Türkiye Güllerinin Adları ve Teknik Terimleri

Yıl 2018, Cilt: 6 Sayı: 2, 1 - 23, 03.10.2018

Hasan Özçelik

Öz

             Bu makalenin amacı, Türkiye gülleri ile ilgili tüm tarımsal ve biyolojik terimleri topluca sunmaktır. Terimlerin anlamı, orijini, ortaya çıkış hikayesi gibi bilgilere yer verilmektedir. Türkiye gül taksonlarının (yaklaşık 70 takson) güncel bir listesi de makalede yer almaktadır. Güllerle ilgili çok sayıda çalışma yapılmasına rağmen teknik terimleri ilk kez bu makalede ve topluca incelenmiştir. Toplam yaklaşık 150 terim tarım, hastalıklar, işleme, ürünleri saklama, pazarlama ve sistematik üzerine olup 50’si ilk kez literatüre girmektedir.

             Türkiye’de var olduğu belirtilen bazı gül taksonları çalışmamızda tespit edilememiştir. Öte yandan yeni takson kayıtları vardır. Buna göre taksonların Türkçe adlarında değiştirmeler yapılmıştır. Türkçe isimlerin verilmesinde yöreler, yayılış alanı ve faydalanma çok etkilidir. Bir taksona verilen Türkçe ad ağırlıklı olarak bölgelere ve kültürel etkileşime göre değişir. Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgeleri İran’dan, Batı bölgeleri de Avrupa ile etkileşim içindedir. Her ismin verilmesinin bir hikayesi vardır. Güllerden çok sayıda ürün imal edilmektedir. İşleme teknikleri ve müşteri tercihleri yeni ürünlerin ve dolayıyla yeni terimlerin ortaya çıkmasına sebep olmuştur. Güllerin teşhisinde teknik terimler önemlidir. Bu terimlerin anlaşılması sistematik çalışmaları kolaylaştıracaktır.

Vernacular Names and Technical Terms of Turkish Roses

Öz

            The purpose of this article, all agricultural and biological terms related to Türkiye roses are to offer in detail. The meaning of the terms, origin, story of emergence of information is also included. A current list of Türkiye roses (almost 70 taxa) are also included in the article. Despite the numerous studies on roses are first described technical terms in this article and collectively. 150 terms in total, relate to agriculture, disease, processing, product storage, marketing and systematic, 50 terms of which are in the literature for the first time.

             Some rose taxa in Türkiye indicated that there could not be identified in our study. There were new taxa records. According to this, some changes were made in names and taxa.The localities are very influential given the Turkish names. Turkish names given to a taxon depends mainly on the regions and cultural interaction. The eastern and southeastern Anatolia are influenced by Iran  and  also Thrace region are influenced from  Europe. There is a story about giving every name. A large number of products are manufactured from roses. Processing techniques and customer preferences have led to the emergence of new products and hence new terms. Important of the technical terms in diagnosis of roses are big. Understanding these terms will facilitate systematic studies.

