Traditional Terms for Sweet Chestnut (Castanea sativa Mill.) And Its Usage in Turkey

Yıl 2017, Cilt: 5 Sayı: 1, 19 - 27, 29.03.2017

Taner Okan Coşkun Köse Elif Başak Aksoy Nesibe Köse Jeffrey Wall

Öz

                The European sweet chestnut is an important species, which has been managed from natural forest or domesticated trees for the longest period of time in Turkey and the Caucasus. Today the importance of this species in Turkey, especially its nuts, timber and honey, is evident from abundant commercial trade and domestic use. Accordingly, a cultural knowledge has been formed from chestnut and its utilization. One dimensions of this cultural knowledge is the traditional term knowledge of chestnut and its usage. Despite widespread use throughout the country, there is not enough study on traditional terminology information and its content. In this research, we aimed to find out traditional term knowledge related to chestnut and its use in Turkey. Three steps are applied: First, we listed terms from Turkish Compilation Dictionary. Second, a questionnaire form was prepared for using in the field study, based on these words. Finally, we conducted research in 10 provinces throughout Turkey’s Western Black Sea, Eastern Black Sea, Marmara and Aegean provinces in order to investigate household knowledge of chestnut traits and uses. Our results verify a high level of diversity of terminology for the tree, the parts of the tree, and for the uses and management of these.

             Keywords; Chestnut, Traditional Usage, Traditional Term Knowledge

Türkiye’de Kestane (Castanea sativa Mill.) ve Kullanımı Üzeine Geleneksel Terimler

Öz

              Kestane, Türkiye ve Kafkasya’da uzun yıllardır doğal ormanlarından veya kültüre alınan bireylerinden faydalanılan önemli bir türdür. Günümüzde bu türün önemi, meyvesi, odunu, yaprağı ve çiçeğinin ülke genelinde yaygın ticari ve eviçi kullanımından kaynaklanmaktadır. Buna bağlı olarak kestane ve kestaneden faydalanmanın ürettiği kültürel bir birikim söz konusudur. Bu kültürel birikimin boyutlarından biri kestane ve kullanımıyla ilgili geleneksel terim bilgisidir. Ülke genelindeki yaygın kullanıma rağmen geleneksel terim bilgisi hakkında yeterli sayıda ve içerikte çalışmalar bulunmamaktadır. Bu çalışmada, Türkiye’de kestane ve kullanımı ile ilgili geleneksel terim bilgisinin ortaya çıkarılması hedeflenmiştir. Çalışmada kullanılan yöntem üç aşamadan oluşmaktadır. İlk olarak Türkçe Derleme Sözlüğünde bulunan kestane ile ilgili terimler çıkarılmıştır. Daha sonra bu kelimelere dayanılarak arazi çalışmasında kullanılmak üzere bir anket formu düzenlenmiştir. Türkiye’nin Doğu Karadeniz, Batı Karadeniz, Ege ve Marmara bölgelerinde 10 farklı ilde yürütülen saha çalışmalarında kestaneden faydalanan hane halkları ile yüz yüze görüşmeler yapılmıştır. Çalışma sonucunda kestane ağacının ve meyvesinin kullanımına dayalı olarak yüksek bir terim çeşitliliği olduğu ortaya konulmuştur.

             Anahtar Kelimeler; Kestane, Geleneksel Kullanım, Geleneksel Terim Bilgisi

Kaynakça

• Anonim, 2012. Kestane eylem planı (2013-2017). Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Orman Genel Müdürlüğü, Silvikültür Daire Başkanlığı. Ziyaret Tarihi [12.09.2016] http://www.ogm.gov.tr/Lists /Haber-ler/Attachments/457/KESTANE%20EYLEM%20PLANI.pdf
• Anonim, 2015. Sinop ilinde uygulamalı eğitimler devam ediyor: eğitimciler kestane ormanında. Orman ve Av Dergisi, Kasım-Aralık, Sayı:6, s.21-26, Ankara.
• Baytop, T., 1997. Türkçe bitki adları sözlüğü. Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu,Türk Dil Kurumu Yayınları: 578, Ankara.
• Baytop, T., 1999. Türkiye’de bitkiler ile tedavi geçmişte ve bugün. Nobel Tıp KitapevleriLtd. Şti.,İstanbul.
• Bozkurt, Y., Yaltırık, F., Özdönmez, M., 1982. Türkiye’de orman yan ürünleri. İÜ Orman Fakültesi Yayınları, İÜ Yayın No:2845, OF Yayın No: 302, İstanbul.
• Correia, P., Cruz, L., Costa, B., Morphology and structure of chestnut starch isolated by alkali and enzymatic methods. Food Hydrocolloids 28 (2012) 313-319. http://www.sciencedirect.com/ science/ article/pii /S0268005X11003377
• Doğan, A., Tuzlacı, E., 2015. Tunceli’nin bazı yöresel bitki adları. Avrasya Terim Dergisi, 3(2):23-33.
• Ertürk, Ü., Mert, C., Soylu, A. 2006. Chemical composition of fruits of some important Chestnut Cultivars, Vol.49, n. 2: pp. 183-188, ISSN 1516-8913, printed in Brazil, Brazilian archives of biology and technology.
• İnan, S. 1955. Meşe (Quercus) hakkında etimolojik ve tarihi etüdler. İ.Ü Orman Fakültesi Dergisi, Seri B, Cilt 5, Sayı I.
• Lizotte, E., 2014. Edible sweet chesnuts. Extension Bulletin E3213, Michigan State University, http://msue.anr.msu.edu/uploads/resources/pdfs/Chestnuts_(E3213).pdf
• Maffi, L. 2005. Linguistic, cultural, and biological diversity. Annu. Rev. Anthropol, 29:599–617.
• Sevgi, E., Kızılarslan, Ç., 2013. Bir isim çok bitki: mayasıl otu. Avrasya Terim Dergisi, 1(1):17-29.
• Soylu, A., 2004. Kestane yetiştiriciliği ve özellikleri. Geniş-letilmiş II. baskı, Hasad Yayıncılık, ISBN 975-8377-37-X, İstanbul.
• Sökmen, A., Tosun, F., 2012. Kültür ve bitkilerde bilimsel adlandırma, Batman University Journal of Life Sciences, Volume 1, Number 2.
• Şenkardeş, İ., Tuzlacı, E., 2016. Nevşehir’in güney ilçelerindeki bitkilerin yöresel adları. Avrasya Terim Dergisi, 4 (1):29-39.
• TDK, 1963-1993. Derleme Sözlüğü. 12 Cilt, Türk Dil Kurumu, Ankara.
• TÜBA, 2016. Mühendislik Terimleri Sözlüğü. http://www.tubaterim.gov.tr/
• Tuzlacı, E., 2011. Türkiye’nin yabani besin bitkileri ve ot yemekleri. Alfa Basım Yayım Dağıtım San. Tic. Lmt Şti. İstanbul.
• Yaltırık, F. 1993. Dendroloji Ders Kitabı–II Angisospermae (Kapalı Tohumlular). İ.Ü. Yayınları No:3767, Orman Fakültesi Yayınları No: 420, İstanbul.
• Yılmaz, H. Castanea Mill. (Editor) Akkemik, Ü. 2014. Türkiye’nin Doğal-Egzotik Ağaç ve Çalıları I. Orman Genel Müdürlüğü Yayınları, MRK Baskı ve Tanıtım, Ankara, s.668-669.