The Story of a Levantine Family from the Ottoman Period to the Republic: Guiffray Family

Yıl 2025, Cilt: 40 Sayı: 1, 213 - 260, 30.07.2025

Nurullah Kırkpınar

Öz

Proje Numarası

yok

OSMANLI’DAN CUMHURİYET’E LEVANTEN GUİFFRAY AİLESİNİN ÖYKÜSÜ

Öz

Çalışmanın konusu olan Guiffray ailesi, 1870’lerde Fransa’dan İzmir’e gelen yerleşik Levanten ailelerinden biridir. Cumhuriyet’e kadar varlığını sürdüren Guiffray’ların en büyüğü olan Elié Guiffray, 1849 yılında Marsilya’da doğmuştur. 1871 yılında Réine Budouin ile evlenmiş ve genç çift bir yıl sonra İzmir’e yerleşmiştir. Cumhuriyet’i izleyen yıllarda kapitülasyonların kaldırılmasıyla birlikte aile üyeleri, kendilerine yeni bir yön çizmiştir. 1929’da Cannes’da doğan ve İzmir’de en uzun süre yaşayabilen Michaél Guiffray, 1990’da Çeşme’de ölmüştür. 1872 yılında başlayan Guiffray ailesinin serüveni sona ermiştir. Guiffray’lar, limandan demir yolu hattına; tramvay ve elektrik hatlarının yapımından feribot seferlerine kadar şehir yaşamını doğrudan etkileyen girişimlerde doğrudan veya dolaylı olarak yer almıştır. Ege’nin bereketli ve zengin coğrafyasının üzüm, incir, pamuk, tütün, meyan kökü ve afyon gibi tarım ürünleri, onların girişimleri sayesinde Avrupa ve Amerika pazarlarında ilgi görmüş; gıda, ilaç, tekstil gibi çeşitli sektörlerin hammaddesi olarak önemli ürünler olarak değerlendirilmiştir. Aile üyeleri, tarımsal ürünlerin üretilmesi ve pazarlanması için şirketler-çiftlikler kurmuş; bölgedeki yerel üreticiler ve satıcılar ile iletişime geçerek geniş bir pazarlama ağı oluşturmuştur. 19. yüzyılda onların girişimiyle hizmete giren İzmir-Kasaba ve İzmir-Aydın demiryolları ile İzmir rıhtımı sayesinde, Avrupalıların ticari ilgisi yıllarca İzmir üzerinde toplanmıştır. Guiffray’ların girişimiyle İzmir, sosyal ve kültürel aktivitelerin merkezi haline gelmiştir. Kordon’da kurulan Lé Sporting Club; tenisten biniciliğe, yüzmeden futbola, pek çok sportif alanda faaliyet gösteren bir kulüp olarak özellikle Türk ve yabancı gençlerin bütünleşmesinde önemli rol oynamıştır. Bu makale, Fransız Levanten ailesi Guiffray’ların İzmir’deki gündelik yaşamlarına dair kesitler sunan ilk deneme niteliğindedir. Öte yandan inceleme konusunda bağımsız bir araştırmanın bulunmaması, konunun özgünlüğünü artırmaktadır. Bu bağlamda, çalışmada Guiffray ailesinin İzmir’in sosyal, ekonomik ve kültürel yaşamına olan etkileri ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Levanten , Fransa , Türkiye , İzmir , Guiffray Ailesi

