Nicknames in The Focus of Onomastics and Main Terms and Concepts Confused with Nicknames

Yıl 2021, Cilt: 9 Sayı: 2, 54 - 62, 31.08.2021

Ahmet Keskin

https://doi.org/10.31451/ejatd.936512

Cited By: 3

Öz

Onomastics is a remarkable field of research focused on researchers from different disciplines. As a special genre and field of anthroponymy, which is one of the main sub-fields of onomastics, nicknames are also very unique examples of the relationships and interactions between language, society, culture and people that shape them. However, it is seen that interdisciplinary and theoretical studies about nicknames are not at a sufficient level. In this study, the place of nicknames in onomastics and the main terms and concepts that are confused with nicknames are emphasized. In this regard, the subject of nicknames was evaluated in the focus of onomastics first. Then, the main terms and concepts such as “forename”, “epithet”, “middle name”, “adress”, “pen name”, “pseudonym”, “cognomen” and “tittle” are emphasized. Thus, it is aimed to contribute to the shaping of the terminological framework and definition approaches, to contribute to the solution of the problems related to them, and finally to the strengthening of the theoretical basis to be used in the nickname studies.

Anahtar Kelimeler

Onomastics, Anthroponymy, Nicknames, Term, Concept

Adbilim Odağında Lakaplar ve Lakaplarla Karıştırılan Başlıca Terim ve Kavramlar

Öz

Adlandırma biçimlerinin ve adların incelenmesine odaklanan çalışmaların gelişmesiyle günümüzde adbilim, bağımsız bir disiplin halini almıştır. Adbilimin başlıca alt alanlarından biri olan kişiadbilimin özel bir türü ve alanı olarak lakaplar da kendilerine özgü nitelikleriyle yine dilin, toplumun, kültürün ve bunu biçimlendiren insan ilişkilerinin ve öykülerinin son derece özgün örnekleri şeklinde karşımızda durmaktadır. Bununla birlikte lakaplarla ilgili disiplinlerarası ve kuramsal nitelikteki çalışmaların henüz yeterli olgunluğa ulaşmadığı da görülmektedir. Bu çalışmada lakapların tanımlanması ve lakaplarla karıştırılan başlıca terim-kavramlar üzerinde durulmuştur. Bu doğrultuda öncelikle lakapların adbilim içindeki yeri değerlendirilmiştir. Ardından lakaplarla ilgili olan ve lakaplarla karıştırılabildiği görülen “önad”, “epitet”, “göbek adı”, “hitap”, “mahlas ve müstear isim”, takma ad” ve “unvan” gibi başlıca terimler üzerinde durulmuştur. Çalışmanın devamında lakapların tanımlanması konusu ele alınmıştır. Böylece, lakaplarla ilgili yapılmakta ve yapılacak olan çalışmalarda terminolojik çerçevenin ve tanımlama yaklaşımlarının biçimlenmesine, bunlara dönük problemlerin çözümlenmesine katkıda bulunulması ve nihayet lakap çalışmalarında kullanılacak kuramsal altyapının güçlenmesine katkı sağlanması hedeflenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Adbilim, kişiadbilim, lakaplar, terim, tanım

