Kalmyk Plant Names (In the Context of Their Relationship with Turkic Languages)

Yıl 2025, Cilt: 13 Sayı: 2, 107 - 121, 27.08.2025

Başak Perçin Bostan

https://doi.org/10.31451/ejatd.1678623

Öz

In this study, 20 plant names in Kalmyk, one of the Mongolian languages, were examined within the framework of the influence of the Turkic languages on Kalmyk. Plant names were listed alphabetically according to their Kalmyk equivalents and their scientific explanations and Latin equivalents were presented. In each article, the forms of plant species in Kalmyk, historical periods of Turkic and their forms in modern Turkic languages were mentioned. In addition, the forms in modern Mongolian and other Mongolic languages were emphasized, and plant names found in historical Mongolian texts were also mentioned. The results obtained were comparatively evaluated, and in cases where commonalities or similarities were detected between the languages, words were evaluated etymologically. It was attempted to determine whether there was a transfer of words from Turkic languages to Kalmyk or from Kalmyk to Turkic languages.

Anahtar Kelimeler

Plant Names , Kalmyk Language , Turkic Languages , Mongolic Languages

Kalmukça Bitki Adları (Türk Dilleriyle Olan İlişkisi Bağlamında)

Öz

Bu çalışmada Moğol dillerinden Kalmukçada yer alan 20 bitki adı Türk dilinin Kalmukça üzerindeki etkisi çerçevesinde incelenmeye çalışılmıştır. Bitki adları Kalmukçadaki karşılıklarına göre alfabetik olarak sıralanarak bilimsel açıklamaları ve Latince karşılıkları sunulmuştur. Her bir maddede bitki türlerinin Kalmukçadaki biçimleri ile Türkçenin tarihi dönemleri ve modern Türk dillerindeki biçimlerinden bahsedilmiştir. Ayrıca modern Moğolcadaki ve diğer Moğol dillerindeki biçimleri üzerinde de durulmuş, Moğolcanın tarihi metinlerinde rastlanmış olan bitki adlarından da bahsedilmiştir. Elde edilen sonuçlar karşılaştırmalı olarak ele alınmış, diller arasında ortaklık veya benzerlik tespit edilen durumlarda, kelimeler etimolojik olarak değerlendirilmiştir. Türk dillerinden Kalmukçaya veya Kalmukçadan Türk dillerine kelime aktarımı olup olmadığı tespit edilmeye çalışılmıştır. Buna göre ele alınan adlardan 10’unun Türkçe kökenli, 2’sinin Moğolca kökenli, geriye kalan 8 adın ise Türk ve Moğol dillerinde ortak olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Bitki Adları , Kalmukça , Türk Dilleri , Moğol Dilleri

