HÜRRİYET GAZETESİNDEKİ KADINA YÖNELİK ŞİDDET HABERLERİNİN ELEŞTİREL SÖYLEM ÇÖZÜMLEMESİ İLE ANALİZİ

Yıl 2023, Sayı: 13, 45 - 69, 30.10.2023

Gökhan Özkan , Sırrı Cem

https://doi.org/10.56075/egemiadergisi.1293962

Öz

Toplumsal cinsiyet rolleri doğrultusunda yapılan haber söylemleri, kadınlara, erkeklere bağımlı roller atfedilmesine ve kadına yönelik şiddetin artmasının yanı sıra ataerkil düzenin de pekiştirilmesine neden olmaktadır. Kitle iletişim araçlarından anaakım medyanın egemen ideolojileri yeniden üretmesi ve bu anlayışı sürdürmesi uzun yıllardır çalışılan bir konudur. Bu çalışmada Hürriyet gazetesinde kadın cinayetlerine ilişkin çevrimiçi haber metinlerinin Van Dijk’ın eleştirel söylem çözümlemesi ile yorumlanması amaçlanmıştır. Nitel araştırma özelliğindeki bu çalışmada, Halliday’in Dizgeci İşlevsel Dilbilgisi Kuramı kapsamındaki metinsel üst işlev metodolojisi kullanılmıştır. Çalışmanın amacına uygun olarak eleştirel söylem çözümlemesi ile haber metinlerinin bilişsel, söylemsel ve toplumsal bileşenleri ele alınmış, metinsel üst işlev analizi ile cümle yapıları tematik olarak incelenmiştir. Araştırmada kullanılan veriler, “http://anitsayac.com” adresinden elde edilmiş ve bu veri tabanında 4 Nisan 2022 ve 28 Nisan 2022 tarihleri arasındaki haberler analize dahil edilmiştir. Çalışma bulgularına göre, eleştirel söylem analizi sonucunda bazı haber metinlerinde söylemsel, bilişsel ve toplumsal açılardan haberlerin yan anlamlar taşıdığı tespit edilmiştir. Ayrıca cinsiyetçi roller haberlerin diline yansımış, şiddetin haber metinlerine aktarım biçimi ve gerekçelendirilmesi kadınların aleyhinde yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Söylem, Medya Söylemi, Eleştirel Söylem Çözümlemesi, Metinsel Üst İşlev, Hürriyet Gazetesi

CRITICAL DISCOURSE ANALYSIS OF HURRIYET NEWS OF VIOLENCE AGAINST WOMEN

Öz

Media text discourses which are created through gender roles cause women to be attributed dependent roles to men and increase violence against women as well as reinforce the patriarchal order.The reproduction of the dominant ideologies and the maintenance of this approach by the mainstream media is a subject that has been studied for many years.The purpose of this study is to interpret the online news texts about femicides in Hürriyet Newspaper with Van Dijk’s critical discourse analysis. In this qualitative research, Halliday’s textual metafunction methodology within the scope of Systematic Functional Grammar Theory was used. Cognitive, discursive and social components of media texts were discussed with critical discourse analysis, and sentence structures were examined thematically with textual metafunctional analysis.The data were accessed from “http://anitsayac.com”database and the news between April 4, 2022 and April 28, 2022 were included in the analysis. Findings from critical discourse analysis determined that in certain news texts, the news has connotations in terms of discursive, cognitive and social aspects. Moreover, gender roles are reflected in the language of the news, the way of reporting and justification of violence is conveyed against women.

