KOLEKTİF BELLEK MEKANI OLARAK MEYDANLARIN ZİHİN HARİTALAR ÜZERİNDEN ANALİZİ: ANKARA KIZILAY MEYDANI

Yıl 2021, Cilt: 2 Sayı: 2, 1 - 15, 23.09.2021

Necmiye Seçil Yolalan , Ayşen Çelen Öztürk

Öz

Bireyin çevre ile kurduğu ilişki sonucu elde edilen bilgi ve deneyim, yeniden hatırlanmak üzere bellekte depolanır. Her birey, kendisi için önemli olduğunu düşündüğü olayları ve mekanları bireysel belleğinde saklar. Bir olayın veya bir mekanın kolektif bellekte yer alabilmesi için, toplumsal olarak paylaşılması ve çoğunluk tarafından önem arz etmesi gerekir. Kolektif bellek, tarihsel süreç içerisinde meydana gelen toplumsal olayların sonucunda oluşur. İçinde yaşanılan kente özgü olan bütün yapısal bileşenler, kentsel imge olarak kolektif belleği beslemektedir. Kentsel imge olarak yapısal bileşenler; binalar, anıtlar, caddeler, parklar vb. bireylerin hafızasında yer edinerek kolektif belleği oluştururlar. Kolektif belleğin izlerini takip edebilmek için, çeşitli teknikler kullanılır. Zihin haritası oluşturma yöntemi bu tekniklerden biridir. Bireyler, belleklerinde yer alan kentsel bileşenleri bu teknik aracılığıyla serbest el olarak; kroki, geometrik şekil, perspektif vb. grafiksel anlatımlarla kağıda dökerler. Bu çalışmada Türkiye’nin Cumhuriyet sonrası gelişim sürecinde toplumsal olaylara ev sahipliği yapan en önemli kamusal alanı “Kızılay Meydanı” ele alınmıştır. “Kızılay Meydanı”, Ankara’nın kentsel gelişim sürecinin en önemli tanıklarındandır. Süreç içerisinde meydanda birçok toplumsal olay gerçekleşmiş, meydan sürekli olarak kentin kolektif hafızasını beslemiştir. Kızılay Meydanı’nı oluşturan kentsel bellek öğeleri ise zamanla değişip dönüşmüştür. Yapılan çalışmada Kızılay Meydanı’nın kolektif bellekte bıraktığı izler, farklı jenerasyona, cinsiyete ve eğitim seviyesine sahip gözlemcinin bireysel belleği üzerinden zihin haritası yöntemi ile okunmaya çalışılmıştır. Analizler sonucu, Kızılay Meydanı’nı oluşturan bugünkü yapısal bileşenler saptanmış, zaman içerisinde değişen yapısal bileşenlerin neler olduğu ve bu durumun kolektif bellek üzerindeki etkisi incelenmiştir

