KONAK KIYISINDAN ÖRNEKLERLE SANAT, İDEOLOJİ ve ESTETİK ALGISININ KAMUSAL SANATA YANSIMALARI

Yıl 2022, Cilt: 3 Sayı: 1, 1 - 19, 02.04.2022

Özge Uzun , Erdal Diktaş

Öz

“Kamusal Alan” toplumun eşit ve özgürce tartıştığı, görüş bildirdiği alan olarak betimlenirken, “Kamusal Mekân” bu soyut kavramların fiziksel olarak görünebilmesi için gerekli kentsel ortam olarak tanımlanmıştır. “Kamusal Mekân” içinde yer alan “Kamusal Sanat” ise doğrudan toplumla iç içe olduğundan tarih boyunca farklı iktidarlar tarafından kendi ideolojilerini topluma iletme aracı olarak kullanılmışlardır. İdeoloji ve söylemleri iletme aracı olarak genellikle kamusal sanat elemanları içinde yer alan anıt ve heykeller kullanılır. “Anıt ve Heykeller” Türkiye’de Cumhuriyet’in ilanı edilmesi ile birlikte hâkim ideolojiyi temsil eden somut formlar şeklinde yapılmaya başlanmış, geçen süreçte ise soyut formlu çağdaş sanat elemanları olarak tanımlanan heykellerin sayısının arttığı görülmüştür. Türkiye’de anıt ve heykellere karşı sanat algısını ölçmek için örneklem alanı olarak 1900’lü yılların başından 2000’li yıllara kadar hem farklı ideolojik söylemleri içeren hem de yalnızca estetik amaçlı yapılmış anıt ve heykellerin yer aldığı İzmir, Konak-Alsancak Bölgesi seçilmiştir. Geleneksel olarak tanımlanan somut nesneleri ve çağdaş olarak tanımlanan soyut nesneleri kullanarak geleneksel/çağdaş – somut/soyut nitelikler üzerinden seçim ve beğeni eğilimlerini saptamak ve anıt/heykellerin akılda kalıcılığı/dikkat çekiciliğini ölçerek 18-25 yaş aralığındaki katılımcıların sanat algısını belirlemek amaçlanmıştır. Çalışmanın sonucuna genç yaş grubu olarak tanımlanan 18-25 yaş grubunda yer alan katılımcıların “kendilerine ideolojik olarak bir anlam ifade eden anıt ve heykelleri” beğenme eğiliminde olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Estetik Algısı, İdeoloji, Kent, Kamusal Mekan, Kamusal Sanat

REFLECTIONS OF THE PERCEPTION OF ART, IDEOLOGY, AND AESTHETICS TO PUBLIC ART WITH EXAMPLES FROM THE KONAK SHORE

Öz

“Public space “is defined as the space in which Society discusses and expresses opinions equally and freely, while” public space " is defined as the urban environment necessary for these abstract concepts to appear physically. Since the elements of “Public Art” in “public space” are directly intertwined with society, they have been used by the authorities throughout history as a means of communicating their ideology to society. As a means of conveying ideologies and discourses, monuments and sculptures usually found within public art elements are used. “Monuments/sculptures began to be made in Turkey in the form of concrete forms representing the dominant ideology with the proclamation of the Republic, and in the last process, sculptures defined as contemporary art elements with abstract form have increased. . In Turkey, from the beginning of the 1900s until the 2000s, there are monuments and sculptures made of different ideological discourses and made exclusively for aesthetic purposes. Konak-Alsancak is selected as the sample area to measure the perception of the monument and sculpture art in Turkey. The aim of this study is to determine the artistic perception of the participants between the ages of 18 and 25 by determining the traditional / contemporary - concrete / abstract selection and tasting tendencies using the traditionally defined concrete objects and the contemporary objects defined as contemporary. The results of the study show that people aged 18-25, who are defined as young age group, tend to like the monuments/scupltures that make sense to them ideologically.

