III. Gordianus’un Pers (=Sasanî) Seferi: Güzergâh

Yıl 2005, Cilt: 20 Sayı: 1, 157 - 167, 01.06.2005

M. Ali Kaya

Öz

Severuslar döneminde Partlı Krallığı’nın gücü zayıflatıldı. Parth’lara karşı savaşan dönemin ilk imparatoru Septimius Severus, Osrhoene ve Mezopotamya’da yeni eyaletler kurmuştu. Büyük İskender’e öykünen ardılı Caracalla, Parth krallığıyla Roma imparatorluğunu birleştirmek idealinin peşindeydi. Hükümdarlığının son yıllarını bu nedenle doğuda harcadı. Hanedanın son iki üyesi, yani Elagabalus ve Severus Alexander (İ.S. 231233) da Partlara karşı savaştılar. Tüm bu savaşlar, Parthların gücünün zayıflamasına ve Sasa’nın oğlu Ardeşir’in Arsaklar sülalesinden son Partlı kralı V. Artabanus’a karşı isyanını başarıyla sonuçlandırmasına katkıda bulundu. İ.Ö. 220’li yılların sonlarından itibaren, eski Pers imparatorluğu toprakları içerisinde kurulup genişleyen Part krallığı topraklarında, artık bu tarihten itibaren I. Ardeşir’in mensubu olduğu, adını Ardeşir’in babası Sasa’dan alan Pers kökenli bir hanedan, yani Sasaniler hüküm sürecek ve bu hanedanın ikinci kralı olan I. Sapur, Roma İmparatorlu’nun doğu sınır sistemini çökertecek kadar büyük başarıya imzasını atacaktır. Sasani saldırılarına karşı ilk Roma misillemesi, lll. Gordianus’un Doğu’ya, Roma kaynaklarında Persler adıyla da anılan Sasanilerekarşı yaptığı seferle gerçekleşti. Ancak bu sefer hakkında bilgi veren Roma kaynakları az ve yetersizdir. l. Sapur’un üç dilli yazıtı, Roma kaynaklarında yer alan bilgilerin eksik, yetersiz ve güvenilir olmadığı konusunda çarpıcı bir delildir. Bu makalenin amacı, mevcut birinci ve ikinci el kaynaklardan hareketle lll. Gordianus’un Anadolu içinden geçerden izlediği güzergah, Sasanilere karşı yaptığı savaşlar ve ölümü konusunu irdelemektir

Anahtar Kelimeler

III. Gnrdianus, Sasaniler, ]. Ardeşir, . Şapur, Rizeseina, Mes/zikr

Kaynakça

• C. Bosch, Die Kleinası'afı'chen Miinzen der Römı'schen kaizerzeit. Stuttgart 1935.
• * A. Chastagnol, Histoire Auguste. Paris 1994.
• K. Dietz, Senatıs contra Principem. Miinich 1980.
• W. Ensslin, “The Senate and The Army”. Şurada: The Cambridge Ancient History Vol.XII (Cambridge 1971), 57-95.
• Herodian (ed. E. H. Warmington). London 1970.
• E. Kettenhofen, “The Persian Campaign of Gordian III and the Inscription of Sahpuhr at the Ka’be-ye Zartost”. Şurada: Armies and Frontiers in Roman and Byzantine Anatolia (Ed. S. Mitchell,. Oxford 1983). 151—171.
• F. Kolb, Untersuchimgen zurHistoria Augusta. Bonn 1987.
• A. Krzyzanowska, “Monnaies colonies d’Antioche de Pisidie”. Travaux dn Centre d’archeologie Mediterrranenne de l’Academı'e Polonaise des Sciences 7, Varsovie 1970.
• X. Loriot, “Les premieres annees de la grand crise du IIIe sieclezDe l’avenement de Maximin 1e Thrace (235) a la mort de Gordien III (244), ANRW II 2 (1975), 657—787.
• D. Magie, Roman Ruler in Asia Minor to the End of Third Century cifter Christ I—II. Princeton 1950.
• S. Mitchell, Anatolia. Land, Man and Gods in Asia Minor I—II. Oxford 1993.
• H.G. Pşaum, Les carrieres procuratoriemıes equestres sous le Ham-Empire romain. Paris 1960.
• D.S. Potter, Prophecy and History in Crisis of the Roman Empire. Oxford 1990.
• M. Sartre; “Le dies imperii de Gordien III: une inscription inedite de Syrie”. Syria 61 (1984), 49—61.
• Scriptores Historiae Augustae (ed. D. Magie) London 1979. M. Ali Kaya