Kaynakça

• Ahmerov, K. Z., Baişev, T. G., Bikmurzin, A. M., Kayumova U. M., Sayargaleev, B. S., Teregulova, R. N., 1958. Başkirsko-Russkiy slovar. Akademiya Nauk SSSR, Moskova.
• Akalın, Ş. H., 2019. Türkçe Sözlük. Türk Dil Kurumu Yayınları, ISBN: 978-975-16-0070-7, 2763 sayfa, Ankara.
• Akkemik, Ü., 2023. Türkiye’nin Bütün Ağaçları ve Çalıları. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, ISBN: 978-626-405-172-2 , 1362 sayfa, İstanbul.
• Aljiganova, O. P., Baskakov, N. A., Bargoyakov, M. İ., 2006. Hakassko-Russkiy Slovar’. Nauka, Novosibirsk.
• Andreev, İ. A., Gorşkov, A. E., İvanov, A. İ., Kotleev, V. İ., Pavlov, İ. P., Petrov, N. P., Sergeev, V. İ., Sergeev, İ. T., Skvortsov, M. İ., Uskin, A. S., Fedorov, G. İ., Tsaplina, R. İ., 1985. Çuvaşsko Russkiy Slovar.
• Arıkoğlu, E., Kuular, K., 2003. Tuva Türkçesi Sözlüğü. Türk Dil Kurumu Yayınları, ISBN: 975-16-1638-7, 119 sayfa, Ankara.
• Aşmarin, N. İ., 1994. Slovar Çuvaşskogo Yazıka. Tom 1-2. İzdatelstvo Russika, Çeboksarı.
• Baskakov, N. A., 1956. Russko-Nogayskiy Slovar. Çerkesskiy Nauçno-İsledovatelskiy İnstitut. Gosudarstvennoe İzdatelstvo İnostrannıh i Natsionalnıh Slovarey, Moskova.
• Baskakov, N. A., 1963. Nogayskiy- Russkiy Slovar. Moskova.
• Baskakov, N. A., 1964. Russko-Altayskiy Slovar. İzdatelstvo Sovetskaya Entsiklopediya, Moskova.
• Baskakov, N. A., Garriev, B. A., Hamzaev, M. Y., 1968. Turkmensko-Russkiy Slovar. Sovetskaya Entsiklo-pediya Neşriyatıy, Moskova.
• Bawden, C., 2010. Mongolian English Dictionary. Routledge Taylor & Francis Group, ISBN: 978-0-7103-0439-1, 595 pages, London and New York.
• Baytop, T., 2015. Türkçe Bitki Adları Sözlüğü. Türk Dil Kurumu Yayınları, ISBN: 978-975-16-0542-3, 512 sayfa, Ankara.
• Bektaev, K. 1995. Bolşoy Kazahsko-Russkiy Russko-Kazahskiy Slovar, Almatı.
• Bedevian, A. K., 2021. Resimli Çokdilli Bitki Adları Sözlüğü. Hazırlayan; R. Kızıler, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, ISBN: 978-625-405-323-8, 1099 sayfa, İstanbul.
• Berber, O., 2012. Kalmuk adı üzerine bazı değerlendirmeler. Avrasya İncelemeleri Dergisi, 1(2):47-62.
• Berber, O., 2014. Kalmuk İstilası ve Türk Dünyasına Etkileri. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim dalı yayımlanmış Doktora Tezi, Danışman: Saadettin Yağmur Gömeç, 281 sayfa, Ankara.
• Bitkeeva, A., 2007. Language of the Oirad-Kalmyks: Past and Present. Mongolian Studies, 29, 47–56.
• Bougdaeva, S., 2022. Jangar The heroic epic of the Kalmyk nomads. University of California Press, ISBN: 9780520975651, 251 pages, Oakland, California.
• Caferoğlu, A., 1968. Eski Uygur Türkçesi sözlüğü. Türk Dil Kurumu Yayınları, 320 sayfa, Ankara.
• Clauson, S. G., 1972. An Etymological Dictionary of 13th-Century Turkish. Oxford University Press, 989 pages, Oxford.
• Çelebi, Ö., 2022. Moğol Destancılık Geleneği ve Moğolca Cangar Destanı. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü. Türkiyat Araştırmaları Anabilim Dalı yayımlanmamış Doktora Tezi, Danışman: Bülent Gül, 475 sayfa, Ankara.
