British Council, Köy Enstitüleri ve Savaş Ortamında Kültürel Diplomasinin Yollarını Aramak

Yıl 2019, Cilt: 34 Sayı: 1, 23 - 48, 26.07.2019

Resul Babaoğlu

https://doi.org/10.18513/egetid.596045

Cited By: 2

Öz

Türkiye’de Cumhuriyet’in ilandan sonra siyasal alandaki devrimlere hız
verilmesiyle çağdaş bir devlet yapısı oluşturulmak istenmiş, girişilen radikal
reformlarla yalnızca idari modernleşme hedeflenmemiş, bunun yanında toplumsal yapının
da dönüştürülmesi için önemli adımlar atılmıştır. Ancak, siyasal alanda umulan değişimin
kısa sürede elde edilmesinden farklı olarak, Osmanlı’dan devralınan katılaşmış
ve geri plana itilmiş insan sermayesini dönüştürmek bilindiği gibi kolay
olmamıştır. Her şeyden önce, şehir merkezlerinde toplulaşmış okur-yazar kesimin
genel nüfusa göre oldukça düşük bir oranı teşkil etmesi, Cumhuriyet
idarecilerinin yüz yüze kaldıkları ciddi bir sorundur. Öte yandan 1928 yılında
Latin harflerinin kabulünden sonra vatandaşların eğitilmesi meselesi dönemin temel
gündem maddelerinden birini oluşturmuştur. Bilindiği gibi, toplumsal
kalkınmanın temel dinamiklerinden biri olan nitelikli insan sermayesinin elde
edilmesi için Cumhuriyet’in ilk yıllarında yoğun çabalar sarf edilmiştir. Bu
doğrultuda 17 Nisan 1940 tarihinde kabul edilen 3803 sayılı Köy Enstitüleri Kanunu
ile okul ve öğretmenden yoksun bölgelere ulaşılmaya çalışılarak taşranın eğitim
ihtiyacına cevap verilmeye çalışılmıştır. Köy Enstitüleri ile ilgili genel
kabulün aksine bu sistemle yalnızca öğretmen değil, aynı zamanda teknisyen,
sağlık personeli ve modern tarım tekniklerinden haberdar eğitimli yeni bir
insan profili yetiştirilmeye çalışılmıştır. Köy Enstitüleri’nin 1940’ların
sonlarından itibaren, bir dönüşüm sürecine girildiği bilinmekle birlikte, bu
enstitülerin Anadolu aydınlanmasının özgün bir örneği olduğu gerçeği göz önünde
tutulmalıdır. Nitekim bahse konu olan dönemde Türkiye’de faaliyet gösteren
British Council yetkililerinin Londra’daki merkez büroyla yazışmalarına konu
olan Köy Enstitüleri özgün ve dikkat çekici ölçüde başarılı bulunmuştur.
Dahası, British Council yetkililerinin girişimleriyle Köy Enstitüleri ve
İngiltere’de benzer faaliyetler yürüten Young Farmers Club arasında eğitim
temelinde işbirliği kurulması için çalışılmıştır. Hatta o dönem için radikal
sayılabilecek öğrenci değişim programı gibi uygulamalar için de British Council
yetkilileri Köy Enstitüleriyle işbirliği olanağı yaratmaya çalışmışlardır. Bu
çalışmada incelenen British Council evrakından yola çıkılarak Cumhuriyet döneminde
girişilen reformlar arasında günün şartlarından doğmuş, özgün bir uygulama olan
Köy Enstitülerine farklı bir pencereden ışık tutulmaya çalışılmıştır.  

Anahtar Kelimeler

Köy Enstitüleri, British Council, Young Farmers’, Clubs Federation, Cumhuriyet, Aydınlanma

British Council, Village Institutes and Searching the Ways of the Cultural Diplomacy on the War Circumstances