Anahtar Kelimeler

Discourse, Media Discourse, Critical Discourse Analysis, Textual Metafunction, Hürriyet News

Kaynakça

• Akdal, T. (2020). Kadın ve Yeni Medya: Haber Sitelerine Yönelik Toplumsal Cinsiyet İncelemesi. Turkish Studies. Cilt: 15 Sayı: 5, 2157-2174.
• Akogbeto, P. (2010). The Ideational Dimension of Wole Soyinka’s Idanre: A Poetry Perspective. Particip’Action.Sayı: 2, 123-142.
• Akogbeto, P.C. - Koukpossi, A.O. (2015). Gender Issues in the Lion and the Jewel by Wole Soyinka: A Linguistics-Oriented Analysis from a Systemic Functional Grammar and Critical Discourse Analysis Perspective. Communication and Linguistics Studies. Cilt: 1 Sayı: 2, 26-34.
• Arunsirot, S. (2013). An Analysis of Textual Metafunction in Thai EFL Students’ Writing. Novitas-ROYAL (Research on Youth and Language).Cilt: 7 Sayı: 2, 160-174.
• Avcı, F. - Güdekli, İ.A. (2018). Toplumsal Cinsiyet ve Medya İlişkisi: Yazılı Basında Kadına Şiddet ve Kadın Cinayetleri Haberleri Üzerine Bir Analiz. Uluslararası Kültürel ve Sosyal Araştırmalar Dergisi. Cilt: 4 Sayı: 2, 475-506.
• Bloor, M. - Bloor, T. (2007). The Practice of Critical Discourse Analysis: An Introduction. London: Hodder Arnold.
• Bloor, T. - Bloor, M. (1998). The Functional Analysis of English: A Hallidayan Approach. The Modern Language Journal. New York: Oxford University Press.
• Büyükkantarcıoğlu, N. (2006). Söylemden İdeolojiye: Eleştirel Söylem Çözümlemesi. Dilbilim: Temel Kavramlar, Sorunlar, Tartışmalar. Yay. Haz. A. Kocaman. Ankara: Dil Derneği Yayınları.
• Chen, W. (2018). A Critical Discourse Analysis of Donald Trump’s Inaugural Speech from the Perspective of Systemic Functional Grammar. Theory and Practice in Language Studies. Cilt: 8 Sayı: 8, 966-972.
• Cohen, J. L. (2010). Teachers in the News: a Critical Analysis of One US Newspaper’s Discourse on Education, 2006-2007. Discourse: Studies in the Cultural Politics of Education. Cilt: 31 Sayı: 1, 105-119.
• Çoban, B. (2020). Söylem, İdeoloji ve Eylem: İktidar ve Muhalefet Arasındaki Mücadeleyi Çözümleme Denemesi, Hazırlayanlar: Barış Çoban ve Zeynep Özarslan, Söylem ve İdeoloji (199-234), Genişletilmiş 3. Baskı. İstanbul: Su Yayınları.
• Doyuran, L. (2018). Medyatik Bir Çalışma Alanı Olarak Eleştirel Söylem Çözümlemesi (Televizyon Dizileri Örneğinde). Erciyes İletişim Dergisi. Cilt: 5 Sayı: 4, 301-323.
• Ercan, G. S. - Danış P. (2019). Söylem, Söylem Çözümlemesi ve Eleştirel Söylem Çözümlemesi: Tanımları ve Kapsamları. Dokuz Eylül Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi. Cilt: 6 Sayı: 2, 527-552.
• Ercan, G.S. (2018). Dizgeci İşlevsel Dilbilgisi. Dilbilgisi Kuramları: İki Düzlem Beş Kuram. Ed. Ö. Can. İstanbul: İthaki Yayınları.
• Fairclough, N. (1992). Discourse and Social Change. Cambridge: Polity Press.
• Gül, S.S. - Altındal, Y. (2015). Medyada Kadın Cinayeti Haberlerindeki Cinsiyetçi İzler: Radikal Gazetesi. Akdeniz İletişim Dergisi. Sayı: 24, 168-188.
