Organization of Turkic States, The Future of Turkishness and The Problem of Terms: Transıtıon to A Terminology That Unites, Not Separates, Based On Common Heritage

Yıl 2023, Cilt: 11 Sayı: 3, 124 - 134, 29.12.2023

İbrahim Şahin

https://doi.org/10.31451/ejatd.1398472

Öz

This study, which deals with the common terminology problem of the Turkish peoples, discusses ways to solve the problem and approaches the issue with a method that has not been expressed before. Terms have an important place in the vocabulary of the language. New terms emerge every day depending on the changes and developments that occur in all areas of life. While Turkish dialects' finding the equivalent of these new terms within their own means is an effort that develops and enriches the language, on the other hand, it can also turn into a brutal process that alienates brother dialects from each other. Turkish dialects need to take urgent action to stop this process. Accepting international terms as common terms is not a suitable method as it will corrupt Turkish dialects. Similarly, it does not seem possible to accept the terms of any Turkish dialect (for example, Turkiye Turkish) as a common term due to the feeling of "dialect fanaticism" among the Turkish people. As a result of the study, it was emphasized that the solution to the problem is possible by starting from the common heritage. Turkish language from the beginning to the 13th century. His works dating back to the 11th century are the common heritage of the Turkish people. There are around 10 thousand vocabularies from this period. Among these, Mahmud al-Kaşgari's Dìwan Lugat at-Turk is the most important work. The approximately 7,500 vocabulary it contains constitutes the most important common language material of all Turkish peoples today. Based on the vocabulary here, a terminology that will be produced with the help of around 140 suffixes in Old Turkish will be able to solve the common terminology problem of the Turkish people. Thousands of terms to be introduced into dialects with this method will serve unity and solidarity, common future and cooperation among Turkish peoples.

Anahtar Kelimeler

Turkic language, Termiology, Common terminoloy problem, Organızatıon of Turkıc States, Common heritage, Old Turkish, Türkic Terminolgy Center

Türk Devletler Teşkilatı, Türklüğün Geleceği ve Terim Meselesi: Ata Mirası Temelinde Ayrıştıran Değil Birleştiren Teriminolojie Geçiş

Öz

Türk ellerinin ortak terminoloji sorununu ele alan bu çalışma, sorunun çözüm yollarını tartışmakta ve daha önce dile getirilmemiş bir yöntemle meseleye yaklaşmaktadır. Terimler, dilin söz varlığı içinde önemli bir yere sahiptir. Hayatın her alanında meydana gelen değişimlere ve gelişmelere bağlı olarak her gün yeni yeni terimler ortaya çıkmaktadır. Türk lehçelerinin bu yeni terimlere kendi imkânları çerçevesinde karşılık bulması, bir yönüyle o lehçeyi geliştiren ve zenginleştiren bir çabayken bir yönüyle de, kardeş lehçeleri birbirinden uzaklaştıran acımasız bir süreçtir. Bu süreci durdurmak için Türk lehçelerinin acil biçimde eyleme geçmeleri gerekmektedir. Uluslararası terimlerin ortak terim olarak kabul edilmesi, Türk lehçelerini yozlaştıracağından uygun bir yöntem değildir. Aynı şekilde, herhangi bir Türk lehçesinin (örneğin Türkiye Türkçesinin) terimlerini ortak terim olarak kabul etmek de, Türk ellerindeki “lehçe fanatizmi” duygusu sebebiyle çok mümkün görünmemektedir. Bu makalede, sorunun çözümünün ortak mirastan hareketle mümkün olabileceği değerlendirilmiştir. Türk dilinin başlangıçtan XIII. yüzyıla kadarki eserleri Türk ellerinin ortak mirasıdır. Bu döneme ait 10 bin civarında söz varlığı bulunmaktadır. Bunlar içinde Kaşgarlı Mahmut’un Divân’ı en önemli eserdir. Barındırdığı 7,500 civarındaki söz varlığı, çağdaş Türk ellerini birleştiren en önemli dil malzemesini teşkil eder. Buradaki söz varlığından hareketle ve Eski Türkçedeki 140 civarındaki ekler yardımıyla üretilecek bir terminoloji Türk ellerinin ortak terminoloji sorununu çözebilecektir. Bu yöntemle lehçelere kazandırılacak binlerce terim, Türk elleri arasında birlik ve beraberliğe, ortak gelecek ve işbirliğine hizmet edecektir.

