Sinemaya Gitmek Ve Seyir: Bir Sözlü Tarih Çalışması

Yıl 2014, Cilt: 2 Sayı: 2, 1 - 16, 01.10.2014

Hasan Akbulut

Öz

Going to the Cinema and Watching Movies: An Oral History Research For many years the history of cinema has been written relating to the directors and films. When it comes to the history of Turkish cinema, it is seen that the debates concerned about the quest of finding a milestone in Turkish cinema. Besides this, a proposal of cinema periodization based on economic structure is also presented along with a periodization based on fundamental historical and social changes in the history of democracy in Turkey. The development of communication focused studies that emphasize the audience in the process of construction of meaning led to audience based periodization of cinema history. The first examples of this kind of work in the history of Turkish cinema are newly being discussed academically. This study includes 'scattered' opinions regarding to the history of movie watching or audiences, through the oral history interviews conducted as part of course sequences aimed to look at the cultural history of cinema. This study, focusing on the cinema-going experience in Turkey between the years 1960 and 1980, -a period in which hundreds of films were shot per year, movie theaters were opened in every city, the entire families went to the cinema, film stars like Türkân Şoray, Hülya Koçyiğit, and Kadir İnanır rushed from one set to another, and melodramas reached their pinnacle-, aims to reveal the experiences of the cinema-going audiences who lived in this period by using oral history method. The interview narratives obtained by an ethnohistorical viewing experience research design, as Annette Kuhn did, were thematically analysed, and social, cultural and political nature of the movie-watching was described. The study aims to ask some questions comes to mind when thinking about the cultural history of cinema rather than give specific answers. In the present research which was designed in a „think aloud‟ method, the cinema-going experience is examined in the contexts of modernisation, memory and everyday life practices, arguing that the oral history narratives of participants (with different age, sex and socioeconomic status) regarding to the Turkish cinema of the 1960s and 1970s produce a middleclass myth

Anahtar Kelimeler

Movie-watching, oral history, cinema-going

Sinemaya Gitmek Ve Seyir: Bir Sözlü Tarih Çalışması

Öz

Sinema tarihi, uzun yıllar boyunca yönetmenler ve filmler üzerinden yazılmıştır. Türk sineması tarihi söz konusu olduğunda ise, tartışmaların, Türk sinemasına bir milat bulma arayışını dert edindiği görülür. Bunun yanı sıra, Türkiye‟nin demokrasi tarihindeki tarihsel ve toplumsal kırılmalara dayalı bir sinema dönemselleştirmesiyle birlikte, ekonomik yapıya dayalı bir dönemselleştirme önerisi de yapılmıştır. Anlamların inşa edilmesinde izleyiciyi öne çıkaran iletişim ağırlıklı çalışmaların gelişimi ise, sinema tarihi dönemselleştirmesinde ibrenin izleyiciye çevrilmesine yol açmıştır. Türk sinema tarihi içinde bu tür bir çalışmanın ilk örneklerinin, akademide yenilerde tartışılmaya başlandığı görülür. Bu çalışma, sinemanın kültürel tarihine bakmayı amaçlayan dersler dizisi çerçevesinde yapılan sözlü tarih görüşmeleri üzerinden, seyrin ya da seyircinin tarihine ilişkin „dağınık‟ görüşleri içermektedir. Odağını, yılda yüzlerce filmin çekildiği, şehir merkezlerinden taşraya dek sinema salonlarının her kentte açıldığı, ailece ve toplu olarak sinemaya gidildiği, Türkân Şoray, Hülya Koçyiğit, Kadir İnanır gibi yıldız oyuncuların setten sete koştuğu ve çoğunlukla melodramların perdeleri kapladığı 1960-1980 arası Türkiye‟sinde sinemaya gitme deneyiminin olduğu çalışma, bizatihi o dönemi yaşamış seyircilerle sözlü tarih yöntemiyle ve farklı yönleriyle ortaya koymayı amaçlamaktadır. Annette Kuhn‟un yapmış olduğu gibi, etnotarihsel bir desende ilerleyen seyir deneyimi araştırmasında elde edilen görüşme anlatıları, tematik analize tabii tutulmuş ve seyrin toplumsal, kültürel ve politik doğası betimlenmiştir. Çalışma, belli yanıtlar vermekten çok, sinemanın kültürel tarihini düşünürken akla gelen bazı soruları sormayı amaçlamaktadır. Bir „sesli düşünme‟ pratiği içinde tasarlanan sunuşta, farklı yaş, cinsiyet ve sosyo-ekonomik düzeydeki görüşmecilerin, 1960‟lar ve 1970‟ler Türk sinemasına ilişkin sözlü tarih anlatılarının, „sinemanın toplumsal yaşamdaki yeri‟ne ilişkin bir orta sınıf miti ürettiği iddia edilerek, sinemaya gitme deneyimi, modernleşme, bellek, gündelik yaşam pratikleri bağlamında irdelenmiştir