• Güneş, G. - Yıldırım, B. (2019). Cinsiyet Temelli Bir Savaş: Kadın Cinayetlerinin Medyada Temsili Üzerine Bir Değerlendirme. Toplum ve Sosyal Hizmet. Cilt: 30 Sayı: 3, 936-964.
• Güngör, D. (2012). Femicide in Turkey: A Descriptive and Critical Study Based On News Texts of Femicide Incidents in 2009. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Middle East Technical University The Graduate School of Social Sciences.
• Halliday, M. A. - Matthiessen, C. M. I. (2004). An Introduction to Functional Grammar. 3. Baskı. New York: Oxford University Press Inc.
• Halliday, M.A.K. (1985). An Introduction to Functional Grammar. London: Edward Arnold.
• Hürriyet Gazetesi. (12 Nisan 2022). Öznur Temiz’in şüpheli ölümünü otopsi aydınlatacak. https://www.hurriyet.com.tr/gundem/oznur-temizin-supheli-olumunu-otopsi-aydinlatacak-42042043
• Hürriyet Gazetesi. (13 Nisan 2022). Kayınpeder ile Gelini Hayatını Kaybetmişti! Silahlı Kavganın Nedeni Arazi Anlaşmazlığı Çıktı. https://www.hurriyet.com.tr/gundem/kayinpeder-ile-gelini-hayatini-kaybetmisti-silahli- kavganin-nedeni-arazi-anlasmazligi-cikti-42042770
• Hürriyet Gazetesi. (18 Nisan 2022). Silahlı Kavganın Arasında Kalan Kadın Hayatını Kaybetti. https://www.hurriyet.com.tr/gundem/silahli-kavganin-arasinda-kalan-kadin-hayatini-kaybetti-42045649
• Hürriyet Gazetesi. (4 Nisan 2022). Cezaevinden İzinli Çıktı, Kaynanası ve Baldızını Öldürüp Bir Çocuğu Ağır Yaraladı. https://www.hurriyet.com.tr/video/cezaevinden-izinli-cikti-kaynanasi-ve-baldizini-oldurup-bir- cocugu-agir-yaraladi-42036547
• Hürriyet Gazetesi. (7 Nisan 2022). Şanlıurfa’da Kan Donduran Kadın Cinayeti! Elleri Arkadan Bağlı, Boğazı Kesilmiş Hâlde Bulundu. https://www.hurriyet.com.tr/gundem/sanliurfada-kan-donduran-kadin-cinayeti-elleri-arkadan-bagli-bogazi-kesilmis-hâlde-bulundu-42038898
• Hürriyet Gazetesi. (8 Nisan 2022). Eşini Bıçaklayarak Öldürdü. https://www.hurriyet.com.tr/gundem/esini-bicaklayarak-oldurdu-42038991
• Hürriyet Gazetesi. (9 Nisan 2022). 3 Çocuk Annesi Ceylan Kılıç’ın Sır Ölümü! Kocası Tutuklandı. https://www.hurriyet.com.tr/gundem/3-cocuk-annesi-ceylan-kilicin-sir-olumu-kocasi-tutuklandi-42040021
• Hürriyet Gazetesi. (9 Nisan 2022). Burdur’da Kadın Cinayeti: Nurcan Seçer eşi Sercan Seçer tarafından öldürüldü. https://www.hurriyet.com.tr/gundem/burdurda-kadin-cinayeti-nurcan-secer-esi-serhan-secer-tarafindan-olduruldu-42039935
• Jäger, S. - Maier, F. (2009). Theoretical and Methodological Aspects of Foucaldian Critical Discourse Analysis and Dispositive Analysis. Methods of Critical Discourse Analysis. Eds. R. Wodak – M. Meyer. London: Sage.
• Karaçay, E. (2018). Yeni Medya Ortamında Kadına Yönelik Haberlerde Nefret Söylemi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Moscovici, S. (2000). Social Representations. Cambridge: Polity Press.
• Radford, J. - Russell, D. (1994). Femicide: The Politics of Woman Killing. Australian & New Zealand Journal of Criminology. Cilt: 27 Sayı: 2, 210-211.