Öz

In Turkey after the proclamation of the Republic, a
modern state structure by speeding up the revolution in political life was to
be formed. With the radical reforms in the first years of the Republic, not
only administrative modernization was targeted, but also important steps were
taken to transform the social structure. However, unlike the short-term change
that is expected in the political sphere, it is not easy to transform the
toughened human capital that has been taken over from the Ottoman Empire and
has been pushed back into the past. First and foremost, the fact that the
aggregated literacy of the urban centers was quite low compared to the general
population was a serious problem faced by the Republican administrators. On the
other hand, the issue of educating citizens after the adoption of Latin letters
in 1928 was one of the main agenda items of the period. As is known, intensive
efforts have been made in the first years of the Republic in order to obtain
qualified human capital, which is one of the basic dynamics of social
development. In this direction, with the Village Institutes Law No. 3803,
adopted on 17 April 1940, it was tried to reach the regions lacking school and
teacher and answer the educational needs of the provinces. Contrary to the
general acceptance of the Village Institutes, this system has not only tried to
educate teachers, but also a new human profile who are technicians, health
personnel and aware of modern agricultural techniques have been tried to be
educated. It is known that the Village Institutes had been in the process of transformation
since the late 1940s, it should be taken into consideration that these
institutes are a unique example of Anatolian enlightenment. Indeed, Village
Institutes, which were subject to correspondence with headquarters in London
and the British Council officials who were active in the said period in Turkey,
have been found unique and remarkably successful. Moreover, at the
initiative of British Council authorities it has been tried to establish cooperation
on the basis of education between the Village Institutes and the Young Farmers
Club, which carries out similar activities in England. In fact, the British
Council authorities have tried to create cooperation with the Village
Institutes in order to implement a student exchange program that could be
considered radical for that period. Based on the British Council documents
examined for this study, it has been attempted to shed light from a different
window to the Village Institutes, which were born from the conditions of the
day between the reforms initiated in the Republic period.

Anahtar Kelimeler

Village Institutes, British Council, Young Farmers', Clubs Federation, Republic, Enlightenment

