HABER OKURYAZARLIĞI: ALANYAZINA YÖNELİK BİBLİYOMETRİK ANALİZ

Yıl 2024, Cilt: 2 Sayı: 2, 133 - 156, 15.12.2024

Sevda Ünal

https://doi.org/10.69999/emedia.1591407

Öz

Bilgi dolaşımının hızlı ve bilgi hacminin büyük olduğu günümüz medya ekosisteminde habere konu bilginin doğruluğu farklı araçlarla sorgulanmadan dolaşıma girmektedir. Bu durum da ekonomik, sosyal, siyasi ve kültürel olmak üzere pek çok sorunu da beraberinde getirmektedir. Özellikle kriz dönemlerinde büyük toplumsal sorunlara neden olabilmektedir. Sosyal medya platformlarının habere erişimde birincil kaynak haline gelmesi haberde yanlış bilgiyi ve yalan haberi ayırt etmeyi, haberi çeşitli kaynaklardan sorgulama ve doğrulama yetisine sahip olmayı, yani haber okuryazarı olmayı gerektirmektedir. Haber okuryazarlığının temeli izleyici/okuyucu/dinleyicinin eleştirel düşünce yetisine sahip olmasıdır. Bu araştırmada haber okuryazarlığıyla ilgili literatürü inceleyerek alanyazındaki eğilimi ortaya çıkarmak amaçlanmıştır. Veri toplama aşamasında “news literacy” anahtar kelimesiyle arama yapılmış, 124 makaleye ulaşılmıştır. Haber okuryazarlığıyla ilgili Web of Science veri tabanından elde edilen veriler, bibliyometrik analiz yöntemiyle incelenmiş ve Vosviewer haritalama programıyla görselleştirilmiştir. Çalışmada haber okuryazarlığı alanyazınındaki mevcut durum ve eğilimi ortaya çıkarabilmek amacıyla ortak yazarlık, atıf, ortak atıf, bibliyografik çift, bibliyografik eşleşme, anahtar kelime ve özette kullanılan kelimelerin analizi yapılmıştır. Alanyazında haber okuryazarlığına ilişkin çalışmalar iletişim alanı temel olmak üzere sosyal bilimlerin farklı disiplinlerinden beslenerek ilerlemektedir. Bilgiyi doğrulama ve sorgulamaya yönelik çalışmalar haber okuryazarlığına yönelik çalışmalarda artışı getirmiştir.

Anahtar Kelimeler

Haber Okuryazarlığı, Bibliyometri, Vosviewer, Web of Science

NEWS LITERACY: A BIBLIOMETRIC ANALYSIS OF THE LITERATURE

Öz

In today's media ecosystem, where information is disseminated rapidly and the volume of information is large, the accuracy of the information that is the subject of the news is disseminated unquestioned by various means. This situation brings with it many economic, social, political and cultural problems. It can cause major social problems, especially in times of crisis.The fact that social media platforms have become the primary source of access to news requires the ability to distinguish false information and fake news in news, the ability to question and verify news from different sources, in other words, news literacy. The basis of news literacy is that the audience/reader/listener has the ability to think critically. The aim of this study was to identify the trend in the literature by reviewing the literature on news literacy. The data collection process included a search on the keyword 'news literacy' and 124 articles were found. The data obtained from the Web of Science database on news literacy were analysed using bibliometric methods and visualised using the VOSviewer mapping programme. The study analysed co-authorship, citations, co-citations, bibliographic pairs, bibliographic matches, keywords and words used in abstracts in order to identify the current situation and trends in the news literacy literature. In the literature, studies of news literacy draw on various disciplines in the social sciences, particularly communication.