Kaynakça

• Acıpayamlı, O. (1992). Türk kültüründe “ad koyma folkloru”nun morfolojik ve fonksiyonel yönlerden incelenmesi. IV. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi Bildirileri (IV. Cilt, Gelenek, Görenek ve İnançlar) içinde (ss. 1-14) Ankara: Hagem.
• Aça, M. (1998). Türk destanlarındaki epitetler hakkında dört eser ve ilhan başgöz’ün bir yazısına dair. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, 6: 693-699.
• Akdağ, Ö. (2015). Çeşmelisebil’de lakaplar ve 1934 lakap kanunu. Tarih, Kültür, Sanat, Turizm ve Tarım Açısından Uluslararası Sarayönü Sempozyumu Bildiri Kitabı içinde (ss. 725-734). Konya: Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yayınları.
• Aksan, D. (2009). Her Yönüyle Dil. Ana Çizgileriyle Dilbilim (1. 2. 3. Ciltler). Ankara: TDK.
• Aktaş, E. (2017). Hakas epik geleneğinde antroponim yapılar. Prof. Dr. Talat Tekin Hatıra Kitabı içinde (C. 1, ss. 75-105). İstanbul: Çantay Yayınları.
• Aktay, Ş. (2019). Rus Antroponimisi: Kuramlar ve Uygulamalar. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Atlı, S. (2017). Manisa’nın Demirci ilçesindeki lakaplar üzerine bir inceleme. Cumhuriyet Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 41 (1), 101-137.
• Atsız, B. (1984). Lakaplar. Tarih ve Toplum, 2, (2), 26-28.
• Aydın, M. (2006). Adbilim açısından Ordu ve Samsun ağızlarındaki bazı lâkaplar. Türk Dilleri Araştırmaları, 16: 25-47.
• Başgöz, İ. (1986). İnsan adları ve toplum. Folklor Yazıları içinde (ss. 215-224). İstanbul: Adam Yayınları.
• Bekki, S. (2012). Türkiye’de epitetler üzerine yapılan çalışmalar ve Köroğlu’nun bir şiirinin tahlili. Millî Folklor, 95: 202-214.
• Boyraz, Ş. (1998). Lakaplar konusunda bazı dikkatler ve bir yöre örneği. Türklük Bilimi Araştırmaları, 8, 107-138. http://turkoloji.cu.edu.tr/HALKBILIM/seref_boyraz_lakaplar_bir_yore_ornegi.pdf, ss. 1-19. (Son Erişim: 12.04.2021)
• Coşar, A. M. (2003). Trabzon’da kullanılan lakaplar üzerine bir derleme-değerlendirme. TDAY-Belleten (1999-47), 27-40.
• De Klerk, V.-Bosch, B. (1997). Naming practices in the eastern cape province of South Africa. Names, 44 (3): 167-188.
• Demirci, Ü. Ö. (2014). Ardahan’ın Hanak İlçesinde Kullanılan Lakaplar. Acta Turcica, “Kültürümüzde İsim”, 6/1 (1), 1-12. https://actaturcica.files.wordpress.com/2020/01/vi_i_a_10.pdf (Son Erişim: 12.04.2021). Dunkling, L. (1993), Dictionary of Epithets and Terms of Address. London: Routledge.
• Ercilasun, A. B.-vd. (1991). Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Sözlüğü I. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Erol Çalışkan, Ş. S. (2016). Türk folklorunda lâkap verme geleneği: Bartın örneği. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14/3, 103-126.
• Hasbay, S. (2019). Kars’ta Kullanılan Lakaplar Üzerine Bir İnceleme. Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• İvgin, H. (1983). Vezirköprü’de lakaplar. Türk Folkloru, 44 (3), 5-6.
• İzmirli, Y. (2016). Rodoslu Türklerin Lakapları. İzmir: Duvar.
• Kabak, T. (2016). Lakaplar ve Uzuncaburç kasabasında lakap verme geleneği. Acta Turcica, “Kültürümüzde İsim”, 6/1 (1), 1-30. https://actaturcica.files.wordpress.com/2020/01/vi_i_a_11.pdf (Son Erişim: 12.04.2021).