Anahtar Kelimeler

Türk Devletler Teşkilatı, terimbilim, ortak terminoloji sorunu, ortak miras, terim üretme, Eski Türkçe

Kaynakça

• Abdullayev, A. Z., 1992. Genel Türk Yazı (Edebî) dili hakkında. Uluslar Arası Türk dili Kongresi Bildirileri, Ankara.
• Ağaç, F., 2013. Türk Dünyası, bilişim alanında ortak terimler kullanmalı. Bilişim, 159: 112-129.
• Arat, R. R., 1942. Uygurlarda ıstılahlara dair. Türkiyat Mecmuası, VII-VIII (1): 56-81.
• Aytbayulı, Ö., 2017. Ortak Turki Terminologiyasın Kalıptastıru - Bugıngı Kun Talabı. https://www.termincom.kz/articles/?id=34, Erişim: 28.11.2023.
• Barutçu, S., 1993. Türk lehçeleri arasındaki müşterek bir yazı dili teşekkülü için neler yapılabilir? VI. Millî Eğitim Sempozyumu, Türk Yurdu Neşriyatı, Ankara.
• Biray, N., 2022. Ahmet Baytursınulı Hakkındaki Yazılar ve Makaleler. Bengü Yayınları, Ankara.
• Buran, A., 1997. Türk Dünyası için önce Türkçe asrı gerekir. Yeni Türkiye Dergisi, Sayı:15: 212-216.
• Clauson, S. G., 2007. Türkçe sekizinci yüzyıldan önce kullanılan ekler. Çeviren; Uluhan Özalan, Dil Araştırmaları Dergisi, 1 (1): 185-196.
• Ercilasun, A. B., 1997. Türk Dünyasının Dil Birliği Meselesi, Türk Dünysı Üzerine İncelemeler. Akçağ Yay., (ilaveli ikinci baskı), Ankara.
• Gaspıralı, İ., 2017. Seçilmiş Eserleri: 3 Dil-Edebiyat-Seyahat Yazıları. Yayına Hazırlayan; Yavuz Akpınar, 3. Baskı, Ötüken Yayınları, İstanbul.
• Gökalp, Z., 1976. Türkçülüğün Esasları. Milli Eğitim Basımevi, İstanbul.
• Gökdağ, B. A., 1997. Türk Dünyasında iletişim dili. Yeni Türkiye Dergisi, Sayı: 15: 216-221.
• Gürsoy-Naskali, E., 1997. Türk Dünyası Gramer Terimleri Kılavuzu. TDK Yayın Nu: 667, 190 sayfa, Ankara.
• Hacıyev, T., 1996. Ortak Türkçe deyilen edebiy dil mövzusunda. III. Uluslarası Türk Dili Kurultayı Bildiriler Kitabı, TDK Yayını, ss.503-509, Ankara.
• İbrahimov, E., 2019. Türk Dünyasında ortak dil sorunu. Türkologia, 6(98): 39-47.
• İnayet, A., 2015. 1930’lu yıllardaki Doğu Türkistan basın-yayın dilinde Türkiye Türkçesi etkileri. X. Uluslararası Büyük Türk Dili Kurultayı Bildirileri, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara.
• İsabalayeva, İ., 2016. Turk dillerinin vahid terminologiyası ucun 6 mine qeder beynelmilel termin toplanılıb. https://az.trend.az/azerbaijan/society/2501308.html, Erişim: 28.11.2023.
• Levend, A. S., 1972. Türk Dilinde Gelişme ve Sadeleşme Evreleri. TDK Yayın Nu: 182, 498 sayfa, Ankara.
• Minsafina, A., 2020. Çağdaş Türk Dillerinde Ortak Terminoloji Geliştirme İmkân ve Yöntemleri. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü,Basılmamış Doktora Tezi, Danışman: Hayati Develi, İstanbul.
• Sevgi, O., 2018. Türkiye ve Azerbaycan Türkçesinde ekoloji terimlerinin kullanımı ve etkileşim imkânı. Avrasya Terim Dergisi, 6 (2): 35-45.
• Şerubay, K., 2014. Kazak Terminologiyası –Zertewler Okulık, Sözdik, Bibliografiya. Almatı: Sardar Baspa Üyi. Yaman, E., 2001. Tarihi seyirden hareketle Türk Dünyasında ortak iletişim dili. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 12: 453-473.
• Zülfikar, H., 2006. Terim Sözlükleri ve Çalışmaları ile İlgili Bibliyografya. TDK Yayın Nu: 866, 132 sayfa, Ankara. Zülfikar, H., 2011. Terim Sorunları ve Terim Yapma Yolları. 2. Baskı, TDK Yayın Nu: 569, 213 sayfa, Ankara. 1926 Bakü Türkoloji Kurultayı, Tutanaklar (26 Şubat-6 Mart). Rusçadan Çeviren; Kamil Veli Nerimanoğlu, Aktaran Mustafa Öner, 2008, TDK Yayın Nu: 936, 530 sayfa, Ankara.