkiye Eğitim Araştırmaları Kongresi, 638-651.
• Erbas, Y. H. (2019). A qualitative case study of multicultural education in Turkey: Definitions of multiculturalism and multicultural education. International Journal of Progressive Education, 15(1), 23-43. https://doi.org/10.29329/ijpe.2019.184.2
• Erbaş, Y. H. (2023). Lisans düzeyinde çokkültürlü eğitim dersinin öğretmen adaylarının tutumlarına ve görüşlerine etkisinin değerlendirilmesi. Cumhuriyet International Journal of Education, 12(1), 222-236. https://doi.org/10.30703/cije.1200873
• Erkorkmaz, Ü., Etikan, İ., Demir, O., Özdamar, K. ve Sanisoğlu, S. Y. (2013). Doğrulayıcı faktör analizi ve uyum indeksleri. Türkiye Klinikleri J Med Sci, 33(1), 210-223.
• Gezer, M. ve İlhan, M. (2016). Sınıftaki farklılıklar için öğretmen yeterlikleri ölçeğinin Türkçe uyarlaması. Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(2), 187-200.
• Göçeri, N., Yokuş, G., Kasapoğlu, K., Önder, M., Peker Ünal, D., Yıldırım, M., Orakçı, Ş., Derya Daşçı, A. ve Sözcü, İ. (2021). Eğitim Felsefesi. M. Y. Eryaman (ed.). içinde Temel Eğitim Felsefesi Akımları. (s. 75-102). Vizetek Yayınları.
• Güngör, S. Buyruk H. ve Özdemir Y. (2018). Öğretmen adaylarının çokkültürlülüğe ilişkin tutumları. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 17(66), 816-837. https://doi.org/10.17755/esosder.386067
• Hall, E. O. C., Wilson, M. E. & Frankenfield, J. A. (2003). Translation and restandardization of an instrument: The early infant temperament questionnaire. Journal of Advanced Nursing, 42(2), 159-168.
• Kan, A., ve Doruk, O. (2022). Farklı kültürlere yönelik tutum ölçeği geliştirme çalışması. Sınıf Öğretmenliği Araştırmaları Dergisi (SÖAD), 2(2), 92-110.
• Karadağ, Y. ve Özdemir Özden, D. (2020). Çokkültürlü eğitim ortamlarına geleceğin sosyal bilgiler öğretmenlerini hazırlamak: öğretmen adaylarının çokkültürlü yeterlikleri. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 39(2), 179-201. https://doi.org/10.7822/omuefd.764913
• Karakaş, H. ve Erbaş, Y. H. (2018). Öğretmen adaylarının çokkültürlü deneyimleri ve (Türkiye’deki) kültürel ve sosyal gruplara yönelik düşünceleri. Uluslararası Sosyal ve Eğitim Bilimleri Dergisi, 5(9), 59-81. https://doi.org/10.20860/ijoses.374599
• Karaman, M. (2023). Keşfedici ve Doğrulayıcı Faktör Analizi: Kavramsal Bir Çalışma. Uluslararası İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 9(1), 47-63. https://doi.org/10.29131/uiibd.1279602
• Kervan, S. (2017). Öğretmenlerin çokkültürlü eğitime yönelik tutumları ile epistemolojik inançları ve öğretim yaklaşımları arasındaki ilişki. [Yayınlanmamış Doktora Tezi]. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Konda, (2021). Konda hayat tarzları araştırması. Türkiye 100 kişi olsaydı (2023, 23 Ekim). Erişim adresi: https://interaktif.konda.com.tr/rapor/turkiye-100-kisi-olsa/1#navislide
• Kozikoğlu, İ. ve Yıldırımoğlu, S. (2021). Öğretmenlerin çokkültürlü eğitime yönelik tutumları ile kapsayıcı eğitimde sınıf içi uygulamaları arasındaki ilişki. Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 51, 226-244. https://doi.org/10.53444/deubefd.827397
• Kozikoğlu, İ. ve Dilek Cavak, G. (2023). Öğretmenlerin çokkültürlü eğitime ilişkin görüş, deneyim ve uygulamaları. Asya Studies-Academic Social Studies / Akademik Sosyal Araştırmalar, 7(24), 27-42. https://doi.org/10.31455/asya.1266444
• Köroğlu, K. (2015). Eski Mezopotamya tarihi: Başlangıcından Perslere kadar. İletişim Yayınları.