• Çeremisov, K. M., 1951. Buryat-Mongolsko-Russkiy Slovar. (Ed. T. B. Tsıdehdambaeba). Gosudarstvennoe İzdatelstvo Inastrannıh i Natsionalnıh Slovarey.
• Doerfer, G., 1965. Türkische und Mongolische Elemente im Neupersischen Band II: Mongolische Elemente im Neupersischen. Franz Steiner Verlag GMBH, Wiesbaden.
• Doerfer, G., 1975. Türkische und Mongolische Elemente im Neupersischen Band IV: Mongolische Elemente im Neupersischen. Franz Steiner Verlag GMBH, Wiesbaden.
• Ehmetyanov, R., 2014. Türkçe-Tatarca Sözlük. Türk Dil Kurumu Yayınları, ISBN: 978-975-16-2842-8, 358 sayfa, Ankara.
• Ercilasun, A. B., 1991. Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Sözlüğü, I. Kültür Bakanlığı Yayınları, ISBN: 975-17-0960-1, 1183 sayfa, Ankara.
• Eren, H., 1999. Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü. Türk Dil Kurumu Yayınları, ISBN: 978-975-17-4616-0, 788 sayfa, Ankara.
• Fedotov, M. R., 1996. Etimologiçeskiy Slovar Çuvaşskogo Yazıka I (Çuvaşçanın Etimolojik Sözlüğü). Çeboksarı.
• Galimzyanov, A. İ., 2010. Slovar Spravoçnik Po-Flore Tatarstana. Kazan.
• Genç, M. 2005. Süs bitkileri yetiştiriciliği 1. Cilt (Temel üretim teknikleri), Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi Yayın No: 55 Orman Fakültesi, ISBN: 975-7929-16-17, 369 sayfa, Isparta.
• Gül, B., 2016. Moğolca İbni Mühenna Lügati. Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü, ISBN: 978-975-456-140-1, 269 sayfa, Ankara.
• Gül, B., 2017. Arap harfli Moğolca sözlüklerde meyve adları. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 5(10), 171-180.
• Gülensoy, T., 2011. Moğolca ve Türkçede Yaşayan Benzer Sözler Üzerine. Turkish Studies-International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 6(1): 1-25.
• Gülensoy, T., 2021. Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözlerin Köken Bilgisi Sözlüğü. Bilge Kültür-Sanat, ISBN: 978-605-9521-96-3, 988 sayfa, İstanbul.
• Güzeldir, M., 2002. Abuşka Lügati (Giriş-Metin-İndeks). Erzurum Atatürk Üniversitesi, Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı yayımlanmamış Doktora Tezi, Danışman: Avni Gözütok, 652 sayfa, Erzurum.
• Haenish, E., 2020. Moğolların Gizli Tarihi Sözlük. Çev. Mustafa S. Kaçalin. Türk Dil Kurumu Yayınları, ISBN: 978-975-17-4532-3, 444 sayfa, Ankara.
• İbragimova, G., 2007. Tatarsko-Russkiy Slovar II (M-Y). İzdatelstvo Magarif, Kazan.
• İlişkin, İ. K., 1964. Russko-Kalmıtskiy Slovar. Sovetskaya Entsiklopediya.
• Jakıp, B. Ö., 2011. Atameken, Geografiyalık Entsiklopediya. Kazak Entsiklopediyası, Almatı.
• Kakuk, Z., Baski, İ., 1999. Kasantatarisches Wörterverzeichnis-Aufgrund Der Sammlung Von Ignac Kunos. Editör; A. Berta, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
• Karimova, G. R., 1954. Russko-Başkirskiy Slovar. Gosudarstvennoe İzdatelstvo İnostrannıh Natsionalnıh Slovarey, Moskova.
• Kâşgarlı, M., 2018. Divânü Lugâti’t-Türk (Giriş, Metin, Çeviri, Notlar, Dizin) (Haz. Ahmet B. Ercilasun ve Ziyat Akkoyunlu). Türk Dil Kurumu Yayınları, ISBN: 978-975-16-2837-4, 996 sayfa, Ankara.
