Çocuk Mekân Algısının Farklı Kentsel Çevrelerdeki Okul Mekânları Üzerinden Çocuk Çizimleri Yoluyla Okunması

Yıl 2024, Cilt: 5 Sayı: 1, 52 - 69, 30.06.2024

Özlem Kurt Çavuş

https://doi.org/10.58317/eksen.1491102

Öz

Bu çalışmada, çocukların okul çevrelerini nasıl algıladıklarını anlamak ve bu algının çocuk çizimleri aracılığıyla nasıl ifade edilebileceğinin keşfedilmesi hedeflenmiştir. Literatürde çocuk çizimleri üzerinden mekân algısını anlamaya yönelik çalışmalar sıkça yapılmıştır, ancak bu çalışma örneklemin kentsel imge bakımından farklılık gösteren çevrelerden seçilmesi ölçütüne göre kurgulanması açısından bir boşluğu doldurmaktadır. Çocuğun okul mekânını algılama sürecinde, ilkokul binası ve okulun kentsel doku ve çevre ile kurduğu ilişkilerin, çalışma kapsamında bilişsel harita işleviyle kullanılan çocuk çizimleri üzerinden görsel analiz yapılarak, ortak mekânsal temalara ulaşılarak, çizimlerin bu temalar doğrultusunda değerlendirilmesi hedeflenmiştir. Bu çalışmanın amacı, kentsel imge kavramı bakımından farklı kentsel dokularda bulunan okullardaki çocukların okul mekânı ve çevresini nasıl algıladığı üzerine kurgulanmıştır. Bu doğrultuda Eskişehir ili içerisinde, sahip olduğu kentsel imgeler bakımından farklı çevrelere sahip, farklı kentsel dokular içerisinde bulunan dört ayrı okul, durum çalışması kapsamında belirlenmiştir. Bu okullarda seçilen sınıflardaki toplam 93 çocuğun “okul ve çevresi” konulu çizim yapması sağlanarak bu çizimlerin içeriklerinin incelenmesi ile ulaşılan mekânsal temalara göre analiz edilmesi amaçlanmıştır. Temaların elde edilmesi, görsel doküman olarak çocuk çizimlerinin araştırmacı tarafından tek tek incelenmesi sonrasında, çizimlerin içeriklerine göre analiz edilmesi sürecine dayanmaktadır. Çalışma bulguları arasında çizimlerde ortak temaların tespiti gösterilebilir: “Okul Binası ve Giriş”, “Etkinlik/Oyun Alanları”, “Bahçe Sınırı”, “Gökyüzü Vurgusu”. Çalışma sonucunda tüm çizimler okullar özelinde bu temalara göre değerlendirilmiş, okul yapısının mekânsal özellikleri ve bulundukları kentsel çevrenin çocuk çizimleri ile doğrudan ilişkilendiği gözlemlenmiştir. Çalışmanın, çocukların mekân algılarına ilişkin çizimler üzerinden bilgi edinilebileceğini göstermesi bakımından literatüre özgün katkı sunması hedeflenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Mekân algısı, Çevresel psikoloji, Çocuk mekânı, Okul mekânı, Kent imgesi

Reading of Children's Perception of Space Through Children's Drawings of School Spaces with Different Urban Environments

Öz

This study aims to understand how children perceive their school environments and to explore how these perceptions can be expressed through children's drawings. In the literature, numerous studies have been conducted to understand spatial perception through children's drawings. However, this study fills a gap by selecting the sample based on environments that differ in terms of urban image. The study aims to conduct a visual analysis of children's drawings, used as cognitive maps, to understand the relationships between the primary school building and its urban context and surroundings, and to identify common spatial themes. The aim of this study is designed to investigate how children in schools located in different urban textures perceive the school environment. Four different schools located in various urban contexts with distinct urban images within the province of Eskişehir were selected as case studies. A total of 93 children were asked to create drawings on the theme of "school and its surroundings," and these drawings used as a visual document and were analyzed according to the spatial themes identified from their content. The common themes identified in the drawings among the study's findings include "School Building and Entrance," "Activity/Play Areas," "Garden Boundary," and "Sky Emphasis." The results of the study are expected to contribute to a different perspective on evaluating children’s relationships with the urban environment and school buildings and to the development of urban policies that support the healthy development of children. It was observed that the spatial characteristics of the school structures and their urban environments were directly reflected in the children’s drawings The study aims to make a distinctive contribution to the literature by demonstrating that insights into children's spatial perceptions can be obtained through their drawings.

