Samandere Vadisi (Düzce) ve Çevresinde Geleneksel Kullanımı Olan Bitkilerin Yöresel İsimleri

Yıl 2021, Cilt: 9 Sayı: 1, 10 - 25, 30.04.2021

Busem Erdinç Usta , Ernaz Altundağ Çakır

https://doi.org/10.31451/ejatd.861712

Cited By: 1

Öz

İnsanlar yaşadıkları çevreyi oluşturan unsurlara çeşitli isimler vermiştir. Yaşadıkları çevrede büyük bir etkileşim içinde oldukları bitkileri de tanımlamak için çeşitli adlandırmalar yapmışlardır. Yapılan bu adlandırmalar yaşanılan bölgenin ağız ve dil özelliklerine bağlı olarak çeşitlenmiştir. Anadolu geçirdiği tarihsel süreçler sebebiyle birçok farklı kültürün izlerini taşımaktadır. Bu izler ve kültürel çeşitlilik bitkilerin yöresel isimlendirmelerinde de zengin bir çeşitliliğe neden olmuştur. Bitkilerin yöresel isimlendirmelerinin zenginliği nesilden nesile sözlü olarak aktarıldığı için zaman içinde değişmesi veya ortadan kalkması gibi durumlar olabileceğinden bilimsel çalışmalar ile kayıt altına alınması büyük önem arz etmektedir. Bu kapsamda hazırlanan çalışmamızda Samandere Vadisi (Düzce) ve çevresinde bulunan, zengin kültürel mirasa sahip farklı etnik grupların oluşturduğu köylerde 2019-2020 tarihleri arasında yapılan etnobotanik araştırmalar neticesinde, yöre insanının dilleriyle çeşitlenmiş yerel bitki ve mantar isimlerinin tespiti yapılmış ve çevre yörelere göre farklılık gösteren isimler ortaya çıkarılmıştır. Buna göre araştırma alanında geleneksel kullanımı olan 56 familyaya ait 139 bitki taksonu ve 7 familyaya ait 8 mantar taksonuna ait yöresel isim kayıt edilmiştir. Bu taksonlardan 109’u doğal, 38’i kültür olmak üzere toplam 147 taksona ait 264 yerel bitki adı ve 13 yerel mantar adı kayıt edilmiştir. Tespit edilen bitki ve mantarların geleneksel adlandırılmasında en yaygın kullanılan yaklaşımların hayvana benzetme ve renk özelliklerinden yararlanılarak olduğu belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Düzce, Samandere Vadisi, Yöresel isim, Etnobotanik

The Local Names of The Plants That Are Tradıtıonally Used in The Samandere Valley (Düzce) and Its Envırons

Öz

People have given various names to the elements which make up the environment that they live. They also gave names to describe the plants which they interact greatly in their living environment. These nomenclatures have diversified depending on the dialect and language characteristics of the region. Anatolia bears the traces of many different cultures due to historical processes it went through. These traces and cultural diversity in the area have resulted a rich variety in the local nomenclature of the plants. Since the local naming of plants is transmitted verbally from generation to generation, possibility of changing or disappearing over time is very likely, thus it is very important to record these nomenclatures with scientific studies. Our study that is prepared in this context is a result of ethnobotanical research that conducted between 2019 and 2020 in the villages of Samandere Valley (Düzce) which have rich cultural heritage and different ethnic groups and its surroundings. In this study local plant usage diversity was determined, local plant and mushroom names diversified with the languages of these different ethnic groups were determined, and also name differing according to the regions were revealed and recorded. According to the data obtained, 139 plant taxa belonging to 56 families, 8 mushroom taxa belonging to 7 families were determined. Of these taxa, 264 plant and 13 mushroom local names belonging to 148 taxa, 109 of which are natural and 38 of which are cultivated plants, have been recorded. Also, it has been determined that the most common approach used in the traditional naming of the plants and mushrooms is by animal imitation and color features.

Anahtar Kelimeler

Düzce, Samandere Vadisi, Local Names, Ethnobotany

Kaynakça

• Aksoy, N., Özkan, N. G., Aslan, S., & Koçer, N., 2016. Düzce İli Botanik Tarihi Araştırmaları. Düzce'de Tarih Kültür ve Sanat. 409-421.
• Alkayış, M. F., 2007. Türkiye Türkçesinde Bitki Adları. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Doktora Tezi, 629 sayfa.
• Batı Erdem, C., 2018. Abbaslık Köyü (Bilecik) Florası ve Etnobotanik Özellikleri. Hacettepe Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Biyoloji Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, 119 sayfa.
• Baytop, T., 2007. Türkçe Bitki Adları Sözlüğü. Türk Dil Kurumu Yayınları, Üçüncü Baskı, Ankara.
• Davis, P., 1965-1985. Flora of Turkey and the Aegean Islands (Ed.) Vol.1-9. University Press. Edinburg.
• Doğan, A., ve Tuzlacı E., 2015.Tunceli’nin Bazı Yöresel Bitki Adları. Avrasya Terim Dergisi. 3(2): 23-33.
• Doğru Koca, A., ve Yıldırımlı, Ş., 2010. Ethnobotanical Properties of Akçakoca District in Düzce (Turkey). Hacettepe Journal of Biology and Chemistry. 38(1): 63-69.
• Gürbüz, İ., Özkan, A. M., Akaydın, G., Salihoğlu, E., Günbatan, T., Demirci, F., ve Yeşiladağ, E., 2019. Folk Medicine in Düzce Province (Turkey). Turkish Journal of Botany. 43(6): 1-81.
• Kızılarslan, Ç., ve Özhatay, N., 2009. Local names of some plants from the south part of Izmit (Northwest Turkey). İstanbul Journal of Pharmacy. 40: 37-46.
• Koçyiğit, M., 2005. Yalova ilinde Etnobotanik Bir Araştırma. İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, 176 sayfa.
• Koyuncu, O., Yaylacı, Ö. K., ve Tokur, S., 2009. Geyve (Sakarya) ve Çevresinin Etnobotanik Açıdan İncelenmesi. OT Sistematik Botanik Dergisi. 16(1): 123-142.
• Köysal, A., 2020. Gölyaka İlçesinde (Düzce) Yerel Halk Tarafından Kullanılan Bitkilerin Yöresel İsimleri. Avrasya Terim Dergisi. 8(2): 70-78.
• Özlü, Z., 2012. 19. Yüzyılda Düzce Kazasına Göçler. Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi. 61: 201-222.
• Şenkardeş, İ., ve Tuzlacı, E., 2016. Nevşehir'in Güney İlçelerindeki Bitkilerin Yöresel Adları. Avrasya Terim Dergisi. 4 (1): 29-39.
• Şerif, A., 1999. Anadolu'da Tanîn. Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• Tuzlacı, E., 2011. Türkiye Bitkileri Sözlüğü. Alfa Yayınları, İstanbul.
• Yıldırımlı, Ş., 2004. Etnobotanik ve Türk Etnobotaniği. Kebikeç Dergisi. 17:175-193.