• Rajab Dorri, E. (2020). Textual Metafunction and Translation: A Systemic Functional Linguistic Perspective. Applied Linguisics Research Journal. Cilt: 4 Sayı: 4, 30-40.
• Richardson, J.E. (2007). Analysing Newspapers. An Approach from Critical Discourse Analysis. China: Masarykova Univezita.
• Sriwimon, L. - Zilli, P.J. (2017). Applying Critical Discourse Analysis As A Conceptual Framework For Investigating Gender Stereotypes in Political Media Discourse. Kasetsart Journal of Social Sciences. Cilt: 38 Sayı: 2, 136-142.
• Şahin, Z.B. - Birincioğlu, Y.D. (2020). Toplumsal Cinsiyet ve Medya: Şule Çet’in Şüpheli Ölümü Üzerine Haberlerin Eleştirel Söylem Analizi. Erciyes İletişim Dergisi. Cilt: 7 Sayı: 1, 189-216.
• Tenorio, E.H. (2011). Critical Discourse Analysis, An overview. Nordic Journal of English Studies, 10(1), 183-210.
• Toruk, İ. - Güran, S. - Sine, R. (2013). Boş Zaman Aktivitelerinin Toplumsal Cinsiyet Ekseninde Medyada Temsili. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi. Sayı: 33, 301-324.
• Umiyati, M. (2019). Textual Metafunction in Donald Trump’s Speech “Recognizing Jerusalem as Israel’s Capital”. International Journal of Systemic Functional Linguistics. Cilt: 2 Sayı: 2, 55-60.
• Van Dijk, T.A. (1997). The Study of Discourse. Discourse as Structure and Process. Ed. T. A. Van Dijk. London: Sage Publications.
• Van Dijk, T.A. (1998). Opinions and Ideologies in the Press. Approaches to Media Discourse. Eds. A. Bell - P. Garrett. Oxford: Blackwell.
• Van Dijk, T.A. (2008). Discourse and Context: A Sociocognitive Approach. UK: Cambridge University Press.
• Van Dijk, T.A. (2005). Contextual Knowledge Management in Discourse Production: A CDA Perspective. A New Agenda in (Critical) Discourse Analysis. Eds. R. Wodak – P. Chilton. Amsterdam and Philadelphia: John Benjamins.
• Van Dijk, T.A. (2015). Critical Discourse Studies: A Sociocognitive Approach. Methods of Critical Discourse Analysis. Eds. R. Wodak – M. Meyer. London: Sage.
• Van Dijk, T.A. (2020). Söylem ve İdeoloji: Çokalanlı Bir Yaklaşım. Söylem ve İdeoloji. Genişletilmiş 3. Baskı. Haz.: B. Çoban – Z. Özarslan. İstanbul: Su Yayınları.
• Wodak, R. - Meyer, M. (2009). Critical Discourse Analysis: History, Agenda, Theory and Methodology. Methods of Critical Discourse Analysis. Eds. R. Wodak – M. Meyer. London: Sage.
• Wodak, R. (2002). Aspects of Critical Discourse Analysis. Zeitschrift für Angewandte Linguistik. Sayı: 36, 5-31.
• Yağcıoğlu, S. (2002). Eleştirel Söylem Çözümlemesi: Disiplinlerarası Bir Yaklaşım. 1990 Sonrası Laik-Antilaik Çatışmasında Farklı Söylemler: Disiplinlerarası Bir Yaklaşım. Ed. S. Yağcıoğlu. İzmir: Dokuz Eylül Yayınları.
• Yaylacı, A.F. - Beldağ, A. (2018). Değerler Eğitimi ve Güncel Tartışmalar: Gazete Haberlerine İlişkin Bir Eleştirel Söylem Analizi. Sakarya University Journal of Education. Cilt: 8 Sayı: 1, 139-155.