Anahtar Kelimeler

Perception of space, Environmental psychology, Children’s space, School space, City image

Kaynakça

• Altman, I. ve Chemers, M. (1986). Culture and environment. Cambridge: Cambridge University Press.
• Arslan, R. (2023). Çocuk ve Çevre Algısı. Çocuk Resimlerinin Analizi, İstanbul: Efe Akademi Yayınları.
• Aydın, A. (2004). Gelişim ve Öğrenme Psikolojisi. Ankara: Tekağaç Eylül Yayınları.
• Barker, R. G. (1968). Ecological Psychology: Concepts and Methods for Studying the Environment of Human Behavior. Stanford, CA: Stanford University Press.
• Berk, D. ve Koca, S. K. (2018, Ekim). “Topolojik Mekân” Kavrayışının Çocuğun Mekân Algısındaki Yeri. Sözel bildiri. 2. Uluslararası Mimarlık ve Tasarım Kongresi, Çanakkale, 573-582.
• Boyatzis, R. E. (1998). Transforming Qualitative Information: Thematic Analysis and Code Development. CA: Sage.
• Creswell, J. W. (2007). Qualitative inquiry & research design: Choosing among five approaches CA: SAGE Publications.
• Çanakçıoğlu, N. G. (2012). Çocukta mekân algısının gelişimi ve mekânsal imge zenginliği bakımından malzemenin önemi. Mimarlıkta Malzeme, 22, 74-81.
• Çukur, D., ve Güller-Delice, E. (2011). Space design suitable for visual perception development in early childhood. Family and Society, 7(24), 25-36.
• Deniz, L. (2020). Okulöncesi (4-6 yaş grubu) Çocuk Resimlerinde Çevre Algısı ve Çocuk Çevrelerinin Sağlaması Gereken Özellikler. Yüksek lisans tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi.
• Düzenli, T. ve Deniz, L. (2019, Aralık). “Okulöncesi Çocuk Resimlerinde Çevre Algısı: Kayseri İli Örneği.” 1. Uluslararası Beydağı Sosyal ve Beşerî Bilimler Kongresi, Malatya, 178-186.
• Gifford, R. (2002). Making a difference: Some ways environmental psychology has improved the world. R. B. Bechtel & A. Churchman (Ed.), Handbook of environmental psychology 323–334.
• Göregenli, M. (2010). Çevre Psikolojisi. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Köseoğlu, S. A. (2023). Bir İletişim Aracı Olarak Çocuk Resmi ve Özellikleri. Stratejik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(1), 137-145.
• Kurt, Ö. (2016). İlkokul mekanlarının çocuk gelişimi ve mekan algısına etkilerinin değerlendirmesi. Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi.
• Lang, J. (1987). Creating Architectural Theory: The Role of the Behavioral Sciences in Environmental Design. New York: Van Nostrant Reinhold Library of Congress Catalog.
• Lynch, K. (2010). Kent İmgesi. (Çev. İ. Başaran). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Morval, J. (1985). Çevre Psikolojisine Giriş. İzmir: Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Öymen Gür, Ş. ve Zorlu, T. (2002). Çocuk Mekanları. İstanbul: YEM Yayınları.
• Özsoy, S. (2012). İlköğretim öğrencilerinin çevre algılarının çizdikleri resimler aracılığıyla incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 1118-1139.
• Öztürk, Ö. B. (2023). 8-12 Yaş Arası Çocukların Kentsel Mekân Algısı Üzerine Bir Çalışma ve Tasarım Kabiliyetine Etkileri. Mimarlık ve Yaşam, 8(1), 225-237.
• Pek, E. (2021). Covid-19 Pandemisinin Çocuk Çizimlerine Yansımaları. İdil Sanat ve Dil Dergisi, 10(88), 1737-1746.
• Piaget, J., Inhelder, B. (1967). The Child's Conception of Space. New York: W. W. Norton Company Inc.
• Wapner, S., Demick, J. (2002). The Increasing Contexts of Context in the Study of Environmental Behaivor Relations. Handbook of Environmental Psychology. R.B. Bechtel ve A. Churchman (Ed), New York: John Wiley & Sons, Inc., 3
• Yavuzer, H. (2003). Çocuk Psikolojisi. (25. Baskı) İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Yavuzer, H. (2017). Resimleriyle Çocuk. İstanbul: Remzi Kitabevi.