Etik Beyan

yok

Destekleyen Kurum

yok

Proje Numarası

yok

Teşekkür

yok

Kaynakça

• Abensur-Hazan 2013 Laurence Abensur-Hazan, “18. Yüzyıldan 20. Yüzyılın Başına Kadar İzmir’de Sosyal Hayattan Kesitler”, 18. ve 19. Yüzyıllarda İzmir: Batılı Bir Bakış, İzmir, Arkas Sanat Merkezi, s.119-128.
• Arı 2014 Kemal Arı, 100. Yıldönümünde İzmir Deniz Nakliyecileri Derneği Tarihi, İzmir Deniz Nakliyecileri Derneği Yayınları, İzmir.
• Arıkan 1988 Zeki Arıkan, “İzmir-Kasaba-Aydın Demiryolu İşçilerinin Bir Muhtırası”, Tarih ve Toplum, Sayı: 49.
• Atay 1978 Çınar Atay, Tarih İçinde İzmir, Tifset, İzmir.
• Atay 1998 Çınar Atay, Osmanlıdan Günümüze İzmir Planları, Yaşar Eğitim ve Kültür Vakfı Yayınları, İzmir.
• Ballice 2006 Gülnur Ballice, İzmir’de 20. Yüzyıl Konut Mimarisindeki Değişim ve Dönüşümlerin Genelde ve İzmir Kordon Alanı Örneğinde Değerlendirilmesi, Dokuz Eylül Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü (Doktora Tezi), İzmir.
• Baltas 2021 Andreas Baltas, İzmir’in Spor ve Toplumsal Tarihinde Rum Spor Kulüpleri: 1890-1922, (Çev. Hamit Sakallı), Yakın Kitabevi, İzmir 2021.
• Baltazzi 2010 Alex Baltazzi, “Levantenlerin İzmir’in Tarihine ve Kültürüne Katkıları”, “İzmirli Olmak” Sempozyumu, (22-24 Ekim 2009), İzmir, s.353-360.
• Barbaros 1994 R. Funda Barbaros, 1830-1930 Döneminde Osmanlı İmparatorluğunun Sosyo-Ekonomik Çözüm Arayışları Çerçevesinde İzmir’de Sanayileşme, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Doktora Tezi), İstanbul.
• Baran 1993 Tülay Baran, “1923-1938 Yılları Arasında İzmir’in İmarı”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, Cilt: 1, Sayı: 3, s. 283-294.
• Beyru 2000 Rauf Beyru, 19. Yüzyılda İzmir’de Yaşam, Literatür Yayınları.
• Bilget 1935 Adnan Bilget, “İzmir’deki Atlı Tramvaylar Tarihe Karışıyor”, Son Posta.
• Çalışlar 2023 İzzeddin Çalışlar, “Dersimiz İktisat”, Oksijen (e-gazete), Sayı: 109, (10-16 Şubat).
• Dağtaş 2004 Lütfü Dağtaş, İzmir Gazinoları 1800’lerden 1970’lere, İBB Yayınları, İzmir.
• Elmacı 2017 Mehmet Emin Elmacı, “Ekonomik Bir Kurum Olarak Devletleştirme Sürecinde İzmir Limanı ve Yolsuzluk Mahkemeleri”, Türkiye Cumhuriyeti’nin Ekonomik ve Sosyal Tarihi Uluslararası Sempozyumu, Bildiriler (26-28 Kasım 2015), Ankara, s.781-835.
• Frangakis-Syrett 2019 Elena Frangakis-Syrett, “Le Rôle Des Réseaux Dans L’organisation Commerciale (Les Britanniques À Smyrne, Des Années 1860 Aux Années 1920)”, Rives méditerranéennes, Presses Universitaires de Provence.
• Gauin 2015 Maxime Gauin, “The Armenian Forced Relocation: Putting an End to Misleading Simplifications”, Review of Armenian Studies, Sayı: 31, s.93-132.
• Genç 2020 Gültekin Genç, “20. Yüzyılın Başlarında İzmir”, Kurtuluş, s.12-18.
• Genç 2022 Tolga Genç, Smyrna’dan İzmir’e Finansın ve Bankacılığın Gelişimi, Türkiye Bankalar Birliği Yayınları, İstanbul.
• Georgelin 2005 Hervé Georgelin, La fin de Smyrne (Du cosmopolitisme aux nationalismes), CNRS Editions, Paris.
• Goffman 1995 Daniel Goffman, İzmir ve Levanten Dünya (1550-1650), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
• Göçmenoğlu 2016 Tayfur Göçmenoğlu, “İzmir’de Eğlenmenin Şifreleri”, Kent Konak, Sayı: 29, s..
• Gözcü 2013 Alev Gözcü, “İzmir İktisat Kongresi”, İzmir Kent Ansiklopedisi Tarih, Cilt: II, İzmir Büyükşehir Belediyesi Kent Kitaplığı, İzmir, s.15-31.
• Hazar 1988 Özdemir Hazar, “Atlı Tramvaydan Hızlı Tramvaya”, Yeni Asır.
• İnceburun 2021 Nazlı İnceburun, “Mütareke Dönemi’nde İzmir’de Asayiş (1918-1922)”, Dokuz Eylül Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü (Yüksek Lisans Tezi), İzmir.
• Kâhya 1988 Esin Kâhya, “Türkiye’de İlk Demiryolları”, Belleten, cilt 52, sayı 202, s.209-218.
• Kaya 2024 Murat Kaya, Gazeteci ve Siyasetçi Kimliğiyle Haydar Rüştü Öktem (1885-1951), Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara.
