MEKÂNSAL AĞ ANALİZİYLE İŞLEVSEL ALT BÖLGELERİN TESPİTİ: KASTAMONU İLİ ÜZERİNDEN BİR İRDELEME

Yıl 2020, Cilt: 1 Sayı: 1, 60 - 76, 14.12.2020

Adem Sakarya

Öz

Bölge planlamada sınırların belirlenmesinde önemli olan işlevsel bölgelerin tespitine dair yazında farklı yöntem ve
göstergeler kullanan çalışmalar bulunmaktadır. Bu çalışmaların yerleşmeler arası çeşitli ilişkileri ve alt kademe
yerleşmeleri içermemesi gibi bazı kısıtları vardır. Bu çalışmada yeni bir bakış açısıyla, coğrafi bilgi sistemleri
programında yer alan mekânsal ağ analizi kullanılarak işlevsel bölge tespitine dair yazına katkı yapılması
amaçlanmaktadır. Çalışmada bölge kavramı ve bölge türleri incelenerek, Türkiye’de farklı bölge türlerine göre yapılan
çalışmalar aktarılmaktadır. Bu kapsamda hem Türkiye’de hem de dünyada işlevsel bölgeye yönelik yapılan çalışmalar
üzerinden yöntem geliştirilmektedir. Çalışmanın görgül kısmında, karayolu bağlantıları üzerinden süre olarak
yerleşmeler arasındaki en kısa mesafeyi tespit etmeye yarayan bir yöntem olan mekânsal ağ analiziyle Kastamonu
ilinde yer alan ilçe ve köy yerleşmeleri kapsamında işlevsel alt bölgeler tespit edilmektedir. Bu yöntemle her köy süre
olarak en yakın olduğu ilçe merkezinin işlevsel bölgesine dâhil edilmektedir. Analiz sonucunda her ilçe ölçeğinde tespit
edilen işlevsel alt bölge sınırları, ilçelerin idari sınırlarıyla karşılaştırılmakta ve sonuç olarak özellikle ilin kuzeyinde, sahil
kesiminde yer alan ilçeler başta olmak üzere ilçelerin işlevsel alt bölge sınırlarıyla idari sınırlarının uyuşmadığı tespit
edilmektedir. Bu doğrultuda, idari sınırlara göre yapılacak planlama çalışmalarının veya alt bölge tespitlerinin sorunlu
olacağı vurgulanmakta, son olarak da çalışmanın varsayımları üzerinden kısıtlar ifade edilerek yeni çalışmalar için
öneriler ortaya konmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Bölge, Bölge planlama, İşlevsel bölge, Mekânsal ağ analizi, Kastamonu

Teşekkür

Köy noktalarının ve nüfus bilgilerinin CBS programına aktarılmasında katkıları olan, Yıldız Teknik Üniversitesi Şehir ve Bölge Planlama Bölümü 2019- 2020 güz yarıyılı Planlama 3 dersi demografik yapı grubuna teşekkür ederim.

THE DETERMINATION OF FUNCTIONAL SUB-REGIONS BY USING SPATIAL NETWORK ANALYSIS: A CASE STUDY IN KASTAMONU

Öz

Various studies in the literature use different variables to determine functional regions which are important in
determining the borders in regional planning. These studies have some limitations such as ignoring the relations between
the settlements and lower level settlements. This study aims to contribute to this literature by proposing a new
perspective to determine functional regions via spatial network analyses provided by geographic information systems.
First, the concept and the types of regions will be discussed and the studies on different types of regions in Turkey will be
summarized. The sub-regions of the districts and villages in Kastamonu province are determined with the spatial network
analysis which is based on the shortest network distance between regions. With this method, each village is included in
the nearest district. The sub-regions derived from the analyses are compared with the administrative boundaries of the
districts. The results showed that the administrative boundaries of the north zone and the coastal zone do not fit with the
region boundaries derived from the network analyses. Given that, this study emphasizes the potential problems of
planning applications if administrative borders are used in decision making. Finally, the limitations of the study are
discussed to pave the way for new studies. 