Anahtar Kelimeler

Seyir, sözlü tarih, sinemaya gitmek

Kaynakça

• Akbulut, Hasan; Akar Vural, Ruken (2012). “Çocukluğun Anımsanışı: Masumiyet Arayışında Uzak/ Yakın Geçmiş Nostaljisi”, Milli Folklor, 24 (95): 249-262.
• Assmann, Jan (2001). Kültürel Bellek: Eski Yüksek Kültürlerde Yazı, Hatırlama ve Politik Kimlik. Çev. A. Tekin. İstanbul: Ayrıntı.
• Casetti, Francesco (2009). Inside the Gaze: The Fiction Film and Its Spectator. Blomington, Indianapolis: Indiana University Pres
• Biltereyst, David; Lotze, Kathleen; Meers, Philippe (2012). “Triangulation in historical audience research: Reflections and experiences from a multi-methodological research project on cinema audiences in Flanders”, Participations: Journal of Audience & Reception Studies, 9 (2), 690-715.
• Casetti, Francesco; Fanchi, M. 2004. “Introduction”, Cinema & Cie, 5 (Fall): 7-9.
• Ciliv, Serra (2002). Between Belonging and Opposition: Life Story Narratives af Women From the Generation of ’78. Unpublished Masters Dissertation, Sabancı University, İstanbul.
• Dhoest, A. (2004). “A Review”, Participation, 1 (2). http://www.participations.org/volume%201/issue%202/1_02_kuhn_review.htm, Son Erişim Tarihi 20.02. 2014.
• Erdoğan, Nezih (1993). Seyirci: Bir Anlamlama Süreci Olarak Sinema. Ankara: Med-Campus Proje # 126.
• Gledhill, Christine (1992). Home is Where the Heart Is: Studies in Melodrama and the Woman’s Film. BFI: London.
• Gledhill, Christine (2000). “Rethinking Genre”, Reinventing Film Studies. Ed. C. Gledhill and L. Williams. ss. 221-243. Arnold: London.
• Huerta, Grace C.; Leslie A.Flemmer. (2000). “Using Students-generated Oral History Research in the Secondary Classroom”. The Clearing House. 74 (2): 105-110.
• Kaya Mutlu, Dilek (2005). The Midnight Express Phenomenon: The International Reception of the film Midnight Express. İstanbul: The Isis Press.
• Kaynar, Hakan (2013). Projesiz Modernleşme: Cumhuriyet İstanbulu’ndan Gündelik Fragmanlar. İstanbul: İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Yayınları.
• Kruppa, Patricia S. (1985). “The History of Childhood”. The Texas Humanist. (March/April, 1985). http://www.humanitiesinteractive.org/texas/- annexationlhistory-ofchildhood.htm Erişim tarihi 20 Eylül 2007.
• Kuhn, Annette (1999). “Cinemagoing in Britain in the 1930’s: Report of a Questionnarie Survey”, Historical Journal of Film, Radio and Television, 19 (4): 531-543.
• Kuhn, Annette (2002). An Everyday Magic: Cinema and Cultural Memory. London, NY: I.B. Tauris.
• Mayne, Judith (1993). „Cinema and Spectatorship’. London, New York: Routledge.
• Neyzi, Leyla (2004). Ben Kimim?: Türkiye’de Sözlü Tarih, Kimlik ve Öznellik. İstanbul: İletişim.
• Özdemir, Nebi (2006). „‟Türk Çocuk Oyunları 1-2.‟ Ankara: Akçağ Yayınları.
• Özgüven, Fatih (2001). “Türk Sineması ve Biz: Çamlıca‟daki Eniştemiz,” Yay. Haz. D. Derman. Türk Tilm Araştırmalarında Yeni Yönelimler 2, Bağlam Yayınları, İstanbul, s.121-130.
• Öztürkmen, Arzu (2011). „‟Yerellik, Kurumsallık ve Aile Ekseninde Cumhuriyet Dönemi Sözlü Tarih Projesi.’’ TÜBİTAK Projesi, 104K086.
• Randall, William L. (1999). „‟Bizi Biz Yapan Hikâyeler: Kendimizi Yaratma Üzerine Bir Deneme. „Çev. Ş. S. Kaya. İstanbul: Ayrıntı.
• Stacey, Jackie (1994). „Star Gazing: Holywood Cinema and Female Spectatoship’. Routledge, London and NY.
• Staiger, Janet (2000). „Perverse Spectators: The Practices of Film Reception’’. New York: New York University Pres.
• Steinberg, Stephen (1993). “The World Inside The Classroom: Using Oral History To Explore Racial And Ethnic Diversity”, The Social Studies, March/April, p 71-72.
• Stokes, Martin (2001). “Introduction: Historical Hollywood Spectatorship”, ss.1-16. Hollywood Spectatorship: Cahnging Perceptions of Cinema Audiences. Ed. M. Stokes; R. Maltby. London: BFI.
• Tan, Mine (1999). “Erken Cumhuriyet Çocuklarıyla Bir Sözlü Tarih Çalışması”, Cumhuriyet ve Çocuk: 2. Ulusal Çocuk Kültürü Kongresi, (Ed.) B. Onur, Ankara: ÇOKAUM Yayınları.
• Thompson, Paul (1999). „Geçmişin Sesi’: Sözlü Tarih. Çev. Ş. Layıkel. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Ya