Kaynakça

• Adam 1949 Ronald Adam, “British Cultural Relations with other Nations”, Journal of the Royal United Service Institution, 94 (Feb., 1, 1949), s. 368-378.
• Akyüz 2007 Yahya Akyüz, Türk Eğitim Tarihi, M.Ö. 1000-M.S. 2007, Pagem A Yayıncılık, Ankara.
• Apaydın 2014 Talip Apaydın, Köy Enstitüleri Yılları, Literatür Yayınları, İstanbul.
• Arndt 2005 Richard T. Arndt, The First Resort of Kings, American Cultural Diplomacy in the Twentieth Century, Potomac Books, Inc. Washington, D.C.
• Ashkenazi 2007 Jennifer Ashkenazi, Atatürk, Islam, Modernity and Turkish Education: A Comparative, Historical Analysis, University of Wisconsin, Madison. Atatürk’ün Maarife Ait Direktifleri, Maarif Matbaası, İstanbul 1939.
• Atherton 1994 Louise Atherton, “Lord Lloyd at the British Council and the Balkan Front, 1937-1940”, The International History Review, Vol. 16, No. 1, (Feb., 1994), s. 25-48.
• Başaran 1974 M. Başaran, Tonguç Yolu, Köy Enstitüleri: Devrimci Eğitim, Varlık Yayınları, İstanbul.
• Beeley 1971 Harol Beeley, “The Changing Role of British Propaganda”, The Annals of the American Academy of Political and Social Science, Vol. 398, Propaganda in International Affairs, (Nov., 1971), s.124-129.
• Corse 2013 Edward Corse, A Battle for Neutral Europe, British Cultural Propaganda During the Second World War, Bloomsbury, London, 2013.
• Cummings 2003 M. C. Cummings, Cultural Diplomacy and the United States Government: A Survey, Center for Arts and Culture, Washington D.C.
• Çiçek 2012 Nazan Çiçek, “The Role of Mass Education in Nation-Building in the Ottoman Empire and the Turkish Republic, 1870-1930”, in Mass Education and the Limits of State Building, c.1870-1930, edt. Laurence Brocklis-Nicola Sheldon, Palgrave Macmillan, New York, s. 224-251.
• Donaldson 1984 Frances Donaldson, The British Council: The First Fifty Years, J. Cape, London.
• Finn 2003 Helena K. Finn, “The Case for Cultural Diplomacy: Engaging Foreign Audiences”, Foreign Affairs, Vol. 82, No. 6, (Nov.,-Dec., 2003), s.15-20.
• Fisher 2009 Ali Fisher, A Story of Engagement the British Council 1934-2009, Counterpoint, British Council, 75 Years of Cultural Relations.
• Fyvel 1951 T. B. Fyvel, “British Council”, New Statesman and Nation, Vol.41, (March 31 1951), s. 363.
• Gillan 1952 Angus Gillan, “the British Council”, The Contemporary Review, 181, (Jan., 1 1952), s. 26-30.
• Gündüz 2016 Mustafa Gündüz, The Radical Transformations and Deep Continuities of a Decade: Turkish Educational Policy, 1938-1950”, Paedagogica Historia, Vol. 52:3, s. 252-265.
• Kirby 1962 Fay Kirby, Türkiye’de Köy Enstitüleri, İmece Yayınları, Ankara.
• Koç 2007 Nurgün Koç, Türk Kültür Tarihi İçinde Köy Enstitüleri, İdeal Kültür Yayıncılık, İstanbul.
• Leeper 1935 R. A. Leeper, “British Culture Abroad”, The Contemporary Review, 148, (Jul., 1, 1935), s. 201-207.
• Mears 1924 Elioth Grinnell Mears, Modern Turkey, A Politico-Economic Interpretation, 1908-1923, The Macmillan Company, New York.
• Öymen 2003 Onur Öymen, Silahsız Savaş/ Bir Mücadele Sanatı Olarak Diplomasi, Remzi Kitabevi, İstanbul.
• Parsons 1985 Anthony Parsons, “Vultures and Philistines: British Attitudes to Culture and Cultural Diplomacy”, International Affairs (Royal Institute of International Affairs 1944-), Vol. 61, No. 1, (Winter 1984-1985), s. 1-8.
• Resmi Gazete, Sayı 4491 (22 Nisan 1940), s. 13682. Ryniejska 2009 Marta Ryniejska, Cultural Diplomacy as a Form of International Communication, University of Wroclaw.
• Saatçı 2011 Meltem Begüm Saatçi, “İlk Çeyrek Asrında Cumhuriyet Dönemi Eğitim Uygulamalarını Aydınlanma Çağı İlkeleri Üzerinden Değerlendirmek”, Aramızdan Ayrılışının 50. Yılında Hasan Ali Yücel’den Günümüze Eğitim, Bilim, Kültür Politikaları Sempozyumu, Bildiriler, 25-26 Şubat 2011, İzmir, Yeni Kuşak Köy Enstitüleri Derneği Yayınları, İzmir, s. 306-321.
• Sakaoğlu 1992 Necdet Sakaoğlu, Cumhuriyet Dönemi Eğitim Tarihi, İletişim Yayınları İstanbul.
• Sakaoğlu 2003 Necdet Sakaoğlu, Osmanlı’dan Günümüze Eğitim Tarihi, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
• Seymour 1957 Richard Seymour, “The British Council and the Commonwealth”, Journal of the Royal Society, 105/5010, (Aug., 16,, 1957), s. 781-792.
• Stone 1973 A. F. Stone, “The Evolution of Contemporary Turkish Educational Thought”, History of Education Quarterly, Vol.13:2, s. 145-161.
• Szyliowicz 2010 Joseph S. Szyliowicz, “Osmanlı’nın Eğitsel Mirası: Efsane mi, Yoksa Gerçek mi”, İmparatorluk Mirası, çev. Gül Çağalı Güven, haz. L. Carl Brown, İletişim Yayınları, İstanbul, s. 412-433.
• Taylor 1981 Philip M. Taylor, The Projection of Britain, British Overseas Publicity and Propaganda, 1919-1939, Cambridge University Press, Cambridge, 1981.
• Tonguç 1970 Engin Tonguç, Devrim Açısından Köy Enstitüleri ve Tonguç, Ant Yayınları, İstanbul.
• Uyanık 2009 Ercan Uyanık, “II. Meşrutiyet Döneminde Toplumsal Mühendislik Aracı Olarak Eğitim: İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin Eğitim Politikaları (1908-1918)”, Amme İdaresi Dergisi, C. 42, S.2, s. 67-87.
• Vrooman 1927 Lee Vrooman, “Recent Tendencies in Turkish Education”, Moslem World, Vol. 17, (1927), s. 370-374.
• Yalçın 2006 Recep Yalçın, İsmail Hakkı Tonguç’un Türk Eğitim Sistemi Üzerine Görüşleri, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Yeditepe Üniversitesi, İstanbul.
• Yiner 2012 Abdulnasır Yiner, “Köy Enstitüleri Üzerine Bir Değerlendirme”, The Journal of Academic Social Science Studies, Vol.5:4, s. 307-317.