• Kaydarov, A., 1961. Uygursko-Russkiy Slovar. (Ed. Ş. Kibirov ve Y. Tsunbazov). İzdatelstvo Akademii Nauk Kazahskoy SSR, Alma-Ata.
• Koç, K., Bayniyazov, A., Başkapan, V., 2019. Kazak Türkçesi-Türkiye Türkçesi / Türkiye Türkçesi-Kazak Türkçesi Sözlüğü. Türk Dil Kurumu Yayınları, ISBN: 978-975-16-3649-2, 715 sayfa, Ankara.
• Koşçanov, M. K., Akobirov, C. F., Alhamova, N. A., 1983. Russko-Uzbekskiy Slovar Tom I, II. Akademiya Nauk Uzbekskoy SSR, Taşkent.
• Kunos, I., 1902. Sejx Sulejman Efendi's Cagataj-Osmanisches Wörterbuch. Budapeşte.
• Kurpeşko-Tannagaşeva, N. N., Aponkin, F. Y., 1993. Şorsko- Russkiy i Russko-Şorskiy Slovar. Kemerovskoe Knijnoe İzdatelstvo.
• Lessing, F. D., 1960. Mongolian-English Dictionary. University of California Press, Berkeley and Los Angeles.
• Lessing, F. D., 2017. Moğolca-Türkçe Sözlük. Çeviren: G. Karaağaç, Türk Dil Kurumu Yayınları, ISBN: 978-975-16-3326-2, 1348 sayfa, Ankara.
• Mandjikova, B. B., 2007. Kalmıtsko-Russkiy Terminologiçeskiy Slovar (Fauna i Flora). Rossiskaya Akademiya Nauk, Elista.
• Muzafarov, N., Muzafarov, R., 2018. Kırım Tatar Türkçesi-Türkiye Türkçesi-Rusça Sözlük. [Çev. N. Seyityahya (Seytagyayev)]. Türk Dil Kurumu Yayınları, ISBN: 978-975-16-3469-6, 456 sayfa, Ankara.
• Ostroumova, N., 1892. Tatarsko-Russkiy Slovar. V Tipografiya İmperatorskavo Universiteta.
• Ögel, B., 2022. Türk Kültür Tarihine Giriş 2: Türklerde Ziraat Kültürü. Kültür Bakanlığı Yayınları, ISBN: 978-975-17-5318, 527 sayfa, Ankara.
• Özşahin, M., 2017. Başkurt Türkçesi Sözlüğü. Türk Dil Kurumu Yayınları, ISBN: 978-975-16-3286-9, 759 sayfa, Ankara.
• Pallas, P. S., 1789-1790. Flora Rossica Seu Stirpium Imperii Rossici Per Europam Et Asiam Indigenarum Descriptiones, Tom I, Pars I-II, Fracofurti et Lipsiae.
• Pavlov, N. V., Kuznetsov, N. M., 1958. Flora Kazahstana. Т.2. İzdatelstvo Akademii Nauk Kazahskoy SSR.
• Pavlov, D. A., 2000. Vaprosıy Istorii Stroya Kalmıtskogo Literaturnogo Yazıka. Elista.
• Perçin Bostan, B., 2022. P. S. Pallas’ın seyahatnamesinde Kalmuklar ve Kalmukça sözcükler. Türkbilig, (43): 65-104.
• Perçin Bostan, B., 2024. Peter Simon Pallas-Flora Rossica-Türk ve Moğol Dillerine Ait Bitki Adlarının Tespiti ve İncelenmesi. Turhan Kitabevi. ISBN: 978-625-6545-58-8, 150 sayfa. Ankara.
• Pyurbeev, G. T., 2001-2002. Bolşoy Akademiçeskiy Mongolsko-Russkiy Slovar. Tom I-IV. Ed. A. Ludsandendeva ve T. Tsedendamba. Academia, Moskova.
• Rahimi, F., 2019. Fethali Kaçar’ın Çağatay Türkçesi Sözlüğü. Akçağ Yayınları, ISBN: 978-605-342-449-9, 1762 sayfa, Ankara.
• Ramstedt, G. J., 1935. Kalmückisches Wörterbuch. Suomalais- Ugrilainen Seura.
• Rassadin, V. I., Trofimova, S. M., 2015. On the Influence of Turkic Languages on Kalmyk Vocabulary. Asian Social Science. 11(6): 192-197.
• Räsänen, M., 1969. Versuch Eines Etymologischen Wörterbuchsder Türksprachen. Suomalais-Ugrilainen Seura, Helsinki.
• Rubel, P. G., 1967. The Kalmyk Mongols A study in continuity and change. Uralic and Altaic series, Volume 64. Ed. T. A. Sebeok. Indiana University Publications, Bloomington.