• Kardaş, C. (2018). Muş ili merkezinde kullanılan erkek lakapları. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 11 (23), 2018, 207-226.
• Keskinkılıç, E. (2014). Sultanî lakaplar (veya devletlü ve saadetlü lakaplar). Acta Turcica, “Kültürümüzde İsim”, 6/1 (1), 1-22. https://actaturcica.files.wordpress.com/2020/01/vi_i_a_09.pdf (Son Erişim: 12.04.2021)
• Kibar, O. (2017). Ağaköy Lakapları. Köy Lakapları Üzerine Bir Tasnif Denemesi. Biga: Yarım Elma Kültür Yayınları.
• Küçük, A. (2019). Halk bilgisinin eğlence, gizli dil ve argoya dönük temsilleri. (Ed. Mustafa Aça). Halkbilimi El Kitabı içinde (ss. 505-528). Ankara: Nobel Akademik.
• Leslie, P. L.-Skipper, J. K. (1990). Toward a theory of nicknames: a case for socioonomastics. Names, 38 (4): 73-82.
• McDowell, J. H. (1981). Toward a semiotics of nicknaming: The Kamsá Example. The Journal of American Folklore, 94 (371), 1-18.
• Molefe, L. (1999). Onomastic Aspects of Zulu Nicknames with Special Reference to Aource and Functionality. University of South Africa (Doktora tezi).
• Morgan, J.-vd. (1979). Nicknames: Their Origins and Social Consequences. London: Routledge & Kegan Paul.
• Musaoğlu, M.-Baldane, O. (2016). Ağrıs/Ağras Kelimesinin Etimolojisi ve Türkiye Türkçesinde Özel Ad Olarak Kullanımı Üzerine. Gazi Türkiyat, 18, 1-18.
• Mustak, C. (2001). Geçmişten günümüze Buldan’da kullanılan lakaplar. İrfan Ertuğrul-Turgut Tok (ed.). Buldan Sempozyumu Bildirileri içinde (cilt 1, ss. 880-885), Denizli: Pamukkale Üniversitesi Yayınları.
• Oğuz, Ş.-Oğuz, İ (2007). Lakap verme geleneğinde Manisa ili Demirci ilçesi örneği. Edebiyat Bilimi Sorunları ve Çözümleri. 38. ICANAS Bildirileri içinde (ss. 1127-1139).
• Öger, A. (2014). Avanos yöresinde lakaplar ve bir soyağacı örneği. A. Öger (Ed.). Avanos Sempozyumu Bildirileri içinde (ss. 33-46). Ankara: Grafiker.
• Özkan, N. (2016). Adlandırma yöntemi olarak lakaplar ve Büyükkışla’daki örnekleri. I. Uluslararası Bozok sempozyumu bildirileri kitabı içinde (C. 3, ss. 180-189). https://bozoksempozyumu.bozok.edu.tr/dosya/cilt3.pdf (Son Erişim: 12.04.2021).
• Öztürk, J. (2016). Antakya köylerinde lakaplar. Sacit Uğuz-Bülent Arı (Ed.) Dr. Mehmet Tekin’e Armağan içinde (ss. 262-281). Hatay: Mustafa Kemal Üniversitesi Yayınları.
• Paçacıoğlu, B. (1997). Yiğit namıyla anılır, Sivas Altıncı Şehir, 2, 20-22.
• Sağlam, M. H. (2020). Fakir Baykurt’un köy romanlarında lakaplar. Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, XLIV/XLIV (1), 256-280.
• Sakaoğlu, S. (2001). Türk Ad Bilimi 1. Giriş. Ankara: AKMBY.
• Şahin, İ. (2019). Adbilim. Ankara: Pegem Akademi (4. Baskı).
• Tan, N. (2016). Rodoslu Türklerin lakapları bağlamında ad biliminde lakapların önemi. Türk Dili, CX (777), 103-107.
• Ustaoğlu, M. (1986). Kayseri’deki Lakaplar Üzerine. Erciyes, 9 (87), 30-31.
• Yaldızkaya, Ö. F. (2014). Emirdağ’da Lakaplar Üzerine Bir Araştırma. Acta Turcica, “Kültürümüzde İsim”, 6/1 (1), 1-16. https://actaturcica.files.wordpress.com/2020/01/vi_i_a_08.pdf (Son Erişim: 12.04.2021).
• Zengin, D. (2014). Türk Toplumunda Adlar ve Soyadları. Sosyo-kültürel ve Bilimsel Bir Yaklaşım. Ankara: Kurmay.