Anahtar Kelimeler

Aesthetic Perception, Ideology, City, Public Space, Public Art

Kaynakça

• Anlamaz, E. (2020). Soyut Heykelde İmge ve İmgelem. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Trakya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Edirne. Web adresinden 14 Temmuz 2021 tarihinde erişildi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Arık, R. (1986). Günümüz Türkiye’sinde Güzel Sanatlara Genel Bir Bakış. Erdem İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, 2(5), 373-404.
• Bakçay, E. (2007). İstanbul’da 1960 sonrası gerçekleştirilen uygulamalar özelinde plastik sanatların kent mekanıyla ilişkisi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi, Güzel Sanatlar Enstitüsü, Ankara. Web adresinden 20 Mayıs 2019 tarihinde erişildi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Berman M, 2004. Katı olan her şey buharlaşıyor. Modernite deneyimi (2. Basım). (Ü. Altuğ ve B. Peker, Çev.), İstanbul: İletişim Yayınevi.
• Bolat, B. S. (2005). Fransız İnkılabı’nın Türk Modernleşme Sürecine Etkileri. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(1), 49-167.
• Cevizci, A. (2013). Felsefe sözlüğü. İstanbul: Paradigma Yayınları.
• Gombrich, E.H. (1994). Sanatın Öyküsü. (16. Basım) İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Kantar, G. (2019). Modernleşme Kuramı ve Osmanlı İdari Yapısında Modernleşme Süreci Hakkında Bazı Tespitler. SSAD Stratejik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(3), 365-383.
• Kedik, A. (2012). Kamusal Alan ve Türkiye'de Heykelin Kamuya Açık Alanlarda Var Olma Koşulları. Anadolu Üniversitesi Sanat ve Tasarım Dergisi, 3(3), 77-91.
• Keleş, R. (2012). Kamusal Alan, Kentleşme ve Kentlilik Bilinci. Güney Mimarlık Dergisi, 10, 10-12
• Kurtdaş, Ç. (2019). Osmanlı Modernleşme Sürecinde Aydınlar ve Bürokrasinin Rolü. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 29(1), 399-411.
• Köylü, M. (2019). Mustafa Kemal Atatürk`ün Ulus Devleti, Egemenlik ve Bağımsızlık Anlayışına Fransız İhtilali Fikir Akımlarının Etkisi. Uluslararası İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 5(1), 112-130.
• Olgun (Biçer), H. (2017). Jürgen Habermas, Hannah Arendt ve Richard Sennett’in Kamusal Alan Yaklaşımları. Sosyolojik Düşün, 2(1), 45-54.
• Pinterest. (2019). Gemi Omurgası Anıtı [Fotoğraf]. Web adresinden 15 Mayıs 2019 tarihinde erişildi: https://tr.pinterest.com/pin/496381190158888683/
• Shiner, L. (2018). Sanatın İcadı, İstanbul: Ayrıntı Yayınları
• Şahin, O. (2011). 20. Yüzyılda Değişen Heykel ve İşlevi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. Web adresinden 14 Temmuz 2021 tarihinde erişildi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Toygar, M. (2018). Türkiye’de 1980 sonrası kamusal heykellerde kitsch’leşme sorunu. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Yaşar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir. Web adresinden 20 Mayıs 2019 tarihinde erişildi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Turani, A. (2007). Dünya Sanat Tarihi. (13. Basım) İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Ünsal F, Firidin Özgür E, Görgün TM. (2017). Kamusal alan ve kamusal mekân perspektifinden kentleşme ve planlama. F. Ünsal, E. Firidin Özgür, T.M. Görgün (Ed), Bir kenti anlamak: Sinop Yaz Atölyesi içinde (ss. 81-93). İstanbul, Boğaziçi Üniversitesi Yayınları
• YeniAsır. (2011). Dilek Ağacı Heykeli [Fotoğraf]. Web adresinden 15 Mayıs 2019 tarihinde erişildi: https://www.yeniasir.com.tr/izmir/2011/07/23/bu-heykel-kime-ait
• Wikipedia. (2013). İzmir Saat Kulesi [Fotoğraf]. Web adresinden 15 Mayıs 2019 tarihinde erişildi: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Izmir_square_clock_tower.jpg