• Onur Sezer, G. ve Bağçeli Karaman, P. (2017). Sınıf ve okul öncesi öğretmen adaylarının çokkültürlü eğitime yönelik tutumları ile kültürlerarası duyarlılıkları arasındaki ilişki: Uludağ Üniversitesi örneği. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(2). 550-560. http://doi.org/10.17860/mersinefd.336742
• Orçan, F. (2018). Exploratory and confirmatory factor analysis: which one to use first?. Journal of Measurement and Evaluation in Education and Psychology, 9(4), 413-421. https://doi.org/10.21031/epod.394323
• Orhan, Ü. G., Albayrakoğlu, Ö., & Vardar, A. K. (2023). Analysis of postgraduate studies on multicultural education in Turkey. International Journal of Düzce Educational Sciences, 1(1), 49-65.
• Özer Koçak, Y. (2020). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının çokkültürlü eğitim tutumları ile kültürel zekâları arasındaki ilişkinin incelenmesi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Parekh, B. C. (2002). Çokkültürlülüğü yeniden düşünmek: Kültürel çeşitlilik ve siyasi teori (B. Tanrıseven, Çev.). Phoenix.
• Pınarcıoğlu, M. (2023). Öğretmenlerin çokkültürlülük tutumları ve sosyal adalet eğilimleri. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Polat, İ. ve Kılıç, E. (2013). Türkiye’de çokkültürlü eğitim ve çokkültürlü eğitimde öğretmen yeterlilikleri. YYÜ Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(1), 352-372.
• Ruales, S.T.P., Agirdag, O. & Petegem, W.V. (2020). Development and validation of the multicultural sensitivity scale for pre-service teachers. Multicultural Education Review, 12(3), 177-194, http://doi.org/10.1080/2005615X.2020.1808926
• Say, Ö. (2017). Çokkültürlülük kavramı ve anlamın çokluğu. Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(1), 30-39.
• Soylu, A. ve Kaysılı A. (2022). Öğretmenlerin kültürel açıdan duyarlı öğretim öz yeterliliklerinin değerlendirilmesi: Bir uyarlama ve uygulama çalışması. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi. 55, 1-30 http://doi.org/10.15285/maruaebd.857168
• Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) (2022). Uluslararası göç istatistikleri. Haber Bülteni, Sayı: 49457, Ankara.
• Usta, M. ve Demir, E. (2020). Eğitimde Çokkültürlülük: İlkokul Hayat Bilgisi Ve Sosyal Bilgiler Kitapları Üzerinden Nitel Bir İnceleme. Journal Of Social, Humanities and Administrative Sciences, 6(34), 2178-2198.
• Ünlü, İ. ve Örten, H. (2013). Öğretmen adaylarının çokkültürlülük ve çokkültürlü eğitime yönelik algılarının incelenmesi. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 21, 287-302.
• Vatandaş, C. (2001). Çokkültürlü yapıda ulusal/etnik kimlikler (Kanada örneği). Sosyal Bilimler Dergisi, 3(2), 101-116.
• Yaşlıoğlu, M. M. (2017). Sosyal bilimlerde faktör analizi ve geçerlilik: keşfedici ve doğrulayıcı faktör analizlerinin kullanılması. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 46, 74-85.
• Yazıcı, S., Başol, G., ve Toprak, G. (2009). Öğretmenlerin çokkültürlü eğitim tutumları: Bir güvenirlik ve geçerlik çalışması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 37, 229–242.
• Yıldırım, S. ve Tezci, E. (2017). Öğretmenlerin çokkültürlü eğitime yönelik kavramsal bilgileri, bilgi düzeyleri ve sınıf içi uygulamaları: Bir ölçek geliştirme. Turkish Studies, 12(18), 719-736.