• Russko-Azerbaydzhanskiy Slovar 1951. Azerbayçan SSR Elmler Akademiyası Neşriyyatı.
• Ryumina-Sirkaşeva, L. T., 2000. Teleüt Ağzı Sözlüğü. Çevirenler; Ş. H. Akalın ve C. Turgunbayev, Türk Dil Kurumu Yayınları, ISBN: 975-16-1265-9, 133 sayfa, Ankara.
• Ryumina-Sirkaşeva, L. T., Kuçigaşeva, N. A., 1995. Teleutsko-Russkiy Slovar. Kemerovskoe Knijnoe İzdatelstvo.
• Sevortyan, E. V., 1978. Etimologiçeskiy Slovar Tyurkskih Yazıkov (B). Akademia Nauk SSSR İnstitut Yazıkoznaniya. İzdatelstva Nauka, Moskova.
• Sevortyan, E. V., 1989. Etimologiçeskiy Slovar Tyurkskih Yazıkov (C-Y), Akademia Nauk SSSR İnstitut Yazıkoznaniya. İzdatelstva Nauka, Moskova.
• Sleptsova, P. A., 1972. Yakutsko-Russkiy Slovar. Akademiya Nauk SSSR, İzdatelstvo Sovetskaya Entsiklopediya.
• Svantesson, J. O., 2012. Cornelius Rahmn’s Kalmuck Dictionary. Turcologica 93. Harrassowitz Verlag, ISBN: 978-3-447-06690-7, 199 pages, Wiesbaden.
• Şçerbak, A. M., 2005. Tyurksko-Mongolskie Yazıkovıyekontaktıy v İstorii Mongolskih yazıkov. Nauka, San-Petersburg.
• Tatarsko-Russkiy slovar. 1966. Akademiya Nauk, SSSR, Moskva.
• Tenişev, E. R., 1997. Sravnitelno İstoriçeskaya Grammatika Turkskih Yazıkov i Leksika. Rossiskaya Akademiya Nauk.
• The King’s Dictionary: The Rasûlid Hexaglot: Fourteenth Century Vocabularies in Arabic, Turkic, Greek, Armenian and Mongol. 2000. Translated by: Tibor Halasi-Kun, Peter B. Golden, Louis Ligeti andEdmund Schütz with essays by Peter B. Golden and Thomas A. Allsen. Edited with notes and commentary by Peter B. Golden. Handbook of Oriental Studies section 8: Central Asia vol. 4., ISBN: 90-04-11769-5, 413 pages, Brill.
• Toparlı, R., Vural, H., Karaatlı, R., 2003. Kıpçak Türkçesi sözlüğü. Türk Dil Kurumu Yayınları, ISBN: 975-16-1674-3, 338 sayfa, Ankara.
• Tumaşeva, D. G., 1992. Slovar Dialektov Sibirskih Tatar. İzdatelstvo Kazanskovo Universiteta.
• Turan, F., 2017. Bahşayiş Bin Çalıca Bahşayiş Lügati. Türk Dil Kururmu Yayınları, ISBN: 978-975-16-3260-9, 204 sayfa, Ankara.
• Urgadulova, A. I., Karueva, V. V., 2021. Floristic terminology in the Kalmyk-Russian Terminological Dictionary by B. B. Mandzhikova. International Journal of Professional Science. 9. 13-19. DOI 10.54092/25421085_2021_9_13
• Useinov, C. M., 2007. Russko-Krımskotatarskiy Krımskotatarsko-Russkiy Slovar. Simferopol.
• Uydu Yücel, M., 2011. Kalmuklar. TDV İslam Ansiklopedisi içinde C. XXIV; 267-268. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul.
• Wilkens, J., 2021. Handwörterbuch Des Altuigurischen Altuigurisch – Deutsch – Türkisch (Eski Uygurcanın El Sözlüğü Eski Uygurca – Almanca – Türkçe). Akademie der Wissenschaften zu Göttingen, ISBN: 978-3-86395-481-9, 929 pages, Göttingen.
• Verbitskiy, V., 2005. Slovar Altayskavo Aladagskavo Nareçiy Turkskovo Yazıka. Akçeçek.
• Yudahin, K. K., 1957. Russko-Kırgızskiy Slovar. Çet Jana Sözdüktörünün Mamlekettik Basması, Moskova.
• Yusupova, N., 2018. Türkçe-Özbekçe Sözlük. Türk Dil Kurumu Yayınları, ISBN: 978-975-16-3468-9, 674 sayfa, Ankara.