Anahtar Kelimeler

News Literacy, Bibliometrics, Vosviewer, Web of Science

Kaynakça

• Ateşgöz, K. (2023). Haber medyası okuryazarlığı düzeylerinin incelenmesi: Çukurova Üniversitesi örneği. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25(3), 1059-1095. https://doi.org/10.16953/deusosbil.1281574
• Bayraktar, R. (2023). Medya okuryazarlığı analizleri. Eğitim Yayınevi.
• Callecod-Weinrich, K. (2020). Conceptualizing news literacy. Journal of Education and Humanities (JEH), 3(2), 48-63. https://eprints.ibu.edu.ba/files/original/7ddead2 6038654065181856ab84ba4fe.pdf
• Cengiz, Ö. (2023). Haber okuryazarlığı: Gelenek, kuram, yaklaşım. E. Şentürk Kara ve O. Kocabaş. (Ed.). Haber kuramları ve haberin dönüşümü (ss.151-174). Nobel.
• Donthu, N., Kumar, S., Mukherjee, D., Pandey, N., & Lim, W. M. (2021). How to conduct a bibliometric analysis: An overview and guidelines. Journal of Business Research, 133, 285-296. https://doi.org/10.1016/j.jbusres.2021.04.070
• Fleming, J. (2014). Media Literacy, news literacy, or news appreciation? A Case study of the news literacy program at Stony Brook University. Journalism & Mass Communication Educator, 69(2), 146-165. https://doi.org/10.1177/1077695813517885
• Gan, Y., Li, D., Robinson, N., & Liu, J.(2022). Practical guidance on bibliometric analysis and mapping knowledge domains methodology – A summary. European Journal of Integrative Medicine, 56, 1-6. https://doi.org/10.1016/j.eujim.2022.102203
• Güdekli, A., Hof, S. D. V. H., Eser, M., & Oruç, M. S. (2022). Haber medyası okuryazarlığı ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Journal of Economy Culture and Society, (65), 61-80. https://doi.org/10.26650/JECS2021-837512
• Hobbs, R. (2010). News Literacy: What works and what doesn’t. Paper presentation at the Association for Education in Journalism and Mass Communication (AEJMC) conference, Denver, Colorado.
• Köseoğlu, A. (2023). Haber okuryazarlığı üzerine teorik bir yaklaşım. R. Bayraktar. (Ed.). Medya okuryazarlığı analizleri (ss.71-90). Eğitim Yayınevi.
• Malik, M., Cortesi, S., & Gasser, U. (2013, 18 Ekim). The challenges of defining 'news literacy'. Berkman Center Research Publication No. 2013-20. https://doi.org//10.2139/ssrn.2342313
• Narong, D. K., & Hallinger, P. (2023). A keyword co-occurrence analysis of research on service learning: Conceptual foci and emerging research trends. Education Sciences 13, 4(339). https://doi.org/10.3390/educsci13040339
• Özköse, H. (2023). Bibliometric analysis and scientific mapping of IoT. Journal of Computer Information Systems, 63(6), 1438-1459. https://doi.org/10.1080/08874417.2023.2167135
• Pahari, S., Bandyopadhyay, A., Kumar V. M., & Pingle, S. (2024). A bibliometric analysis of digital advertising in social media: The state of the art and future research agenda. Cogent Business & Management, 11(1), 2383794, https://doi.org/10.1080/23311975. 2024.2383794
• Şencan, İ. (2020). Haber okuryazarlığı programı: İçerik tasarımı ve etkililiğinin değerlendirilmesi (Yayınlanmamış doktora tezi). Hacettepe Üniversitesi.
• Şencan, İ., & Soydal, İ. (2023). Haber okuryazarlığı eğitimi alan öğrencilerin haber algısı. Bilgi Dünyası, 24(2), 109-139. https://doi.org/10.15612/BD.2023.717
• Tok, İ., & Ulusoy, H. (Ed.). (2023). Haber okuryazarlığı temel kavramlar ve güncel tartışmalar. Literatürk Academia.
• Tully, M., Maksl, A., Ashley, S., Vraga, E. K., & Craft, S. (2022). Defining and conceptualizing news literacy. Journalism, 23(8), 1589-1606. https://doi.org/10.1177/14648849211 005888
• Ünal, S. (2018). Yeni medya çağında haber okuryazarlığı. Uluslararası Dijital Çağda İletişim Sempozyumu. (351-362). Mersin İletişim Araştırmaları Derneği.
• Ünal, Y., Şencan, İ., & Kurbanoğlu, S. (2022). Gerçek ötesi dönemde Türkiye’deki lisans öğrencilerinin haber tüketim ve paylaşım davranışları. Türk Kütüphaneciliği, 36(3), 334-359. https://doi.org/10.24146/tk.1081859
• van Eck, N.J., & Waltman, L. (2023, 31 Ekim). VOSviewer manual. Erişim adresi: https://www.vosviewer.com/documentation/Manual_VOSviewer_1.6.20.pdf
• Vraga, E. K., Tully, M., Maksl, A., Craft, S., & Ashley, S. (2021). Theorizing news literacy behaviors. Communication Theory 31, 1 1-21. https://doi.org/10.1093/ct/qtaa005 Web of Science (t.y.). Erişim adresi: https://library.harvard.edu/services-tools/web-science).
• Yurdigül, A., & Şahin, C. (2023). Yeni medyada haber okuryazarlığı: Okuyucular için bir yol haritası. R. Bayraktar. (Ed.). Medya okuryazarlığı analizleri (ss.91-116). Eğitim Yayınevi