Anahtar Kelimeler

region, regional planning, functional region, spatial network analysis, Kastamonu

Kaynakça

• • Abedini, A., Ebrahimkhani, H. ve Abedini, B. (2016). Mixed method approach to delineation of functional urban regions: Shiraz metropolitan region. Journal of Urban Planning and Development, 142(3).
• • Acar, Ö. (2008). Avrupa Birliği NUTS sisteminin Türkiye’de uygulanması: İstatistikî bölge birimleri sınıflaması sisteminin sınanması. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi Fen Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• • Akgül, B. ve Efe, M. (2010). Dünyada ve Türkiye’de bölge planlama çalışmaları ve bunların karşılaştırılması. Çağdaş Yerel Yönetimler, 19(4), 19-45.
• • Arıcı, F. (2014). Kırsal yerleşmelerin üst kademe merkezlerle olan ticaret ve hizmet ilişkisi üzerine bir araştırma: Bağbaşı- Pehlivanlı ve Serdarlı örneği. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 34(7), 302-313.
• • Bakanlar Kurulu (2002). Bakanlar Kurulu Kararı- 2002/ 4720. Web adresinden 01.08.2020 tarihinde erişildi: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2002/09/20020922.htm#3.
• • Beyhan, B. (2010). Kamu yönetimi ve bölgesel planlamada düzgüsel bölgelerin açmazları ve işlevsel bölgelerin tanımlanmasında izlenebilecek yöntemler üzerine. Çağdaş Yerel Yönetimler, 19(4), 1-29.
• • Beyhan, B. (2019). The delimitation of planning regions on the basis of functional regions: An algorithm and its implementation in Turkey. Moravian Geographical Reports, 27(1), 15–30.
• • Boudeville, J. R. (1966). Problems of Regional Economic Planning. Edinburgh: Edinburgh University Press.
• • Boyce, D. (2004). A short history of the field of regional science. Papers Regional Science, 83, 31-57.
• • Casellas, A. ve Galley, C., C. (1998). Regional definitions in the European Union: A question of disparities?. Regional Studies, 33(6), 551-558.
• • Christaller, W. (1966). Central places in southern Germany. (Baskin, C. W., Çev.). New Jersey: İstanbul: Pentice Hall.
• • Comber, A., Brunsdon, C. ve Green E. (2008). Using a GIS-based network analysis to determine urban greenspace accessibility for different ethnic and religious groups. Landscape and Urban Planning, 86, 103–114.
• • Cörvers, F., Hensen, M. ve Bongaerts, D. (2009). Delimitation and coherence of functional and administrative regions. Regional Studies, 43(1), 19–31.
• • Dicken, P. ve Lloyd, P. E. (1990). Location in space. New York: Harper Collins Publishers.
• • Dinler, Z. (2008). Bölgesel iktisat. Bursa: Ekin Kitapevi.
• • DPT (1982). Türkiye’de Yerleşme Merkezlerinin Kademelenmesi Cilt I – II. Ankara: Kalkınmada Öncelikli Yöreler Başkanlığı.
• • DPT (1996). İlçelerin sosyo- ekonomik gelişmişlik sıralaması. Ankara: DPT Yayınları
• • DPT (2000). Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı Bölgesel Gelişme Özel İhtisas Komisyonu Raporu.
• • DPT (2001). Avrupa Birliği Müktesebatının Üstlenilmesine İlişkin Türkiye Ulusal Programı. Ankara: Avrupa Birliği ile İlişkiler Genel Müdürlüğü.
• • DPT (2004). İlçelerin sosyo- ekonomik gelişmişlik sıralaması. Ankara: DPT Yayınları.
• • Drobne, S. ve Bogataj, M. (2012a). Evaluating functional regions. Crotian Operational Research Review, 3, 14-26
• • Drobne, S. ve Bogataj, M. (2012b). A method to define the number of functional regions: An application to Nuts 2 and Nuts 3 levels ın Slovenia. Geodetski Vestink, 56(1), 128-150.
• • Dulupçu, M., A., Sungur, O. ve Keskin, H. (2010). Bölgesel kalkınmada yeni yaklaşımlar ve Türkiye’de kalkınma planlarına yansımaları: Kalkınma planlarının yeni teoriler açısından değerlendirilmesi. Ankara Üniversitesi TÜCAUM VI. Ulusal Coğrafya Sempozyumu, 3-5 Kasım 2010 (ss. 239- 248). Ankara.
• • Eurostat (2007). Regions in the European Union. Methodologies and Working Papers.
• • Farmer, C. J. Q. ve Fotheringham, A. S. (2011). Network-based functional regions. Environment and Planning A, 43(11). 2723–2741.
• • Flórez-Revuelta, F., Casado-Díaz, J.M. ve Martínez-Bernabeu, L. (2008). An evolutionary approach to the delineation of functional areas based on travel-to work flows. International Journal of Automation and Computing, 5(1), 10–21.
• • Fox K., A. ve Kumar T., K. (1965) The functional economic area: delineation and implications for economic analysis and policy. Regional Science Association Papers, 15, 57–85.