Kaynakça

• Altıntaş, A., 2009a. Gül ve Gül Suyu: Tarihte, Tedavide ve Gelenekteki Yeri. Eczacılık ve Tıp tarihi Serisi: 1, Maesstro Reklamcılık Ltd. Şti., Portakal Basım A.Ş., İstanbul: 1-176.
• Altıntaş, A., 2009b. İlaçların En Güzeli: Gül (Kokulu gülün Osmanlı Tıbbı ve Aromaterapideki Yeri). Hayykitap, 83, Barış Matbaası, İstanbul, 1-183.
• Anonim, 1328(H.). Gülistan Tesisi ve Tımarına ve Gül Yağı Taktir ve İmaline Dair Risale. Cilt 9, Kader Matbaası, 23 s, Dersaadet.
• Anonim, 1332(H.). Kadınlara Ameli Sanayi-i Ziraiyye Dersleri-Gül Yağcılık Sanatı. Matbaa-i Amire, 23 s, İstanbul.
• Anonim, 1994. PR-35: Planned Release of Transgenic Rose (Rosa x hybrida) Containing Kanamycin or Chlorsulfuron Resistance Gene and 'blue' Gene (flavonoid 3'5' hydroxylase). Victorian Department of Agriculture Victorian Department of Conservation and Natural Resources Victorian Environment Protection Authority Springvale City Council.
• Anonim, 2018. (https://gidabilinci.com/gidalarda-en-cok-kullanilan-zararli-10-katki-maddeleri-nelerdir; Erişim tarihi: 25.07.2018).
• Baytop, T., 2001. Türkiye’de Eski Bahçe Gülleri. T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, No: 2593, 1-149.
• Başer, K.H.C., Kürkçüoğlu, M., Konur, O.Z., 1990. TAB (Tıbbi ve Aromatik Bitkiler) Bülteni, Gül (Rosa damascena Miller/Isparta Gülü) Özel Sayısı s.13-15.
• Başer, K.H.C., Kürkçüoğlu, M., Tümen, G., 1998. Bursa Civarında Gülyağı Yetiştiriciliği Hakkında Yeni Gözlemler. IV. Türk Eczacılık Tarihi Toplantısı, 4-5 Haziran1998, İstanbul.
• Baytop, T., 1990. Osmanlı İmparatorluğu Döneminde Anadolu’da Yağ Gülü Yetiştirilmesi ve Gülyağı. TAB (Tıbbi ve Aromatik Bitkiler) Bülteni, Gül (Rosa x damascena Miller/Isparta Gülü) Özel Sayısı s.8-10.
• Baydar, H., Kazaz, S., 2010. Organik Gülcülük. SDÜ Gül ve Gül ürünleri Araş. ve Uyg. Merkezi, Yayın No:1, Isparta.
• Baydar, H., Erbaş, S., 2016. Yağ Gülü (Rosa damascena Mill.)’nde Tepe Boşluğu Katı Faz Mikro Ekstraksiyonu (HS-SPME) ve Konvansiyonel Su Distilasyonu Yöntemleri ile Elde Edilen Uçucu Bileşenlerin Karşılaştırılması. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, Cilt 20 (1): 27-36.
• Ceylan, G., 1999. Güller, Karanfiller, Laleler ve Sümbüller. Flora Yayınları. İstanbul.
• Çağın, H.K. 2004. Bitkilerin Gizli Dünyası II. Rosaceae (Gülgiller). Bulut Yayınları, İstanbul. s:91-98
• Ercişli, S., Etişken, A., 2004. Fruit Characteristics of Native Rosehip (Rosa spp.) Selections from the Erzurum Province of Turkey. New Zealand Journal of Crop and Horticultural Science, 32: 51-53.
• Korkmaz, M., Özçelik, H., 2015. Türkiye Güllerinin (Rosa L.) Yöresel Adları ve Yetiştikleri Yöreler. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitisü Dergisi, 19(1): 75-82.
• Nakumura, S., 1987. Scent and Component Analysis of the Hybrid Tea Rose. Perfum and Flavor, 12(4): 43-45.
• Nilsson, O., 1972. Rosa in P.H. Davis (ed.), Flora of Turkey and the East Aegean Islands. Edinburgh University Press, Vol. 4, pp. 106–128.
• Özçelik, H., Gül, A., Orhan, H., Özgökçe, F., Fakir, H., Sakçalı, S., Özkan, G., Ayter, F., Ünal, M., Tanrıverdi, F., Bilgiç, Ş., Yıldırım, B., 2009. Türkiye Rosa L. (Gül) Taksonlarının Genetik Çeşitliliği Tespiti, Ekonomiye Kazandırılması Olanaklarının Araştırılması ve Süleyman Demirel Üniversitesi Bünyesinde Rosarium (Gülistan) Tesisi. TUBİTAK TOVAG 1050627 no.lu proje.
• Özçelik, H., 2010. New Records and Systematical Contributions to Garden Roses of Türkiye. The Herb Journal of Systematic Botany, 17(1): 9-42.
• Özçelik, H., Korkmaz, M., Özgökçe, F., Ünal, M., Yıldırım, B., Muca, B., 2011a. Isparta Gülcülüğünde Yeni Alternatifler. Biyoloji Bilimleri Araştırma Dergisi, 4(2): 123-130.
• Özçelik, H., Muca, B., Özavcı, A.G.M., 2011b. Isparta Yağgülü (Rosa x damascena Mill.) Yağı ve Çiçeklerinin Strese Bağlı Nörolojik ve Psikiyatrik Hastalıklara Etkileri. Biyoloji Bilimleri Araştırma Dergisi, 4(2): 99-105.
• Özçelik, H., Özgökçe, F., Ünal, M., Korkmaz, M., 2012. The Diversity Centers and Ecological Characteristics of Rosa L. (Rosaceae) Taxa in Türkiye. International Research Journal of Plant Science, 3(10): 230-237.
• Özçelik, H., 2013. General Appearances of Turkish Roses. SDÜ Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 17(1): 29-42.
• Özçelik, H., Yıldırım, B., Muca, B., 2013. Rosa damascena Mill.’ nın Türkiye’ de Varyasyonu. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 17 (2): 52-60.
• Özçelik, H., Orhan, H., 2014. Türkiye’nin Gülleri. SDU Journal of Science (E-Journal), 9 (1): 43-55.
• Özçelik, H., Korkmaz, M., 2015. Çeşitli Yönleriyle Türkiye Gülleri. Süleyman Demirel Üniversitesi, Fen Dergisi, 10 (2): 1-26
• Özçelik, H., 2018. Local products from the roses (Rosa L. spp.) Türkiye and their Importances for Health. 1st International Health Science and Life Congress, 02-05 May 2018 Burdur/TURKEY, Full Text Book, May 2018, 1240-1251.
• Razungles, A., Oszmianski, J., Sapis, J.C., 1989. Determination of Carotenoids in Fruits of Rosa sp. (Rosa canina and Rosa rugosa) and of Chokeberry (Aronia melanocarpa). J. Food Sci., 54 (3): 774–775.
• Roberts, A.V., Debener, T., Gudin, S. (Edts.), 2003. Encyclopedia of Rose Science. Vol. I-III, Elsevier Academic Press, Spain.
• Yıldırım, B., 2016. Rosa damascena Mill.’nın Türkiye’deki Yayılışı, Karakterizasyonu ve Isparta Koşullarında Verim Analizi. SDÜ. Fen Bilimleri Enstitüsü, Biyoloji Anabilim Dalı (Doktora Tezii), Isparta.