• Kırkpınar 2025 Nurullah Kırkpınar, Bir Geleceğin Geçmişi: Beydere Ziraat Okulu’nun Kurumsal Tarihi, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
• Kurt 1996 Sadık Kurt, İzmir’de Kamu Hizmeti Gören Kuruluşlar (1850-1950), Dokuz Eylül Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü (Doktora Tezi), İzmir.
• Martal 1992 Abdullah Martal, 19. Yüzyılın İkinci Yarısında İzmir ve Çevresinde Sanayi ve Ticaret, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Doktora Tezi), İzmir.
• Mehmetefendioğlu 1991 Ahmet Mehmetefendioğlu, “Rahmi Bey’in İzmir Valiliği”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, Cilt: I, Sayı: 3, s.347-370.
• Moralı 1973 Nail Moralı, Mütarekede İzmir Olayları, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• Moralı 1976 Nail Moralı, Mütarekede İzmir Önceleri ve Sonraları, İstanbul.
• Moralı 2002 Nail Moralı, Mütarekede İzmir, (Haz. Erkan Serçe), İzmir Büyükşehir Belediyesi, İzmir.
• Nagata 1997 Yūzō Nagata, Tarihte Âyânlar: Karaosmanoğulları Üzerinde Bir İnceleme, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• Olgaç 1939 Ulvi Olgaç, Güzel İzmir Ne idi Ne Oldu?, İzmir.
• Öndeş 2003 Osman Öndeş, Son Levantenler (Gemi Acenteleri), Cilt: I, Denizler Kitabevi, İstanbul.
• Özsoy 2010 Melike Özsoy, “İzmir Körfezi İskeleleri ve Deniz Ulaşımının Dünü Bugünü”, “İzmirli Olmak” Sempozyumu, (22-24 Ekim 2009), İzmir, s.373-386.
• Pech 1906 Edgar Pech, Manuel des Sociétes Anonymes Fonctionnant en Turquie, Cilt: III, Paris. Rıfat 1914 Hüseyin Rıfat, Aydın Vilayeti 1330 Sene-i Maliyesi Ticaret Rehberi, İzmir.
• Sarıbey Haykıran 2013 Aysun Sarıbey Haykıran, Aydın Vilayeti’nde Çiftlikler (1839-1918), Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Doktora Tezi), İzmir.
• Sartiaux 1914 Félix, Sartiaux, “Le Sac de Phocée et l’Expulsion des Grecs Ottomans d’Asie Mineure: En Juin 1914”, Revue des Deux Mondes (1829-1971), Vol. 24, No: 4, s.654-686.
• Serçe 2012 Erkan Serçe, “Bir Zamanlar İzmir’in Devlerinden: Şark Sanayi Şirketi T.A.Ş.”, Atatürk Organize, 85, s.40-41.
• Sipahioğlu 2012 Oya Sipahioğlu, “İzmir Şark Sanayi Kumpanyası Tekstil Fabrikasının 1924 Yılında Karadeniz Bölgesi’nde Yaptırdığı “Pamuk İpliği Pazarı” Araştırma Raporu”, Dokuz Eylül Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: 1, Sayı: 2, s.96-102.
• Sönmezdağ 2017 Umur Sönmezdağ, “İzmir’in Eski Tramvayları”, Kent Konak, Sayı: 33, s.6-13.
• Sullivan 1906 James E. Sullivan, The Olympic Games At Athens 1906, American Sports Publishing Company, New York.
• Şenocak 2003 Bülent Şenocak, Levant’ın Yıldızı İzmir: Levantenler, Rumlar, Ermeniler ve Yahudiler, Şenocak Kültür Yay., İzmir.
• Taçalan 1971 Nurdoğan Taçalan, Ege'de Kurtuluş Savaşı Başlarken, Milliyet Yayınları.
• Tanış 2022 Fatma Tanış, Urban Scenes of a Port City: Exploring Beautiful Izmir through Narratives of Cosmopolitan Practices, Delft (doktora tezi)
• Thobié 1977 Jacques Thobié, Intérêts et İmpérialisme Français dans L’empire Ottoman (1895-1914), Université de Paris I Panthéon Sorbonne, Paris.
• Umar 1999 Bilge Umar, İzmir-1950, Boyut Kitapları, İstanbul.
• Yetkin 2005a Sabri Yetkin, “Bir Zamanlar Sarı Kışla Vardı”, Milliyet-Ege.
• Yetkin 2005b Sabri Yetkin, “İzmir Rıhtımı ve Pasaport”, Milliyet-Ege.
• Yılmaz 2020 Emrah Yılmaz, “The Oriental Carpet Manufacturers Limited [Şark Halı Kumpanyası] ve Osmanlı Halıcılığındaki Yeri ve Önemi”, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Doktora Tezi), Eskişehir.
• Yorulmaz 1988 Şerife Yorulmaz, İzmir Basınında Levantenler (19. Yüzyılın İkinci Yarısı), Dokuz Eylül Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü (Yüksek Lisans Tezi), İzmir.
• Zandi-Sayek 2012 Sibel Zandi-Sayek, Ottoman Izmir, The Rise of a Cosmopolitan Port, 1840-1880, University of Minnesota Press, Minneapolis.
• Zorlusoy 2013 Hasan Zorlusoy, Fransız Gezginlerin Gözüyle İzmir (XVII. Yüzyıldan Günümüze), İBB Kitaplığı, İzmir.