• • Friedmann, J., R., P. (1956). The concept of a planning region. Land Economics, 32(1), 1–13.
• • Goetgeluk, R. ve Jong, T., D. (2007). What about the spatial dimension of subsidiarity in housing policy?. ENHR 2007 International Conference on ‘Sustainable Urban Areas’.
• • Halas, M., Klapka, P. ve Tonev, P. (2016). The use of migration data to define functional regions: The case of the Czech Republic. Applied Geography, 76, 98- 105.
• • Hoover E., M. ve Giarratani, F. (1985). An introduction to regional economics. New York: Alfred A. Knopf.
• • Isard, W. (1966). Methods of Regional Analysis. Cambridge: MIT Press.
• • Kalkınma Bakanlığı (2011). İllerin ve bölgelerin sosyo-ekonomik gelişmişlik sıralaması araştırması. Bölgesel Gelişme ve Yapısal Uyum Genel Müdürlüğü.
• • Karlsson C. ve Olsson M. (2006). The identification of functional regions: theory, methods, and applications. Annals of Regional Science 40, 1–18.
• • Keleş, R. (1997). Bölge gerçeği ve Avrupa. Planlama Dergisi, 97(1), 17-21.
• • Keleş, R. (2017). Kentleşme Politikası. Ankara: İmge Yayınevi.
• • Kılıç, S., E. ve Mutluer, M. (2004). Coğrafyada ve bölge planlamada bölge kavramının karşılaştırmalı olarak irdelenmesi. Ege Coğrafya Dergisi, 13, 17-28.
• • Kim, H., Yongwan, C. ve Kim, K. (2015). Delimitation of functional regions using a p-regions problem approach. International Regional Science Review, 38(3), 235-263.
• • Klapka, P., Halas, M. ve Tonev, P. (2013). Functional regions: concept and types. 16th International Colloquium on Regional Sciences, (ss. 94- 101). Brno Masaryk University.
• • Konjar, M., Lisec, A. ve Drobne, S. (2010). Methods for delineation of functional regions using data on commuters. 13th AGILE International Conference on Geographic Information Science, Portugal.
• • Kropp, P. ve Schwengler, B. (2016). Three-step method for delineating functional labour market regions. Regional Studies, 50(3), 429–445.
• • Landré, M. ve Håkansson, J. (2013). Rule versus interaction function: Evaluating regional aggregations of commuting flows in Sweden. EJTIR, 13(1), 1–19.
• • Lösch, A. (1954). The economics of location. Yale University Press.
• • Neuman, M. (2000). Regional design: Recovering a great landscape architecture and urban planning tradition. Landscape and Urban Planning, 47, 115–128.
• • OECD (2002). Redefining Territories- The Functional Regions. Paris.
• • Öztürk, A. (2009). Homojen ve fonksiyonel bölgelerin tespiti ve Türkiye için istatistiki bölge birimleri önerisi (Planlama Uzmanlığı Tezi). DPT Uzmanlık Tezleri, Ankara.
• • Pálóczi, G., Pénzes, J., Hurbánek, P., Halás, M. ve Klapka, P. (2016). Attempts to delineate functional regions in Hungary based on commuting data. Regional Statistics, 6(1), 23–41.
• • Reilly, W., J. (1929). Methods for study of retail relationships. Univ. Of Texas Bulletin, Austin.
• • Rhoda, R. (1982). Urban and Regional Analysis For Development Planning. Routledge.
• • Sakarya, A., Erkut, G. ve Evren, Y. (2015). Türkiye’deki İBBS2 bölgelerini lojistik firmalarının dağıtım sistemleri ile tekrar düşünmek. Planlama Dergisi, 25(2), 122- 133.
• • Soja, E., W. (2009). Regional planning and development theories. International Encyclopedia of Human Geography, 259-270.
• • T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, (2019). 2019 Yılı Faaliyet Raporu.
• • Tansley, G., Schuurman, N., Amram, O. ve Yanchar, N. (2015). Spatial access to emergency services in lowand middle-ıncome countries: A GIS-based analysis. PLoS ONE, 10(11), 1-12.
• • Tekeli, İ. (2008). Türkiye’de Bölgesel Eşitsizlik ve Bölge Planlama Yazıları. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• • Tümertekin, E. ve Özgöç, N. (2006). Beşeri Coğrafya İnsan- Kültür- Mekân. İstanbul: Çantay Kitabevi.
• • Wirth, l. (1942). The metropolitan region as a planning unit. James, H. (Der.) American Planning and Civic Annual içinde (ss. 174-184). Harrisburg Mount Pleasant Press.
• • Ye, M., Wang, J., Huang, J., Xu, S. ve Chen, Z. (2012). Methodology and its application for community-scale evacuation planning against earthquake disaster. Nat Hazards, 61, 881–892.
• • Yıldız, R. ve Çıracı, H. (2006). 5216 sayılı yeni Büyükşehir Belediyesi Kanunu’nun stratejik mekânsal planlama yaklaşımı açısından değerlendirilmesi. İTÜ Dergisi A- Mimarlık, Planlama, Tasarım, 5(2), 199-208.