Anahtar Kelimeler

Kent Kimliği, Kent Belleği, Zihin Haritası, Kızılay Meydanı

Kaynakça

• Arkitera. (2013). Kızılay ve Güven Park, 30’lu yıllar [Fotoğraf]. Web adresinde 1 Haziran 2020 tarihinde erişildi: https://www.arkitera.com/haber/gecmisin-modern-mimarisi-ankara-1/.
• Batuman, B. (2002). Mekan, kimlik ve sosyal çatışma: Cumhuriyet’in kamusal mekanı olarak Kızılay Meydanı. G. A. Sargın (Der.) Ankara’nın kamusal yüzleri: Başkent üzerine mekân-politik tezler içinde (ss. 40-76). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Bayraktar, N. (2013). Tarihe Eş Zamanlı Tanıklık: Ulus ve Kızılay Meydanlarının Değişim Süreci. Ankara Araştırmaları Dergisi, 1(1), 20-35.
• Cihangiroğlu, M. S. (2019). Bellek Mekanlarının Değer Algısı ve Değişimi Üzerine Bir İnceleme: Ankara Tren Garı. Sanatta Yeterlik Tezi. Hacettepe Üniversitesi, Güzel Sanatlar Enstitüsü, Ankara. Web adresinden 26 Mayıs 2020 tarihinde erişildi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Creswell, J. W. (2018). Nitel Araştırma Yöntemleri Beş Yaklaşıma Göre Nitel Araştırma ve Araştırma Deseni (4. Basım). (M. Bütün ve S. B. Demir, Çev.). Ankara: Siyasal Kitabevi. (Türkçe ilk basım 2013).
• Çağlar, N., Uludağ, Z. ve Aksu, A. (2006). Hürriyet Meydanı: Bir Kentsel Mekanın Yenilik ve Dönüşüm Öyküsü. Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 21(1), 177-182.
• Ertuna, C. (2005). Kızılay'ın Modernleşme Sahnesinden Taşralaşmanın Sahnesine Dönüşüm Sürecinde Güvenpark ve Güvenlik Anıtı. Planlama TMMOB Şehir Plancıları Odası Yayını, 15(4), 6-15.
• Goethe-Institut. (2010). Jansen Planı [Fotoğraf]. Web adresinde 2 Haziran 2020 tarihinde erişildi: http://www.goethe.de/ins/tr/ank/prj/urs/geb/sta/jan/trindex.htm.
• Goethe-Institut. (2010). Lörcher Planı [Fotoğraf]. Web adresinde 2 Haziran 2020 tarihinde erişildi: http://www.goethe.de/ins/tr/ank/prj/urs/geb/sta/loe/trindex.htm.
• Günen, M. N. (2019). Kentsel Bellek Bağlamında Meydanlarda İşlevin Rolü. Yüksek Lisans Tezi. Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. Web adresinden 2 Haziran 2020 tarihinde erişildi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Güner, E. (2015). Kent Kimliği İlişkisi Bağlamında Kent Mobilyaları Sultanahmet Meydanı Örneği. Yüksek Lisans Tezi. Arel Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. Web adresinden 5 Haziran 2020 tarihinde erişildi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Halbwachs, M. (2018). Kolektif Hafıza (B. Barış, Çev.). Ankara: Heretik
• Kır, A. (2016). Kentsel Bellek Mekanı Olarak Sokaklar: İstiklal Caddesi Örneği. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. Web adresinden 25 Mayıs 2020 tarihinde erişildi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Lynch, K. (1960). The İmage of The City, Cambridge, England: The M.I.T Press.
• Mutlu, E ve Tanrıverdi, A. (2020). Bellek Mekânlarının Hatırlama ve Unutulma Döngüleri Çerçevesince Belirlenmesi İçin Bir Metodolojik Öneri: Düzce Örneği. Düzce Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi, 8(1), 891-914.
• Mimdap. (2009). Eski Kızılay binası yıkılıyor…[Fotoğraf]. Web adresinden 2 Haziran 2020 tarihinde erişildi: http://mimdap.org/2009/05/ankaranyn-gobedhinde-both-duran-kyzylay-binasynyn-dunu-bugunu-2/#yukari.
• Rossi, A. (2006). Şehrin Mimarisi (N. Gürbilek, Çev.). İstanbul: Kanat Kitap.
• SALT Araştırma. (2018). Emek İş Hanı [Fotoğraf]. Web adresinde 10 Aralık 2020 tarihinde erişildi: https://archives.saltresearch.org/handle/123456789/101289.
• SALT Araştırma. (2018). Kurtuluş Meydanı [Fotoğraf]. Web adresinde 10 Aralık 2020 tarihinde erişildi: https://archives.saltresearch.org/handle/123456789/98290.
• Şahin, S. (2015). Kentte Meydanın Rolü: Ankara-Kızılay Meydanı. Yüksek Lisans Tezi. Atılım Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. Web adresinden 20 Mayıs 2020 tarihinde erişildi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• T. C. Ankara Büyükşehir Belediyesi (2006). Ankara Nazım İmar Planı Ölçek: 1/25000 Plan Açıklama Raporu. https://www.ankara.bel.tr/ankara-buyuksehir-belediyesi-nazim-plan/, (23.03.2020)
• T. C. Ankara Valiliği (16 Kasım 2016). Tarihçe T. C. Ankara Valiliği web adresinden 20 Mayıs 2020 tarihinde erişildi: http://ankara.gov.tr/tarihce (Erişim Tarihi: 20 Mayıs 2020).
• Taşçı, H. (2012). Kent Meydanı ile Kent Kimliği İlişkisi Üsküdar Meydanı Örneği. Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. Web adresinden 20 Mayıs 2020 tarihinde erişildi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Ulutaş, E. (2019). İmgeden Gerçekliğe: Kamusal Bir Mekan Olarak Meydan. İçtimaiyat Sosyal Bilimler Dergisi, 3(2), 138-146.
• Vardar, A. (1989). Başkent’in İlk Planları. Planlama TMMOB Şehir Plancıları Odası Yayını, 3(2-3-4), 38-50.
• Yıldırım, A. (2018). Kültür Varlıklarının Korunması Bağlamında Toplumsal Bellek: Meydanlar (Taksim Meydanı Örneği). Yüksek Lisans Tezi. Kadir Has Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. Web adresinden 24 Mayıs 2020 tarihinde erişildi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Yılmaz, Ö. (2019). Kent Belleği Olgusunun Konya Kenti Örneğinde İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Konya Teknik Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Konya. Web adresinden 2 Haziran 2020 tarihinde erişildi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/